Müqəddİmə Bir neçə zəruri xatırlatma

Dəstəmazın hökmləri

Məsələ 323: Dəstəmazlı şəxs dəstəmazın batil olub-olmadığına şəkk edərsə, dəstəmazının qaldığını qəbul etməlidir. Əgər dəstəmazı olmayan şəxs sonradan dəstəmaz alıb-almadığını şəkk edərsə, dəstəmazlı olmadığını qəbul etməlidir.

Məsələ 324: Bir şəxs dəstəmaz aldığını və dəstəmazı pozan bir iş gördüyünü düşünərsə, hansı birinin öncə baş verdiyini bilmədikdə dəstəmaz almalıdır.

Məsələ 325: Bir şəxs dəstəmaz əməllərinə və ya onun şərtlərinə (Məsələn, suyun pak olmasına, dəstəmaz üzvlərində suya maneə olmasında) çox şəkk edərsə, şəkkinə əhəmiyyət verməməli, başqaları kimi hərəkət etməlidir.

Məsələ 326: Əgər namazdan sonra şəkk yaranarsa ki, dəstəmaz alınmışdır, yoxsa yox, namaz düzgündür, amma sonrakı namazlar üçün dəstəmaz almaq lazımdır.

Məsələ 327: Əgər namaz arasında şəkk yaransa ki, dəstəmaz alınmışdır, yoxsa yox, vacib ehtiyata əsasən, namazı tamamlayıb sonradan dəstəmaz almaq və namazı təzələmək lazımdır.

Məsələ 328: Əgər insanda elə bir xəstəlik varsa ki, sidik damla-damla xaric olsun və ya nəcisin qabağını saxlaya bilməsin, namazın son vaxtınadək dəstəmaz və namaz üçün möhlət tapacağını bilsə, namazı həmin vaxt qılmalıdır. Belə bir şəxs namazın vacib hissələri ilə kifayatlənməli, möhlət olmadıqda azan, iqamə və qunutu tərk etməlidir.

Məsələ 329: Əgər dəstəmaz və namaz miqdarında möhlət olmasa, amma namaz gedişində bir neçə dəfə sidik və nəcis xaric olsa, həmin şəxs hər dəfə dəstəmaz almaq istəsə eybi yoxdur. Bu halda vacib ehtiyata əsasən, yanına su qabı qoymalı və hər dəfə sidik və ya nəcis xaric olduqda dəstəmaz almalıdır. Sonra namazın qalan hissəsini qıla bilər. Amma sidik və nəcis tez-tez xaric olarsa və insan üçün hər dəfə dəstəmaz almaq çətinlik törədərsə, bir dəfə dəstəmaz alması bəs edər.

Məsələ 330: Sidik və nəcis tez-tez xaric olduqda və hər dəfə dəstəmaz almağa imkan olmadıqda, bir dəstəmazla həm günorta, həm də ikindi namazlarını qılmaq olar. Ehtiyata əsasən, hər namaz üçün bir dəstəmaz almaq yaxşıdır.

Məsələ 331: Amma sidik və nəcis ixtiyari şəkildə xaric olarsa, insan dəstəmazını təzələməlidir.

Məsələ 332: Əgər bir şəxs xəstəlik səbəbindən bağırsaq yelinin qarşısını ala bilmirsə, sidik və nəcisin qarşısını ala bilməyənlərin vəzifəsinə əməl etməlidir.

Məsələ 333: Bir insandan sidik və nəcis ardıcıl şəkildə xaric olursa, bu şəxs hər dəstəmazdan sonra dərhal namaza başlamalıdır. Belə bir şəxs ehtiyat namazı, yaddan çıxmış səcdə və təşəhhüd üçün dəstəmaz almaya bilər. Bir şərtlə ki, namazla bu işlər arasında fasilə buraxmasın.

Məsələ 334: Bir şəxsdən ixtiyarsız olaraq sidik və nəcis xaric olursa, namazda bədənini bulaşıqlıqlardan qorumaq üçün parçadan istifadə etməlidir. Ehtiyata əsasən, hər namazdan öncə sidik və nəcis çıxacağını suya çəkməlidir.

Məsələ 335: Bu qəbil xəstəliyi olanlar asanlıqla müalicə oluna bilərsə, müalicə olunmaları vacibdir. Müalicə olunmamalarının iradı var.

