Müsahibat uçotu

cədvəllərinin tərtibi 
 
Sintetik uçot
- maliyyə təsərrüfat fəaliyyətinin ümu-
mi iqtisadi göstəricilərinin sintetik hesablarda yalnız pul 
ifadəsində öz əksini tapmasıdır.İqtisadi subyektin istehsal 
və təsərrüfat-maliyyə fəaliyyətinin idarə olunması, bazar 
iqtisadiyyatı şəraitində onun yerini qiymətləndirmək, ayrı-
ayrı təsərrüfat əlaqələri olan müəssisələrlə hesablaşma və-
ziyyətinə nəzarət etmək üçün ümumi göstəricilər əsasında 
sintetik uçotun həyata keçirilməsi önəmlidir. 
Analitik uçot 
- sintetik uçotun iqtisadi göstəricilərini 
genişləndirmək məqsədilə məbləğ və natural ölçüdə ana-
litik hesablarda öz əksini tapmasıdır. Analitik uçotda
 
daha 
ətraflı məlumat olmalı, hər bir məhsulun həcmi, çeşidi, 
müəssisədə işləyən bütün işçilərin göstəriciləri və s. haq-
qında məlumatlar geniş şəkildə öz əksini tapmalıdır.
Maliyyə mühasibat hesabının daha aydın və yığcam 
olması üçün müxtəlif formalı cədvəllərdən istifadə olunur. 
Uçotda xammalın, mal-material ehtiyatlarının, müxtəlif 
hesablaşmaların hesabatında dövriyyə cədvəllərindən 
geniş istifadə olunur. Bu da öz növbəsində sintetik və ana-
litik dövriyyə cədvəllərinə bölünür.
Sintetik dövriyyə cədvəli 
- pul ölçüsü ilə ifadə olu-
nan, iqtisadi cəhətdən eyni qruplu əmlak, öhdəlik və əmə-
liyyatlar haqda göstəricilərin ümumiləşdirilmiş formasıdır. 
Analitik
 
dövriyyə cədvəli 
- natural, pul və əmək ölçü-
sü ilə ifadə olunan ayrı-ayrı əmlak və əməliyyat növünün 
sintetik uçotda əks etdirilən məzmununun açılış forması-
dır. 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
48 
 
Beləliklə, sintetik dövriyyə cədvəlində ancaq dəyər 
ifadəsində məbləğlər yazılır, analitik dövriyyə cədvəlində 
isə məbləğlə yanaşı müxtəlif vəsaitlərin ölçü vahidi, miq-
darı göstərilir.
 
Analitik hesablar üzrə yazılışların ümumi yekunu 
onun aid olduğu sintetik və subhesablardakı yazılışların 
yekununa bərabər olmalıdır. Eyni zamanda sintetik 
hesabın ilk və son qalıqları onun tərkibinə daxil olan ana-
litik hesabların qalıqlarının ümumi məbləğinə bərabər 
olmalıdır. Belə bərabərliyin olması sintetik və analitik he-
sablarda əks olunmuş uçotun düzgünlüyünü müəyyən et-
məyə imkan verir. 
Sintetik və analitik dövriyyə cədvəllərinin tərtibi 
üçün müəssisədə əməliyyatların məzmununa uyğun olaraq 
misalları izah edək. 
1) Alıcıdan 100,00 manat kassaya mədaxil edilib: 
 
Debet 
Kredit 
Məbləğ 
 
"Kassa" hesabı 
"Alıcılar" hesabı 
100,00 
2) Kassadan 40,00 manat pul bankdakı hesablaşma
hesabına verilib: 
Debet 
Kredit 
Məbləğ 
"Hesablaşma 
hesabı" 
"Kassa" hesabı 
40,00 

---