Mühazirə mətnləri MÖvzu maliYYƏNİn mahiYYƏTİ VƏ funksiyalari

8.5.INKIŞАF ЕTMIŞ ÖLKƏLƏRIN BÜDCƏ PRОSЕSININ TƏŞKILI ƏSАSLАRI
ABŞ-da büdcə prosesi. ABŞ-da büdcə prosesi 4 mərhələdən ibarətdir: 1.büdcə layihələrinin hazırlanması; 2.konqres tərəfindən onun baxılması və qəbul olunması; 3.federal büdcənin yerinə yetirilməsi; 4.büdcənin yerinə yetirilməsi haqqında hesabatın tərtib edilməsi və onun konqres terefindən

АБШ-да бцдъя просеси.АБШ-да бцдъя просеси 4 мярщялядян ибарятдир: 1.бцдъя лайищясинин щазырланмасы; 2.конгрес тяряфиндян онун бахылмасы вя гябул олунмасы; 3.федерал бцдъянин йериня йетирилмяси; 4.бцдъянин йериня йетирилмяси щаггында щесабатын тяртиб едилмяси вя онун конгрес тяряфиндян тясдиги. Федерал щюкумятин бцдъя или 1 октйабрда башлайыб, 30 сентйабрда баша чатыр, штатларын яксяриййятиндя 1 ийулдан 30 ийунадяк. Йерли бцдъя цчцн бцдъя вя тягвим илляри цст-цстя дцшцр.

ABŞ-da büdcə prosesi 18 ay, büdcə haqqında qanunun qəbul edilməsinə qədər davam edir. Büdcə layihəsi üzrə təyin edilmiş yoxlayıcı rəqəmlər yeni maliyyə ilinin başlanmasına 15 ay qalmış bütün nazirlik və idarələrə əsas təlimat kimi göndərilir. Fevral ayının birinci cümə axşamından gec olmayaraq büdcə haqqənda qanun layihəsi konqresə daxil olmalıdır. Layihənin konqresə təqdim edilməsindən sonra ölkənin qanunvericilik hakimiyyətinin ali orqanlarının müxtəlif komitə və alt komitələrində onun çoxsaylı müzakirəsi prosesi başlanır.

Büdcə prosesi çərçivəsində ABŞ konqresində 3 paralel qarşılıqlı əlaqəli mərhələ mövcuddur: büdcə-maliyyə siyasətinin məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsi; bu və ya digər proqramın gerçəkləşməsi üçün icazə verilməsi, proqramın məqsədlərinin müəyyənləşdirilməsi; təxsisatlar üzrə qanunların qəbulu.

Büdcənin baxılması və təsdiq edilməsinin xüsusiyyətlərinə aşağıdakılar aid edilir: konqres büdcə təşəbbüsü hüququna malikdir, yəni büdcə layihəsinə yenidən baxa bilər. Lakin konqres xərclərin bir qisminə baxa bilməz: sosial sığorta fondunun xərcləri, dövlət borcunun idarə edilməsi üzrə xərclər, müharibə veteranlarına ödənişlər, beynəlxalq tədiyyələr. Konqres hər maliyyə ilində büdcə xərclərinin miqdarını müəyyənləşdirir.

Büdcə və vergi qanunlarının qəbulundan sonra bu sənədlər ABŞ prezidentinə imzalamaq və təsdiq etmək üçün təqdim edilir. Büdcənin xərclər hissəsinin yerinə yetirilməsi ilə federal hökumətin nazirlik və idarələri, gəlirlər hissəsinin isə Maliyyə Nazirliyi məşğul olur. Büdcə vəsaitinin düzgün bölüşdürülməsi və xərclənməsi üzrə nəzarəti “Büdcə və hesabat haqqında” qanuna uyğun olaraq 1921-ci ildə yaradılmış baş nəzarət-maliyyə idarəsi həyata keçirir.