Mühazirələr. Mövzu Müasir şəraitdə mülki müdafiənin rolu və vəzifələri. Plan

Rayonda, obyektdə rabitənin və xəbərdarlığın təşkili
. 
Şəhərin (rayonun) ərazisində vahid MM rabitə sistemi yaradılmalıdır. Buna bütün 
mövcüd qüvvə və vasitələri, o cümlədən də dolayı rabitə xətlərini bir mərkəzdə 
(MM rabitə xidmətlərində) cəmləşdirmək onlara rəhbərliyi mərkəzləşdirilmiş halda 
planlaşdırmaq və rabitənin bütün növlərindən kompleks halında istifadə etməklə 
nail olmaq mümkündür. Obyektlərdə də rabitənin rolu və əsas vəzifələri 
mahiyyətcə şəhərdə (rayonda) olduğu kimidir. Burada rabitə sistemi konkret olaraq 

---

müəssisənin rabitə qovşağını (rabitə vasitələrini) və MM dəstələrinin rabitə 
vasitələrini özündə cəmləşdirir. 
İri müəssisələrin rabitə qovşaqlarında adətən, istehsalat avtomat-telefon stansiyası 
(İATS), radioyayım qovşağı, texnoloji rabitə xətləri (sexlərlə, şöbələrlə dispetçer 
rabitəsi) olur. 
Obyektlərin idarəetmə məntəqələrindəki rabitə qovşağında isə kommutator (telefon 
stansiyası), radiorabitə vasitələri (əsasən ultraqısadalğa radiostansiyaları), siqnal 
vasitələri, vacib obyektlərdə isə həmçinin son blok xəbərdarlıq aparatı olmalıdır. 
MM qüvvələrinin rabitə vasitələri-müxtəlif tipli telefon aparatlarından, telefon 
kabelindən, ultraqısadalğa radiostansiyalarından və tabel üzrə verilən digər 
avadanlıqdan ibarətdir. 
Obyektlərdə də rabitə aşağıdakı qaydada istifadə olunur: 
Məftilli rabitə
– rayonun (şəhərin) nazirliyin (yuxarı idarənin) rəhbərliyi ilə: 
obyektin sığınacaqları, müşahidə postu, öz iş yerlərindəki sex və şöbə rəisləri və 
obyektin MM xidmətləri ilə əlaqə saxlamaq mümkündür. 
Radiorabitə
– obyektdə, adətən MM rəhbərinin radioşəbəkəsi təşkil edilir, buraya 
dəstə komandirlərinin radiostansiyaları qoşulur. Obyekt MM rəhbərlərinin 
radiostansiyası isə şəhər (rayon) rəhbərinin radioşəbəkəsinə daxil edilir. 
Radiorabitədən xüsusən yürüş zamanı və zədələnmə ocaqlarında xilasetmə işləri 
aparılarkən istifadə olunur. 
Səyyar rabitədən
– texniki rabitə avadanlıqları olan əsas istiqamətlərdə əlavə 
vasitələr kimi, belə avadanlıq olmayan hallarda – əsas rabitə növü kimi istifadə 
edilir. 
Siqnalla rabitə vasitələri
– sirenalar, siqnal raketləri və bayraqcıqları həm 
xəbərdarlıq üçün, həm də MM-nin sərəncam və komandalarını çatdırmaqdan ötrü 
yardımçı vasitələr kimi işlədilir. 
Xəbərdarlıq siqnallarının həm respublika MM idarəsi tərəfindən verilib, regional 
şöbələrə, şəhərlərə və rayon mərkəzlərinə çatdırılması mümkündür, həm də siqnal, 
məlumat və xəbərlər şəhər, rayon və obyekt MM qərargahlarının özləri tərəfindən 
verilə bilər. Birinci halda – respublika MM idarəsindən, yaxud onun regional 
şöbələrindən, rayon mərkəzlərinə çatdırılan siqnallar yerli qərargah tərəfindən 
təkrar olunmalı, ərazidəki bütün obyektlər və əhali xəbərdar edilməlidir. 
Rəhbər-heyət iş və mənzillərdəki telefon vasitasilə xəbərdar edilir. 
Əhaliyə siqnal, xəbər və məlumatlar iş və yaşayış yerlərindən müvafiq MM 
rəhbərləri tərəfindən, eləcə də yerli radioyayım şəbəkəsi ilə çatdırılır. 
İstehsal, sosial və digər təşkilatların rəhbərlərinə rayonun, bir sıra hallarda isə 
paralel nazirliyin MM qərargahları xəbər verirlər. Obyektlərdə isə öz növbəsində 
əvvəlcədən avadanlıqla təchiz edilmiş xəbərdarlıq sistemi yaradalır, eləcə də rabitə 
və xəbərdarlıq sxemi tərtib edilir. 
Siqnal və sərəncamları tez çatdırmaq üçün vacib obyektlərin MM 
mərkəzləşdirilmiş avtomat xəbərdarlıq sisteminə qoşurlar. Belə sistem obyektin 
özündə də yaradıla bilər. 
Mərkəzləşdirilmiş avtomat xəbərdarlıq sisteminin tərkibi S-40 və S-28 elektrik 
sirenalarından məsafədən idarəetmə və məcburi çağırış aparaturundan (MN-MÇA) 
və rabitə xətlərindən (kanallarından) ibarətdir. 

---

S-40 elektrik sirenası küçələrdə qoyulmaq üçündür, səsi 300-700 metrdən eşidilir. 
S-28 sirenası isə sənaye müəssisələrinin səs-küylü sexlərində qoşulur. Məsafədən 
idarəetmə və məcburi çağırmış P-160 aparaturu elektrik sirenalarının mərkəzdən 
işə qoşulmasını, xəbərdarlıq siqnalları vermək üçün radioyayım qovşağı 
proqramının məsafədən məcburi surətdə dəyişdirilməsini, eləcə də rəhbər heyətin 
iş və mənzil telefonlarına çağırış siqnallarının məcburən verilməsini təmin edir. 
Beləliklə, bütün bu vasitələrdən istifadə rayonlarda, obyektlərdə təhlükə yarandığı 
barədə