Müsahibat uçotu

 
12.3. İdarəetmə uçotunun növləri və təsnifatı 
 
İdarəetmə uçotu işçi qüvvəsi və materiallara olan 
xərclərin idarə edilməsi ilə, həmçinin üstəlik xərclərin 
idarə edilməsi və kənd təsərrüfatı məhsullarının maya 
dəyərinin kalkulyasiya edilməsi üçün müəyyən olunmuş 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
164 
 
xərclərlə 
nəticələnir. 
İdarəetmə uçotunun tətbiqi 
nəticəsində 
onun 
növləri 
idarəetmə 
prosesinin
optimallaşması vəzifəsinin həlli üçün real imkanlar
yaradır ( Şəkil 12.1). 
İstehsalat uçotu 
- istehsal məsrəflərinə nəzarət 
etmək, 
əvvəlki dövrlərlə, proqnozla, standartlarla 
müqayisədə artıq xərcin səbəblərini təhlil edərək onların 
aşağı salınmasının mümkün olan ehtiyatlarını aşkar 
etməyə xidmət edir. 
Şəkil 12.1. İdarəetmə uçotunun növləri 
Özünün idarəetmə uçotu
– təsərrüfat fəaliyyətinin 
büdcəsinə uyğun tənzimləmə, planlaşdırma və nəzarət 
prosesini təmin edən sistemdir.Qısamüddətli tənzimləmə 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
165 
 
zamanı “məsrəflər – istehsalın həcmi – mənfəət” 
sisteminin gələcək dövrlərin xərclərinin təhlilinə diqqət 
yetirilir. İdarəetmə uçotunda uzunmüddətli tənzimləmədə 
nəzərdə tutulan kapital qoyuluşunun səmərəliliyinin 
iqtisadi təhlili kimi nəzərdə tutulur. 
Müasir 
idarəetmə 
uçotu
-
 
maya 
dəyərinin 
kalkulyasiyasında üstəlik xərclərin bölüşdürülməsi, 
istehsal olunan məhsulların həcmindən birbaşa asılı olaraq 
dəyişməsi və xərclərin təfsilatı ilə təhlil edilməsinə imkan
verir. 
Mütərəqqi idarəetmə uçotu
-
“Standart-kost” və 
“direkt-kost” sistemində məhsulların maya dəyərinin 
sifariş, mərhələ və plan maya dəyərinin hesablanması kimi
metodların tətbiqi ilə xarakterizə olunur.
İdarəetmə uçotu strukturunda üç obyekt növündən - 
gəlirlər, 
xərclər, 
aktivlərdən 
istifadə 
olunur. 
Bu 
göstəricilərdən hər hansını idarəetmə uçotu sistemi 
istifadə edir. Hər bir müəssisə üçün idarəetmə uçotu 
sisteminin qurulması vacibdir. 
İdarəetmə 
uçotu 
sistemi 
aşağıdakı 
kimi 
təsnifləşdirilir: 

maliyyə və idarəetmə mühasibatlığının əlaqə 
forması: 
-birləşmə; 
-muxtariyyət; 

maya dəyərinə bütövlükdə daxil edilmə; 
- tam maya dəyərinin uçotu sistemi; 
- “direkt-kostinq” sistemi; 

məsrəflərin uçotunun operativliyi: 
- məsrəflərin faktiki (keçmiş ilin) uçotu sistemi; 

---