Məsələ 336: Belə bir xəstəliyə düçar olan şəxs sağaldıqdan sonra xəstəlik zamanı yuxarıda göstərilən qaydada qıldığı namazları yenidən qılmaya bilər. Amma namazın vaxtı ötməmiş sağalarsa, vacib ehtiyata əsasən, namazı təzələməlidir.

Hansı hallarda dəstəmaz almaq vacibdir?

Məsələ 337: Altı halda dəstəmaz almaq vacibdir:

1. Vacib namaz üçün (meyyit namazından savayı);

2. Yaddan çıxmış səcdə və təşəhhüd üçün;

3. Vacib təvaf üçün (hətta müstəhəb həcc və ümrədə əməllərin tərkibindən sayılan təvaf vacib sayılır).

4. Dəstəmaz alıb təharətli (pak) qalmağı nəzr etmiş və ya bu barədə and içmiş şəxs üçün;

5. Qur’ana toxunmağı nəzir etmiş şəxs üçün (belə bir nəzir şər’ən fəzilət sayılsa belə; məsələn, insan hörmət əlaməti olaraq Qur’an yazısını öpmək istəyir);

6. Murdarlanmış Qur’anı suya çəkmək üçün və ya onu bulaşıq yerdən çıxararkən ona toxunmağa məcbur olduqda.

Məsələ 338: Dəstəmazsız şəxsin Qur’an xəttinə toxunması haramdır. Amma Qur’anın başqa dillərə tərcüməsi belə deyil.

Məsələ 339: Əgər dəli bir şəxs və ya uşaq Qur’an xəttinə dəstəmazsız toxunarsa, bu işin qarşısını almaq vacib deyil. Amma onların hərəkəti Qur’ana hörmətsizlik sayılarsa bu işin qarşısı alınmalıdır.

Məsələ 340: Dəstəmazı olmayan şəxsin istənilən bir dildə yazılmış Allah adına əl vurması vacib ehtiyata əsasən haramdır. Dinə hörmətsizlik ünvanında Peyğəmbərin (s), mə’sum imamların və xanım Zəhranın (ə) adına da dəstəmazsız toxunmaq haram sayılır.

Məsələ 341: İnsanın daim təharətli qalmaq məqsədi ilə dəstəmaz alması müstəhəbdir. İstər namaza yaxın, istərsə namazdan kənar vaxtda alınmış belə bir dəstəmazla namaz qılmaq olar.

Məsələ 342: Bir şəxs namaz vaxtının çatdığına əmin olub vacib dəstəmaz niyyəti ilə dəstəmaz alsa və sonradan namaz vaxtının çatmadığını bilsə, dəstəmazı düzgündür.

Məsələ 343: Bir neçə halda dəstəmaz almaq müstəhəbdir: Qur’an oxumaq üçün, meyyit namazı qılmaq üçün, dua üçün, namazdan öncə dəstəmazı təzələmək üçün. Yuxarıda qeyd olunan məqsədlərlə alınmış dəstəmazla dəstəmaz tələb edən bütün işləri görmək olar.

Hansı hallarda dəstəmaz batil olur?

Məsələ 344: Səkkiz halda dəstəmaz batil olur: Sidik xaric olduqda, nəcis xaric olduqda, bağırsaqdan yel xaric olduqda, yatdıqda (elə bir yuxu ki, düşüncəni saxlayır, göz yumulur, qulaq eşitmir; amma göz görməsə qulaq eşitsə dəstəmaz batil olmaz), vacib ehtiyata əsasən, düşüncəni işdən salan bütün işlər, (məstlik, huşsuzluq, divanəlik), qadınlarda istihazə, qüslü vacib edən işlər, insanın meyyitinə toxunmaq.

“Cəbirə” dəstəmazın hökmləri

Yaralı və ya sınmış üzvün bağlandığı, eləcə də, onların üzərinə qoyulmuş dərman “cəbirə” adlanır.

Məsələ 345: Dəstəmaz üzvlərindən birində yara, irinli-qanlı çiban və ya sınıqlıq olarsa, onların üzəri açıq olduqda, qanlı olmadıqda və su zərər vermədikdə, adi qaydada dəstəmaz almaq lazımdır.

Məsələ 346: Əgər yara, çiban və ya sınıq əllərin üzərindədirsə və su zərərli deyilsə, onların ətrafını yumaq bəs edər. Amma rütubətli əli onların üzərinə çəkmək zərər yetirmədikdə bu işi görmək lazımdır. Su zərərli olduqda onların üzərinə parça qoyub rütubətli əli parçanın üzərindən çəkmək müstəhəbdir.

