Mühazirə materialları Mövzu İnsan resurslarının idarə edilməsinin (human resources management hrm) əsasları

Sosial üsul. İdarəetmənin üsullarından biri də sosial üsuldur. Sosial üsul insanların sosial tələbatının ödənil­məsi və sosial inkişafının təmin olunması ilə idarə­et­mə­nin həyata keçirilməsi üsuludur.

Sosial tərbiyə “İnsan-insan” sistemində həyata keçi­rilir. Qərb ölkələrində bu iş sosial iş adını almışdır. Sosi­al işin mənasını insanın insana humanist münasibəti təş­kil edir. Sosial iş, həmçinin insanın cəmiyyətə uyğun­laş­ma­sında xü­su­si əhəmiyyət kəsb edir. İdarəetmənin sosial me­to­du rəhbər işçi münasibətlərində işçilərin hüquq­larının po­zul­mamasını, onlarla səmimi rəftar olunmasını, işçi­lərin sosial inkişafını və sosial tələbatlarının ödənilməsini tələb edir.

Qeyd etdiyimiz kimi, sosial metodlar insanları əmək fə­a­liy­­yətində motivləşdirir və aktivləşdirir. Sosial üsul insan­ları birbaşa və dolayı yolla fəallaşdıran təsir üsul­ların­dan ibarətdir. Birbaşa təsir üsullarına aşağıdakıları aid etmək olar:

1. Sosial tələbatın ödənilməsi.

2. İqtisadi həvəsləndirmə sistemlərinin tətbiq olunması.

Dolayı təsir üsullarına aşağıdakılar aiddir:

1. İşçilərin sosial inkişafının təmin olunması.

2. Kollektivə sosial qayğıların göstərilməsi.

Sosial tələbat dedikdə, insanın maddi və mənəvi tə­lə­bat­ları sistemi başa düşülür. İnsan fəaliyyətinin əsasında sosial tələbatlar dayanır. İnsan öz tələbatını ödəmək üçün fəaliyyət göstərir və gəlir əldə edir. Əldə etdiyi gəlirlə o, öz tələbatlarını ödəməyə müvəffəq olur. Deməli, işçilərin tə­ləbatlarının ödənilməsi yolu ilə onların fəallaşdırılması so­sial üsulun əsas məqsəd­lərindən biridir. Rəhbər mü­əs­si­sə­yə işçi qəbul edərkən ona əmək haqqı təklif edir. O dü­şün­məlidir ki, təklif etdiyi əmək haqqı işçinin minimum yaşayışını təmin etməlidir. Əgər təmin etmirsə, işçi daim iş axtarışında olacaq və istənilən vaxt o müəssisəni tərk etmək məcburiyyətində qalacaqdır.

Sosial tələbatın ödənilməsi işçini əmək fəaliyyətinə sövq edirsə, iqtisadi həvəsləndirmə sistemlərinin tətbiqi onların əmək fəallığını artırır. İqtisadi həvəsləndirmə sis­te­minə əlavə əmək haqqını, mükafatlandırma sistemini, mad­di yardımların verilməsini aid etmək olar.

Qeyd etdiyimiz kimi, sosial siyasət sosial inkişafın tə­min olunması ilə də bağlıdır. Sosial inkişafa əl əməyinin yün­gülləşdirilməsi, işçilərin təhsil alması, ixti­sas­ların ar­tırılması, kadrların təkmilləş­diril­məsi, elmə yi­yə­lənməsi, sosial rifahının yaxşı­laş­dırıl­ma­sı, mənzil prob­lemlərinin həlli məsələ­lərini aid etmək olar.

İdarəetmədə sosial qayğının da rolu olduqca əhə­miy­yətlidir. Müəssisələrdə işçilərin xidməti-nəqliyyat vasi­tə­ləri ilə təmin olunması, onların kommunal-rabitə xidmət­lə­ri­nin dəyərinin ödənilməsi, pulsuz ictimai-iaşə xidmət­lə­rinin göstərilməsi, kollektiv gəzintilərin təşkil edilməsi so­sial üsulun dolayı təsirlərinin təzahürüdür. İstirahət gün­lərində, asudə vaxtlarında qeyri iş saatlarında kollek­ti­vin mədəni istirahətini təşkil etmək (kon­sert, teatr və s. mə­dəni kütləvi tədbirləri təşkil etmək) onlarda ruh yük­səkliyi yaradır.

Müəssisədə aparılan sosial siyasətə sağlamlıq və sə­hiy­yə xidmətlərinin göstərilməsi də daxildir. Sağlam­lığın qo­runması, işçilərin təhlükəsizliyinin təmin olun­ması, bəd­­bəxt hadisələrdən mühafizə tədbirlərinin həyata ke­çi­ril­məsi və sığortalanması işçilərə sosial qayğının ele­men­tidir. Bu məqsədlə müəssi­sədə sağlamlıq mərkəzlərinin, id­man kompleks­lə­ri­nin, tibb məntəqələrinin fəaliyyəti məq­sədəuyğundur. Bu cür imkanlardan istifadə olunması əmək kollektivinin əmək qabiliyyətinin qorunub sax­lan­ma­sına və inkişafına şərait yaradır.

Sosial üsulun tətbiqi işçinin əhval ruhiyyəsini artır­maqla onda əməyə stimul yaradır. Bu məqsədlə də, sosial üsul insan amili üçün daha çox əhəmiyyət daşıyır.