Mühazirələr konspekti Fənn: avtoserviSDƏ XİDMƏTİn texnologiyasi və TƏŞKİLİ-1

Texniki servis (xidmət)stansiyaları.Ümumi təsnifat.

Avtoservis müəssisələrinin təşkili,planlaşdırılması və idarə edilməsi məsələləri avtonəqliyyatd aservisin ümumi məsələlərinin məntiqi inkişafı və davamıdır. Avtoservisin, onun ayrı ayrı növlərinin və müəssisələrinin inkişafı eyni iqtisadi qanuna uyğunluqlarla müəyyən olunur. Buna görədə, avtoservis sahəsinin iqtisadi nəticələri avto servis müəssisəsinin iqtisadiyyatından,son nəticədə, isə onun işinin səmərəli təşkilindən asılıdır.

Təşkiletmə (təşkil) idarəetmənin funksiyalarından biridir.

Geniş mənada təşkil etmə aşağıdakı məsələləri əhatə edir:

• 
  idarə edən və ya idarəolunan sistemlər instukturları arasında münasibətlərin qurulması;
  

_idarə edən və idarə olunan sistemlərin daxilində stuktur elementləri arasınad münasibətlərin qurulması;

• 
  idarə edən və idarə olunan sistemin özünən təşkili;
  
• 
  istehsal ünsürlərinin, yəni insanlar və maşınların generasiyası;
  
• 
  istehsalın texnoloji proseslərinin təşkili;
  
• 
  istehsalat fəaliyyətinin planlaşdırılması, uçot və hesabatın təşkili;
  

- əməyin və əməkhaqqının təşkili.

Avtoservisin təşkili bütün əsa məsələləri: avtoservis müəssisələrinin məqsədi və vəzifələrini, müxtəlif tip müəssisələrin xarakteristikalarını, idarəetməstukturunu, müəssisələrin istehsalat fəaliyyətinin təşkili, planlaşdırılması və idarəolunması metodlarını müəssisənin işinin təhlili və ucotunu əhatə edir.

Avtoservis müəssisəsində istehsalatınsəmərəli təşkilininən mühüm şərti əməyin elmi təşkilidir.

Bu, kadrların hazırlanması, seçilməsi və yerləşdirilməsini, onların ixtisas səviyyəsinin yüksəldilməsini, əməyin dəqiq təşkilini, iş yerlərinin təşkili və təchizini, hər bir iş yerində istehsalat estetikası, sanitariya,

əmək mühafizəsi və təhlükəsizlik texnikası tələblərinə cavab verək şəraitin təmin edilməsininə zərbə tutur.

Müasir avtoservis müəssisələri üçün müxtəlif funksiyaların yerinə yetirilməsi xarakterikdir.

Avtoservis sistemində əsas müəssisə texniki xidmət stansiyası (TXS) sayılır. Müasir TXS çox funksiyalı müəssisə olub, gücündən və təyinatın danasılı olaraq bu funksiyalarıhəyatakeçirir (bax.: Ihissə, səh.).

TXS-nin təsnifatı onların gücündən (kompleks xidmət edilən avtomobillərin hesabi sayı), ölçüsündən (işçi postların və ya TXS-da avtomobil-yerilərin sayı), yerləşməyerindən, təyinatından və ixtisalaşmasından, yerinə yetiriləniş növlərindən asılı olaraq aparılır.

TXS yerləşmə əlamətinə görə şəhərvə yol tipli, əsas istehsalat fəaliyyətinin xarakterinə görə: təminatlı, kompleks, ixtisaslaşdırılmış, özünə-xidmətxarakterli, istehsalat gücünə və ölçüsünə görə: kiçik (15-əqədər işçi postlu), orta (16-dan 30-a qədər), böyük (31-dən 50-yə qədər) vəiri (50dən çox) olurlar.

Şəhər tipli TXS şəhərlərdə texniki xidmət üçün nəzərdə tutulur.

Bu TXS universal və iş növlərindən və avtomobil markalarından asılıolaraq ixtisaslaşdırlımış olurlar.

İxtisaslaşma aşağıdakı əlamətlərə görə aparılır:

• 
  müəyyən edilmiş konkret avtomobil markalarının TQ və təmiri;
  
• 
  - iş növləri üzrə ixtisaslaşma.
  

Təminatlı texniki xidmət stansiyaları konkret avtomobil zavodlarının istehsal etdiyi avtomobillərə xidmət edir.

Yol tipli TXS interval stansiyalar olub minik, yük avtomobilləri və avtobuslara xidmət etmək üçün nəzərdə tutulur. Yol tipli TXS, adətən, yanacaq doldurma stansiyaları (YDS) ilə kompleksdə tikilir.