Məsələ 347: Əgər yara, çiban və ya sınıq məsh yerində olarsa və məsh çəkmək mümkün olmazsa, onların üzərinə pak bir parça qoyub parçanın üzərindən rütubətli əllə məsh çəkmək lazımdır. Vacib ehtiyata əsasən, təyəmmüm də edilməlidir. Əgər onların üzərinə parça qoymaq mümkün olmazsa məshsiz dəstəmaz almaq və vacib ehtiyata əsasən, təyəmmüm etmək lazımdır.

Məsələ 348: Əgər yara, çiban və ya sınıq parça və ya bu kimi şeylə örtülü olarsa, onu açmaq məşəqqət yaratmazsa və su zərər verməzsə, onu açıb dəstəmaz almaq lazımdır. Başqa hallarda onların ətrafını yumaq, müstəhəb ehtiyata əsasən, cəbirə üzərindən məsh çəkmək lazımdır. Əgər cəbirə murdarlanmışsa və ya onun üzərindən əl çəkmək mümkün deyilsə, pak bir parça qoyub rütubətli əli onun üzərindən çəkmək lazımdır.

Məsələ 349: Əgər cəbirə bütün üzv və ya qollardan birini bütünlüklə örtmüşsə, ehtiyata əsasən həm cəbirə dəstəmazı almaq, həm də təyəmmüm etmək lazımdır. Cəbirə bütün dəstəmaz üzvlərini örtdükdə də belə edilir.

Məsələ 350: Əlinin içində və barmaqlarında cəbirə olan, dəstəmazda nəm əlini onun üzərinə çəkən şəxs başına və ayaqlarına həmin rütubətlə məsh çəkə bilər. Əgər rütubət bəs etməzsə başqa dəstəmaz üzvlərindən rütubət götürmək olar.

Məsələ 351: Əgər cəbirə yaranın ətrafını adi həddən artıq örtərsə və onu götürmək mümkün olmazsa, cəbirə göstərişinə əməl edilməlidir. Müstəhəb ehtiyata əsasən, təyəmmüm də edilməlidir. Artıq cəbirəni götürmək mümkün olduqda onu götürmək lazımdır.

Məsələ 352: Dəstəmaz üzvlərində yara, çiban, sınıq olmazsa, amma başqa bir səbəbdən su zərər verərsə, təyəmmüm etmək lazımdır. Amma üz və qolların bir hissəsinə zərərli olduqda zərərli olmayan hissəni yumaq bəs edər. Ehtiyata əsasən təyəmmüm edilməlidir.

Məsələ 353: Əgər dəstəmaz və qüsl üzvlərinə bir şey yapışarsa və onu qoparmaq mümkün olmazsa, cəbirə göstərişinə əməl edilməlidir. Yə’ni həmin şeyin ətrafı yuyulmalı və üzərinə əl çəkilməlidir.

Məsələ 354: Cəbirə qüslü də cəbirə dəstəmazı kimidir. Amma qüslü vacib ehtiyata əsasən, imkan həddində ardıcıllıqla yerinə yetirmək lazımdır.

Məsələ 355: Vəzifəsi təyəmmüm olan şəxs təyəmmüm üzvlərində yara, çiban və ya sınıq olduqda, cəbirə dəstəmaz göstərişləri əsasında cəbirə təyəmmümü etməlidir.

Məsələ 356: Vəzifəsi cəbirə dəstəmaz və ya qüslü olan şəxs vaxt başa çatanadək üzrünün aradan qalxmayacağını bildikdə ilk vaxtda namaz qıla bilər. Amma namazın son vaxtınadək üzrünün aradan qalxacağına ümid edirsə vacib ehtiyata əsasən, gözləməlidir.

Məsələ 357: Göz ağrısı səbəbindən üzü yumaq zərərli olarsa, təyəmmüm etmək lazımdır. İmkan olduqda gözün ətrafını, üzün qalan hissəsini yumaq bəs edər.

Məsələ 358: Cəbirə dəstəmaz və ya qüsüllə yerinə yetirilmiş namazlar təzələnmir. Amma namazın vaxtı başa çatmamış üzr aradan qalxarsa, vacib ehtiyata əsasən, namazı yenidən qılmaq lazımdır.