Mundarija kirish Asosiy qism Bob Mehnat bozorining ishlash mexanizmi

Moslashuvchan mehnat bozori ish bilan bandlikning turli shakllarini (doimiy va o’zgaruvchan ish bilan bandlik, mavsumiy, tasodifiy, qisman ish bilan bandlik va hokazo) va har turli ish vaqti rejimlarini (to’liq bo’lmagan, qisqartirilgan ish vaqti; ish kunining boshlanishi va tugashi o’zgarib turadigan moslashuvchan ish vaqti grafiklari; turli iqlim mavsumlarida ish haftasining davomiyligi turlicha bo’lishini nazarda tutuvchi yillik ish vaqti rejimlarini va hokazolar) nazarda tutadi.
Ish bilan bandlikning va ish vaqtining moslashuvchan shakllari xodimlarning qulay, ijtimoiy ishlab chiqarishdagi mehnatni mashg’ulotning boshqa turlari – o’qish, oilaviy majburiyatlarni bajarish, bo’sh vaqtni ko’paytirish va shu kabilar bilan qo’shib olib borish imkonini beradigan ish rejimlariga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish uchun ham, shuningdek, ish bilan bandlik va ish rejimlarini korxonalarning ehtiyojlariga moslash — ishlab chiqarish quvvatlarini ish bilan to’liq ta’minlamaslik, texnologik jihatdan qayta tashkil etish, ayrim toifa va kasbdagi xodimlar uchun (farroshlar, qorovullar, ovqatlanish korxonalari xodimlari va hokazolar) qo’llanilishi mumkin. Ushbu alohida mehnat bozorlarining har biri tashkil etilishi va faoliyat ko’rsatishi jihatidan o’z xususiyatlariga, rivojlanish omillariga ega. Mazkur omillarni hisobga olish u yoki bu toifadagi xodimlar xususida kadrlar siyosatini va sosial siyosatni belgilash imkonini beradi.
MEHNAT BOZORI VA ISH HAQI
Bugungi kunda mehnat bozori kontseptsiyasiga ko'plab yondashuvlar mavjud. Shunga ko'ra, ushbu kontseptsiya ta'riflari to'plam. Ulardan ba'zilari quyida ko'rsatilgan.
- Mehnatga bo'lgan talab va uning takliflariga bo'lgan taklifni o'z-o'zini tartibga solish mexanizmi, erkin harakat orqali ish haqi va daromad.
- Mehnatni etkazib berish va etkazib berishni shakllantirish doirasi.
- mehnat harakati sohasidagi ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlar.
Ta'kidlash joizki, ish yuritish bozori umuman (har qanday holatda ham to'g'ridan-to'g'ri) sotib olinmaydi, faqat mehnat va hukmlarga bo'lgan ehtiyojni qondirish shartlarini keltirib chiqarmaydi.
Mehnat bozori uchun muayyan sharoitlarni amalga oshirib, bir qator omillar bo'lishi kerak. Mehnat bozori shartlari:

• 
  ishlab chiqaruvchining erkinligi va xodimning ishlash qobiliyatini yo'q qilish huquqi;
  
• 
  erkinlik va ixtiyoriy tadbirkorlik (ya'ni ishchilarni erkin yollash va rad etish uchun imkoniyat mehnat to'g'risidagi qonun hujjatlari);
  
• 
  xodimning ishlab chiqarish vositalaridan.
  

Mehnat bozorining asosiy tarkibiy qismlari:

• 
  talab qilmoq mehnat - mehnatda korxona (mintaqa, sanoat) ehtiyojlari;
  
• 
  mehnatni taklif qilish - naqd pul mablag'larining soni va tarkibi;
  
• 
  mehnat narxi (mehnat narxi) - ish haqining umumiy qiymati, xarajatlar kasb ta'limi, ijtimoiy to'lovlar va boshqalar.
  

Ishchi kuchi narxining asosiy tarkibiy qismi ish haqidir. Buni aytish mumkin ish haqi - Xodimning mehnatiga ishlov berish narxi.
Ish haqining turlari:

• 
  nominal maosh - xodim tomonidan qabul qilingan pul miqdori;
  
• 
  haqiqiy ish haqi - bu pul uchun sotib olinishi mumkin bo'lgan tovarlarning kombinatsiyasi.
  

Ehtimol, nominal ish haqi o'sib borishi mumkin, ammo inflyatsiya tufayli, real maosh (ya'ni sotib olinadigan tovarlar soni nominal maosh) pasayadi.
Mehnat bozoridagi ishtirokchilar:

• 
  talab mavzusi - korxonalar (firmalar), davlat idoralari;
  
• 
  mavzular taklifi - fuqarolar, uy xo'jaliklari;
  
• 
  davlat - mehnat qonunchiligi va regulyatsiyasining manbai sifatida mehnat munosabatlari Bir qator masalalarda (masalan, minimal ish haqi miqdorini yaratish eng kam ish haqidir).
  

Mehnat bozori funktsiyalari:

• 
  mehnatni etkazib berish va etkazib berishni muvozanatlash;
  
• 
  mehnat munosabatlari ishtirokchilarining iqtisodiy manfaatlarini muvofiqlashtirish;
  
• 
  mehnatning maqbul narxini tartibga solish;
  
• 
  mehnatni rag'batlantirish;
  
• 
  hududlar va tarmoqlardagi mehnatni mutanosib ravishda taqsimlashni ta'minlash;
  
• 
  ishchi kuchi zaxiralarini davolash sohasidagi shakllanishi;
  
• 
  freymlarning maqbul tuzilishini shakllantirish (kasblar nuqtai nazaridan);
  
• 
  xodimlarning shaxsiy mehnat salohiyatini amalga oshirish uchun sharoit yaratish.
  

Mehnat bozori juda murakkab va dinamik tizimdir. Olimlar, mehnat bozorining turli modellarini tushunish va o'rganish uchun ishlab chiqilgan va ishlab chiqilgan.
Mehnat bozori modellari:

• 
  raqobatbardosh mehnat bozori;
  
• 
  monopik mehnat bozori;
  
• 
  kasaba uyushmalari ishtirokidagi mehnat bozori;
  
• 
  ikki tomonlama monopoliya mehnat bozori.