Mühazirə müəllimi: Dos. H. H. Həsənov

KitabYurdu.az 
125

---

sahələri müəssisələri, təşkilatları üzrə, regional planlar və digər regionlar üzrə tərtib 
olunur. Bunlarla bərabər maliyyə planları müddətinə görə də fərqlənir. Tərtib olunan 
bütün maliyyə planlarının məcmusuna maliyyə planları sistemi deyilir. Maliyyə 
planlarını üç istiqamətdə fərqləndirmək lazımdır. Bu istiqamətlər aşağıdakılardan 
ibarətdir: 
1.Ümümi dövlət səviyyəsində tərtib edilən maliyyə planları
. Bu maliyyə 
planlarına dövlət büdcəsi, tədiyə balansı, maliyyə proqramı, pensiya fondu və s. 
daxildir. Dövlət büdcəsi dövlətin mərkəzləşdirilmiş pul fondlarının yaradılmasını və 
istifadəsini əhatə edir və ən böyük maliyyə planıdır. 
Maliyyə proqramı ölkə üzrə bütün maliyyə ehtiyatlarını, inflyasiya, 
makromaliyyə göstəricilərini və s. əks etdirir. Bir qayda olaraq müxtəlif bölmələrdən 
ibarətdir: dövlət büdcəsi, büdcədənkənar fondlar, pul aqreqatları, inflyasiya, işsizlik, 
maliyyə ehtiyatlarının xərc istiqamətləri və s. əks etdirilir. 
Dövlət büdcəsi dövlətin başlıca gəlir və xərclərini özündə birləşdirir. Dövlət 
büdcəsi iqtisadiyyatın və sosial sferanın inkişafının təmin edilməsində mühüm alətdir. 
Onun köməyilə dövlət milli gəlirin bölüşdürülməsini təmin etməklə, ictimai istehsalın 
strukturunu dəyişdirir, təsərrüfatçılığın nəticələrinə təsir edir. 
Dövlət büdcəsi gəlir və xərclər bölməsindən ibarətdir. Gəlir bölməsində müəssisə 
və təşkilatlardan, əhalidən və s. kateqoriyalardan alınan müxtəlif növ vergilər və digər 
gəlirlər, xərclər hissəsində isə milli iqtisadiyyatın, sosial-mədəni tədbirlərin, 
idarəetmənin maliyyələşdirilməsi və sair xərclər göstərilir. Iqtisadiyyatın tənzimlənməsi 
üçün büdcə mexanizmindən istifadə edilməsi dövlətin sərəncamında olan pul vəsaitinin 
manevr etmək vasitəsilə həyata keçirilir. O, ictimai istehsalın sürət və proporsiyalarını 
məqsədyönlü təsir etməyə imkan verir.
Ümumdövlət səviyyəsində tərtib edilən maliyyə pmlanlarına həm də pensiya 
fondu və Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sosial Müdafiə Fondu daxildir. 
Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun vəzifələri, funksiyaları, idarəetmə təşkilatı 
strukturu Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2002-ci il 31 avqust tarixli 78 nömrəli