Muradzadə lalə salman qizi "Kommersiya banklarının əsas əməliyyatlarının təkmilləşdirilməsi"

Müddətli depozitler – müqavilə vasitəsilə şərtləşdirilən müddətə daxil edilən hüquqi və fıziki şexslerin pul vəsaitleridir. Kredit müəssisəları fiziki şexsler ilə müəyən müddətə əmanət müqaviləleri bağlaya biler. Mərəzi təcrübədə fıziki şexsler ilə bağlanan müddətli bank əmanəti müqavisin məxsusiyətlerindən biri də onlar üzrə vəsaitlerin sahibler tərəfindən Azərbaycan Resbublikasin M müvafiq olaraq müqavilə vasitəsilə müəyən olunan müddətdən əvvəl tələb olumasından ibarətdir. Əgər başqa hal depozit əmanətın müqaviləsində şərtləşdiriməmişdirsə, o zaman hüquqi şexslerin müddətli depozitleri üzrə pul vəsaitlerın qaytarılması müddətin bitməsi ilə həyata keçirilir.

Müddətli depozit (əmanət) növbəti müddətlerdə daxil edilə biler: 30 günə kimi, 31 gündən 90 günə kimi, 91 gündən 180 günə kimi, 181 gündən 1 ilə kimi; 1 ildən 3 ilə kimi; 3 ildən artıq.

Müddətli depozit və əmanətler üzrə tələb olunanadək depozitlerdən fərqli olaraq əmanətin məbləğindən və müddətindən asılı olaraq dəyişilən yüksək faizler ödənilir.

Müddətli depozitler cəlb olunan ehtiyatların daha sabit hissəsi olduqları üçün bu banklara kreditləşdirməni orta və uzun müddətə həyata keçirməyə imkan verir.

Yüksək rəqabət şəraitində komersıya bankları faiz dərəcəlerın dəyişdirilməsi, köçürülən faizlerin kapitalaşdırılması yolu ilə müddətli depozitlerin müxtəlif növlerın geniş tətbiqinə can atırlar. Faiz dərəcəlerın dəyişdirilməsi, köçürülən faizlerin kapitalaşdırılması isə xarici valyutanın, multivalyuta hesablarmin növü, əlavə güzəştlerin təqdimatı üzrə həyata keçirilir.

Beləliklə, müddətli əmanət (depozit) müəyən olumuş dəqiq müddətə malikdir. Bir qayda olaraq onun vasitəsilə qeydə alımış faiz ödənilir və əmanətin vaxtından əvvəl hesabdan çıxarılması üzrə məhdudiyətler tətbiq olunur. Əmanətin razılaşdırılmış müddətdən əvvəl hesabdan çıxarılması zamanı bank faiz dərəcəsini azaltmaq və bu dərəcəni tələb olunanadək depozit hesabı üzrə dərəcə səviyəsində müəyən etmək hüququna malikdir.

Mərkəzi Bank təcrübəsinda əmanət qoyuluşları yalnız fiziki şexslerə açılır. Onlar xaricdə qeyri-komersıya müəssisəlar və işgüzar şirkətler üçün açıla biler. Əmanət hesabları üzrə ödənilən faizler müddətli depozitler üzrə faizlerdən fərqli olaraq adətən daha az olur.

Fiziki şexsler üçün açılan əmanət qoyuluşlarin müxtəlif növleri mövcuddur: vəsaitlerin hesabdan çıxarılması haqqında ilkin xəbərdarlıq ilə müddətli, əlavə haqlı müddətli hesablar, uduşlu hesablar, məqsəddi hesablar, cari hesablar. Banklar üçün əmanət hesablarin əhəmiyəti onların köməyi ilə istehsalat kapitalına çevrilən əhalin istifadə olumayan gəlirlerin səfərbərliyə alımasından ibarətdir.