Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

MO
- tədavüldəki nağd pullar;
Ml = 
MO+ bankın cari hesablarındakı vəsaitlər;
M2 = 
M 1 + kommersiya banklarında müddətli və əmanət qoyuluşları;
M3 = 
M2+ qeyri-bank təşkilatlarındakı əmanətlər;
M4
= M3+ depozit sertifikatları, səhmlər və müxtəlif kredit öhdəlikləri.
Milli Bank pul kütləsi kimi M2 aqreqatını qəbul etmişdir ki, bu da nağd pullardan, 
hesablarda və müddətli depozitlərdə olan qalıqlardan ibarətdir.
Əvvəllər pul aqreqatlarından istifadə xarici ölkələrlə müqayisədə Azərbaycanda 
bir o qədər də yüksək səviyyədə olmasa da son illərdə Milli Bankın bu istiqamətdə 
apardığı işləri qənaətbəxş hesab etmək olar. Azərbaycan Respublikasında məcmu pul 
kütləsini hesablamaq üçün (pul bazası) MO (dövriyyədə pul), Ml (MO və 
tələbolunanadək əmanətlər və depozitlər), M2 (Ml və müddətli əmanətlər), M3 (M2 və 
istiqraz və əmanət sertifikatları, xarici valyuta ilə depozitlər) pul aqreqatlarından 
KitabYurdu.az 
36

---

istifadə edilir.
Son illər iqtisadiyyatda baş verən canlanma, bank sisteminin fəaliyyətindəki 
müsbət meylli dəyişikliklər M2 pul aqreqatının artmasına səbəb olmuşdur. Belə ki, 
2007-ci ilin mart ayının sonuna manatla geniş pul kütləsi (M-2) ilin əvvəlinə nəzərən 
45.9 mln. AZN və ya 3.5% artaraq 2217.2 mln. AZN təşkil etmişdir. Bu dəyişiklikləri 
aşağıdakı pul aqreqatlarının dəyişməsi cədvəlindən də görmək olar.
 
2007-ci 
ilin mart ayının 
yekunu üzrə 
pul 
aqreqatlarının dəyişməsi 
 
Milli Bankın analitik materiallarına əsasən onu da qeyd etmək lazımdlır ki, son 
illər MO aqreqatı, dəqiq desək nağd pul kütləsi də 3 dəfəyə yaxın artmışdır. Bank 
sisteminin inkişafı və fəaliyyətinin genişlənməsi ilə əlaqədar olaraq pul tədavülündə 
Əvvəlki 
aya 
nəzərən dəyişmə 
Ilin 
əvvəlinə 
nəzərən dəyişmə 
Ötən ilin müvafiq 
dövrünə 
nəzərən 
dəyişmə 
Mln. 
AZN-lə 
Faizlə 
Mln. 
AZN-lə 
Faizlə 
Mln. 
AZN-lə 
Faizlə 
M-O (nağd pul) 
69,6
105,4
45,9
103,5
837,7 
261,3 
M-1 (Nağd pul, 
tələb olunanadək
əmanət 
və 
depozitlər) 
99,9
105,5
48,0
102,6
1118,9 
243 
M-2 (Nağd pul, 
tələb olunanadək 
və 
müddətli
əmanət 
və 
depozitlər 
137,2 
106,6 
79,5 
103,7 
1375,1 
263,3 
M-3 (Nağd pul, 
tələb olunanadək 
və 
müddətli, 
habelə 
xarici 
valyuta ilə əmanət 
və depozitlər 
115,8 
103,5 
28,1 
100,8 
1538,1 
179,7