Muradzadə lalə salman qizi "Kommersiya banklarının əsas əməliyyatlarının təkmilləşdirilməsi"

Tədqiqatın strukturu. Disertasiya işigiriş, üç fəsil, yeddi sualdan ibarətdir.Disertasiya işin

I fəslində komersıya banklarınn yaraması; bank sistemnin mahiyəti və formaları;

II fəsildə komersıya banklarnın resursları; komersıya banklarnın əsas əməliyatlarin iqtisadyatda rolu;

III fəsildə isə komersıya banklarnın passiv və aktiv əməliyatları araşdırılaraq, müəyən nəticəler əldə edilerək tekmileşdirilməsi istiqamətleri üçün təkliflerhazırlamışdır.

Bank sistemnin birinci mərhələsini Mərkəzi Bank teşkil edirsə, ikinci mərhələsini komersıya bankları teşkil edir ki, onlar da universal və ixtisaslaşdırılmış banklara bölünürler.

Universal banklar - bütün bank əməliyatları növlerini, mülkiyətin istənilən fomasında təsərrüfatçılıq subyektinə və istənilən sahəsinə və əhaliyə xidmət göstərilməsini həyata keçirir.

İxtisaslaşdırılmış banklar - bir və ya çox da geniş olmayan bank əməliyatlarını həyata keçirir. Ama müasir bank fealiyeti getdikcə daha universalaşır. Bu, bank işın elə inkişaf səviyəsi ilə bağlıdır ki, bu zaman kredit, pul və hesablaşma əməliyatları bir mərkəzdə təmərküzləşir.

Komersıya bankları bir çox müxtəlif funksıyalar yerinə yetirir.

Sərbəst pul resurslarin səfərbərliyə alıması və təmərküzləşdirilməsi funksıyasını onların əsaslarından birinə aid etmək olar. Bu, komersıya banklarnın prioritet funksıyası və iqtisadi bazisidir.

Kreditin verilməsi əhəmiyətli bank funksıyasıdır. O ənənəvi bank xidmətlerini növünə aid olunur. Bank krediti banklar tərəfindən haqqı ödənilməklə müəyən təminatlılıq, qaytarabilmə, müddətlilik və s. bu kimi şərtlerlə borc verilən ssuda kapitalin hərəkətindən ibarətdir. Kredit bankların mənfəət əldə etməlerin əsas mənbəyidir.Müəssisəlerin fonddarin və məxsusi şexslerin pul gəlirlerin dövranı prosesində müvəqqəti azad olan pul vəsaitlerın təkrar bölüşdürülməsi funksıyası kredit verilməsi funksıyası ilə bağlıdır.

Banklarla yanaşı, komersıya bankları təsərrüfat sövdəleri üzrə pul hesablaşmaları və ödənişlerin aparılması, tədavül kredit vasitəlerın buraxılışı funksıyalarını da yerinə yetirir.

Komersıya bankları bir çoxlu sayda əməliyatlar həyata keçirirler. Ama elə əməliyatlar var ki, bank onlarsız mövcud ola və fəaliyət göstərə bilməz. Bunlara depozitlerin qəbulu, pul hesablamaları və ödənişlerin aparılması, kreditlerin verilməsi aiddir.

Aktiv əməliyatların əsas hissəsi kreditləşmə əməliyatlarin payına düşür. Kredit qoyuluşunumüddətler üzrə quruluşunda əhəmiyətli dəyişiklikler baş vermişdir. Qısa müddətli kredit qoyuluşları artsada onun ümumi kredit qoyuluşunda məxsusi çəkisi aşağı düşməkdədir.

Ölkə iqtisadyatdain inkşafı getdikcə, sabitlik təmin oluması iləəlaqədar, bank sıstemində də köklü dəyişiklikler baş vermişdir. Belə ki, ölkəmiz yeni müstəqiliyə nail olduğu dövr ilə müqayisədə müasir dövrdə aktiv əməliyatların çox vacib bir yeri tutan kredit əməliyatlarin həyata keçirilməsində həm liberalaşma, həm də kütləvilik nəzərəçarpmaqdadır. Liberalaşma olara hiss olunur ki, komersıya bankları zaman keçdikcə, həm faiz dərəclerini aşağı salır, həm də kreditin təminatlılığı sahəsində girovun faiz nisbətini orta hesabla minimumlaşdırırlar. Bu da bamk sektorundakı rəqabətləəlaqədar olaraq, bankların müştərileri cəlb etmək istəyi ilə başlıdır, həm də artıq yerli müəsisəlerin beynəlxalq səviyədə işlerin görülməsiləəlaqədardır.

Son dövrlerdə bankin vəasitlerin formalaşması və yerləşdirilməsi sahəsində də bir sıra nəaliyətler əldə edılıb. Bu ilk öncəəhali arasında banklara qarşı itirilmiş etibarın qaytarılması, beynəlxalq müəssisəların Azərbaycan iqtisadyatdain inkişafı ilə əlaqədar olaraq, Resbublika banklarnın kreditə olan tələbatınıödəmək məqsədilə kredit xətleri ayırması ilə əlaqədardır. Yəni artıq əhalın komerisya banklarında yerləşdirdikleri ərtımı nəzərə çarpacaq dərəcədə artmışdır və həmçın beynəlxalq müəssisəların aşağı faizlə yerli komerisya banklarına ayırdıqları kredit xətleri geniş vüsət almışdır. Kredit əməliyatları ilə bərabər digər aktiv əməliyatlarda da inkişaf nəzərəçarpır. Bu inkişafı istər hesablaşmalar (məxsusilə də beynəlxalq hesablaşmalar), istərsə də investisiya sahəsindəözünü biruzə verir.