Hazırda avtomobillərin texnikiqulluq və təmirini texniki xidmət stansiyalarında və müxtəlif firmaların tərkibində olan müəssisələrdə həyata keçirilər:

• 
  Firma texniki xidmə tstansiyaları;
  
• 
  müstəqil TXS;
  
• 
  əsas fəaliyyəti avtomobillərin istehsalı və texniki xidmətiilə əlaqəli olmayan firmalara məxsus T XS.
  

Firma texniki xidmət stansiyaları avtomobilləri istehsal edən firmalara məxsus olub onlardan maliyyə asılılığındadırlar. Firma TXS0 nın geniş şəbəkəsinin inkişafı onunla izah olunur ki, hazırki müasir şəraitdə lazımi texniki xidmətitəmin etmədən avtomobillərin satışında müvəffəqiyyət əl

də etmək olmaz. Avtomobillərin satışını artırmaq üçün firmalar texniki qulluq, təmir və ehtiyat hissələrinin satışı məşgul olan xüsusi xidmətlər yaradılar.

Avtomobil istehsal edən firmalar texniki xidmət şəbəkəsinin təxminən eyni prinsipial sxeminə malikdir, yəni mərkəzi idarə-firma stansiyaları-ixtisaslaşdırılmış firmaların – konsessionerlərin stansiyalərə – xırda firmaların – agentlərin stansiyaları.

Beləliklə, firma stansiyalarının şəbəkəli mərkəzləşdirilmişdir, ancaq müstəqillik elementləri hər bir bənddə qorunub saxlanılır.

Firmanın texniki xidmət üzrə qurupunun bütün bəndlərinin əsas vəzifələri avtomobillərə xidmətin təkmi lləşdirilməsi bazasında avtomobillərin satış artımının təmin edilməsinə yönəldilmişdir.

Müstəqil texniki stansiyaları bütün ölkələrdə avtomobillərin xidmətini təmin edən şəbəkənin əsas hissəsini təşkil edir.

Müxtəlif firmalara mənsub olan müstəqil stansiyaların əsas fəaliyyət sahələriya texniki qulluq, təmir, qaraj avadanlığınınistehsalı, yaxudda avtomobillərin xidməti ilə sıx əlaqədar olan digər sahələrdir. Məsələn, belə stansiyaların bəziləri «tez texniki qulluq» (yağlama, doldurma və b.) yerinə yetirilməsi üzrə, bəziləri avtomobillərin diaqnostikası üzrə və s. ixtisaslaşırlar.

Texniki xidmət sahəsində ixtisasmayan firmalar, məsələn, sığorta şirkətləri (əsasən, sığorta lanmış avtomobillərin qəzadan sonar təmiri) bəzi neft şirkətləri («BritishPetrolem (BP)», «Shell», «Esso» vəb. avtosersiv müəssisələri (texniki xidmət stansiyaları, yanacaq doldurma stansiyalarıı və s.) saxlayırlar.

Bu stansiyalar öztəyinatına görə belə firmaların əsas məqsədlərinə xidmət edir.

Avtomobillərə xidmət sahəsindəyanajaq doldurma stansiyalarındantutmuş yüksək məhsuldarlıqlı müasir avadanlıqla təchiz olunmuş iri müəssisələrə qədərfəaliyyətgöstərir.

Yanajaq doldurma stansiyaları öz birbaşa funksiyaları – avtomobilləri yanacaq və yağlarla doldurmaqla yanaşı kiçik servis – şinlərin doldurulması, salonun tozsoranla təmizlənməsi, soyuducu maye əlavə edilməsi, bəziehtiyathissələrinin (alışma şamları, lampalar və s.) və avtomobillə qulluq ləvazimatının satışı həyata keçirirlər.

İnkişaf etmiş ölkələrdə belə YDS arasında orta məsafə 3040 km olur.

Ümumi təyinatlıtexniki xidmət stansiyaları istehsalat gücünə və yetirilən xidmət növlərinə görə fərqlənirlər.

Mağazası olan TXS ümumi qaydada TQ və CT işləri ilə yanaşı, yeni və köhnə avtomobillərin satışı ilə məşğul olur, onların satışından qabaq və təminatlı xidmətini, təmirini aparır. Bu stansiyalar avtomobil istehsal edən firmalara məxsus olduqda, onları mərkəzlər, firma stansiyaları adlandırırlar.

Müstəqil sahibkarlara məxsus olduqda onları dillerstansiyaları adlandırırlar.

Sürətli xidmət stansiyaları avtomobillərin cəld, qısa müddətli texniki xidmətini yerinə yetirmək üçündür.

