Muradzadə lalə salman qizi "Kommersiya banklarının əsas əməliyyatlarının təkmilləşdirilməsi"

Qrafik:1.1 Bankların resurs bazasin strukturu,%-lə

Mənbə:Azərbaycan Resbublikasin Mərkəzi Bankı
2014-cü ildə daxili və xarici bazarlardan cəlb edilmiş vəsaitler hesabına bank sistemnin resurs bazası artmışdır. 2014-cü ildə bankların daxili və xarici mənbəlerdən cəlb etdikleri resurslar 23,7% artaraq (4026 mln. manat) 21023 mln. manata çatmışdır. Hesabat ilində də bankların resurs bazasin formalaşmasında hüquqi və fiziki şexslerdən cəlb olumuş vəsaitlerin payı yüksək olmuşdur. İl ərzində bankların ümumi əmanət və depozitleri 23,9% artaraq 15453.4 mln. manata çatmış və cəmi öhdəliklerin 73,5%-ni teşkil etmişdir.

Komersıya bankinda pul vəsaitlerın saxlanılması üçün müştəriyə açılmış hər bir hesab prinsipcə depozit hesab addana biler.

Əmanətçilerin kateqoriyası baxımından depozitler fiziki və hüquqi şexslerin depozitlerinə bölünür. Hüquqi şexslerin depozitleri də yekcins deyildir. Onların özü də mülkiyət for­masına, investisiyanın xarakterinə görə fərqlənirler. Hökumət və yerli hakimiyət orqanları, xalq təsərrüfatin bütün sahə­lerın müəsssiə və müəssisəları, maliyə və kredit orqanları, vətəndaşlar banklara qoyuluş edə bilerler.

Müddət baxımından qoyuluşlar:

tələb edilənədək: müddətli və şərtli əmanətlerə bölünürler.

Komersıya banklarnın resurslarin quruluşunda bank­lar arası kredit məxsusi yer tutur.Bu mənbə qısa müddətli olub operativ resurs əldə etmək qaydasıdır.

Müvəqqəti sərbəst resursa malik olan bank onu hərəkətsiz saxlamaqdansa müəyən faizlə başqa banklara satmağı, daha üstün tuturlar.Əlavə resursa ehtiyacı olan banklar tərəfindən həmən resurs satın alınır.

Komersıya banklarnın resurs mənbəlerindən biri də Mərkəzi Bankin kreditleridir. Bu kreditin əsas mənbəyi emissiyadır və komersıya banklarnın resurs mənbəyi kimi axırıncı mər­hələ hesab olunur. Bazar iqtisadi sisteminə keçiddə əlaqədar komersıya banklarnın və müəssisəlerin iqtisadi sərbəstliyi bank resursları bazarin yaramasını mümkünləşdirdi. Bazar iqtisadyatdaında komersıya banklarnın resursları birinci dərəcəli əhəmiyətə malikdir. Onlar bank fealiyetın vacib aktiv elementinə xidmət edirler. Komersıya bankları bir tərəfdən sərbəst pul vəsaitlerini fıziki və hüquqi şexslerdən cəlb edərək özununresurs bazasını formalasdırır. Digər tərəfdən - onları öz adından geri qaytarmaq, müddətlilik və ödənişlilik şərtlerilə yerləşdirir. Belə halda komersıya bankı əməliyatlarını yalnız malik olduğu resurslar çərçivəsində apara biler. Bu əməliyatların xarakteri bankin resurs bazasin keyfıyət tərkibindən ciddi surətdə asılıdır. Beləliklə komersıya bankin əsasən qısamüddətli xarakterli resursları praktiki olaraq uzumüddətli kredit qoyuluşuna yönəldilməkdən məhrumdurlar. Buna görə də bazar şərtlerində komersıya banklarına məxsus olanvəsaitlerin məhz həcmi və keyfiyət tərkibi onun fealiyetın miqyasını və istiqamətini müəyən edir. Bütün bunlarla əlaqədar resurs bazarin formalaşdırılması, strukturununvə stabiliyın təmin olumasin optimalaşdırılması bank işində bütünlükdə aktual məsələdir.