Belə texniki xidmət işlərinə avtomobilin yuyulması, yağ, yanacaq və texniki mayelərlə doldurulması və s. aiddir. Bütün əməliyyatlara sərf olunan vaxt, adətən,

12-15 dəq.- dən çox olmur. Bu stansiyalarda yerinə yetirilən işlər kompleksinin qiymətiadi stansiyalara nisbətən 20-25% ucuz başa gəlir.

Özünə xidmətstansiyaları müvafiq avadanlıqla, alətlərlə və ehtiyat hissələriilə təchiz edilmiş ixtisaslaşdırılmış postlara malik olur.

«Özünəxidmət» prinsipi mahiyyəti odurki,

Avtomobil sahibinə müəyyən haqq ödənilməsi müqabilində TXS-da işyeri və lazımi alətlər verilir və o, öz avtomobilində TQ və CT işləri yerinə yetirir.

Lazım gəldikdə əlavə haqq ödənilməsi ilə bəzi xüsusi işlər, məs. stansiyanın ixtisaslı işçisinin kömə yilə qabaq təkərlərin qurulma bucaqlarının nizamlanması yerinə yetir iləbilər. belə qarşılıqlı münasibət hər iki tərəfə – avtomobil sahibinə vəs tansiyaya sərf edir. Özünə xidmət stansiyalarında işlər axşam vaxtlarında, həmçinin istirahət günlərində təşkil ediləbilər

«Qəzaya uğramış avtomobillərin təmiri stansiyaları» kuzovu,

çərçivəsi və aqreqatları çox zədələnmiş avtomobillərin iş qabiliyyətinin və ya xarici görünüşünün bərpası üçün nəzərdə tutulur.

Avtomobillərin diaqnostika stansiyaları avtomobilin və qovşaqlarının sökmədən texniki vəziyyətini aşkar etməkü çündür. Bu stansiyalar iki tipdə ola bilər: ancaq diaqnostika işləri aparılan stansiyalar; diaqnostikadan əla və nizamlama və xırda cari təmir işləri yerinə yetirilən stansiyalar.

Diaqnostika stansiyaları, əsasən, iri texniki stansiyalarının filalı kimi fəaliyyət göstərilir. Avtomobildə ciddi nasazlıqlar aşkar olunduqda onun sahibinə onları aradan qaldırma qüçün ən yaxın texniki xidmət stansiyasına müraciət etmək təklif edilir.

Nəzarət-təhlükəsizliyi stansiyaları bir çox ölkələrdə geniş tətbiq tapır.

Bu stansiyalarda hərəkət təhlükəsizliyini təmin edən aqreqatlar məcburi qaydada yoxlanılır, axın xətlərinin istifadə ediliməsi belə stansiyaların məhsuldarlığını xeyli artırır.

İxtisaslaşdırılmış stansiyalar TQ və ya təmr üzrə ayrı-ayrı əməliyyatları, məs., şinlərin təmiri, avtomobilin rənglənməsini və s. yerinə yetirmək üçündür.

Bu tip stansiyaların əsas üstünlüyü ondadırki,

işlərin kiçik potenklaturasıonları mexanikləşdirməyə və bununla da xidmətinisb ətən ucuzlaşdırmağa imkan verirlər.

Səyyar stansiyalar.

İnkişaf etmiş dövlətlərdə bir çox firmalar avtomobil sahiblərinin yaşayış və iş yerlərinə yaxın ərazidə avt omobillərin texniki xidmətinin təşkilinə xüsusi diqqət verirlər.

Səyyar stansiyaları yük avtomobilinin şassisində quraşdırılır.

Sürücü texniki qulluq və xırda təmir işləriyerinə yetirməyi bacarmaqla yanaşı ehtiyat hissələri və digər

Avtomobil ləvazimatları satır. Səyyar stansiyalar iki cür ola bilər: qəza ya uğramış və ya yolda xarab olmuş avtomobillərə xidmət üçün təcili texniki yardım stansiyaları; avtomobil sahibinin evə çağrışıəsasında onun qaracında və ya müvafiq yerdə TQ və təmir işləriniyerinəy etirmək üçün stansiyalar.

Yoltiplistansiyalar. Avtomobil yollarında avtomobillərə texniki yardım etmək, həmçinin stasionar şəraitdə texniki qulluq və təmirişləri yerinə yetirməküçünxidmətedir.

Bir çox hallarda istehsalat sahələri ilə yanaşı yeməkxana, bar, tualet və mağazalar yerləşdirilir.

Sonillərdə xarici ölkələrdə iri stansiyalar – texniki xidmət mərkəzləri daha genişyayılır. Onlar xidmət sistemində baş müəssisələr olmaqla tabeçiliklərində xırda və orta TXS olur və avtoservissis teminin əsasınıtəşkil edirlər.