Müsahibat uçotu

"Əsas vəsait" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit 
Məbləğ 
İlk qalıq 
2 500,00 
- 
- 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
51 
 
4) 
200,00 
- 
- 
Dövriyyə 
200,00 
- 
- 
Son qalıq 
2 700,00 
- 
- 
"Kassa" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit 
Məbləğ 
İlk qalıq 
10,00 
- 
- 
1) 
100,00 
2) 
40,00 
- 
- 
6) 
30,00 
- 
- 
7) 
25,00 
Dövriyyə 
100,00 
- 
95,00 
Son qalıq 
15,00 
- 
- 
"Bank hesablaşma hesabı" 
Debet 
Məbləğ 
Kredit 
Məbləğ 
İlk qalıq 
540,00 
- 
- 
2) 
40,00 
5) 
50,00 
3) 
150,00 
- 
- 
4) 
100,00 
- 
- 
Dövriyyə 
290,00 
- 
50,00 
Son qalıq 
780,00 
- 
- 
"Alıcılar" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit 
Məbləğ 
İlk qalıq 
- 
- 
- 
- 
- 
1) 
100,00 
Dövriyyə 
- 
- 
100,00 
Son qalıq 
- 
- 
100,00 
"Qısamüddətli bank kreditləri" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit Məbləğ 
İlk qalıq 
- 
- 
350,00 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
52 
 
6) 
30,00 
3) 
150,00 
Dövriyyə 
30,00 
- 
150,00 
Son qalıq 
- 
- 
470,00 
"Nizamnamə kapitalı" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit Məbləğ 
İlk qalıq 
- 
- 
3000,00 
- 
- 
4) 
200,00 
- 
- 
4) 
100,00 
Dövriyyə 
- 
- 
300,00 
Son qalıq - 
- 
3 300,00 
"Malsatanlarla hesablaşmalar" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit Məbləğ 
İlk qalıq 
- 
- 
350,00 
5) 
50,00 
- 
- 
Dövriyyə 
50,00 
- 
- 
Son qalıq 
- 
- 
300,00 
"Əməyin 
ödənişi 
üzrə 
işçi 
heyəti 
ilə 
hesablaşmalar" hesabı 
Debet 
Məbləğ 
Kredit Məbləğ 
İlk qalıq 
- 
- 
80,00 
7) 
25,00 
- 
- 
Dövriyyə 
25,00 
- 
- 
Son qalıq 
- 
- 
55,00 
Sxem 5.1.Əməliyyatların ayrıca hesablar üzrə dövriyyəsi 
Yuxarıdakı sxemdə verilən əməliyyatları sintetik döv- 
riyyə cədvəli şəklində göstərmək olar (Cədvəl 5.1): 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
53 
 
Cədvəl 5.1. 
SİNTETİK DÖVRİYYƏ CƏDVƏLİ 
Mart 2015-ci il 
 
№ 
Hesabın 
adı 
İlk qalıq 
Dövriyyə 
Son qalıq 
DT 
KT 
DT 
KT 
DT 
KT 
1 
Əsas 
vəsait 
2500 
- 
200 
- 
2700 
- 
2 
Material 400 
- - 
- 
400 
- 
3 
İstehsal 
80 
- - 
- 
80 
- 
4 
Mallar 
250 
- - 
- 
250 
- 
5 
Kassa 
10 
- 100 
95 
15 
- 
6 
Bankda 
hesablaş
ma hes. 
540 
- 290 
50 
780 
- 
7 
Alıcılar 
- 
- - 
100 
- 
100 
8 
Nizam-
namə 
kapitalı 
- 
3000 - 
300 
- 
3300 
9 
Qısa 
müddət 
li bank 
krediti 
- 
350 
30 
150 
- 
470 
Malsa- 
tan 
- 
350 
50 
- 
- 
300 
Əməyin 
ödənişi 
üzrə işçi 
heyətilə
hesablaş
ma 
- 
80 
25 
- 
- 
55 
Yekun: 
3780 3780 695 
695 
4225 4225 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
54 
 
Sintetik hesablar üzrə dövriyyə cədvəlinin nəzərə 
çarpacaq cəhəti ondan ibarətdir ki, burada üç cüt bir-
birinə bərabər yekun məbləğlər olur. Bütün hesabların 
iki tərəfli qeydə alınması nəticəsində debet və kredit 
dövriyyələrinin də cəmi eyni olur. 
Materiallların (malların) analitik uçotunun dövriyyə 
cədvəlini aşağıdakı kimi tərtib etmək olar (Cədvəl 5.2.): 
Misal: 
1) Kürsünün ayın əvvəlinə qalığı 10 ədəd 
olmaqla, vahidinin qiyməti 50,00 manatdır. Ay ərzində 30 
ədəd daxil olub, 5 ədəd çıxıb. Ayın sonuna 35 ədəd qalıb. 
2) Masanın ayın əvvəlinə qalığı 30 ədəd olmaqla, vahi-
dinin 100,00 manatdır. Ay ərzində daxil olmayıb və 10 
ədəd çıxıb. Son qalıq 20 ədəd təşkil edir. 3) Dolabın ayın 
əvvəlinə qalığı 40 ədəd olmaqla, vahidinin qiyməti 200,00 
manatdır. Ay ərzində 10 ədəd daxil olub, 50 ədəd çıxıb. 
Ayın sonuna qalıq qalmayıb. 
Hər ayın biri tarixinə analitik uçot hesablarının 
məlumatları dövriyyə və qalıqlar üzrə sintetik uçot 
hesablarının məlumatları ilə üzləşdirilərək onların düzgün-
lüyü müəyyənləşdirilməlidir. 
 
 
 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
55 
 
 

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
56 
 
FƏSİL VI 
MÜHASİBAT UÇOTUNDA
SƏNƏDLƏŞMƏ VƏ 
 UÇOT REGİSTRLƏRİ 
 
6.1.Mühasibat sənədləri və onların tərtibi 
 
Baş verən hər bir təsərrüfat əməliyyatı məzmunun-
dan və həcmindən asılı olmayaraq mütləq rəsmiyyətə sa-
lınmalıdır.
Sənədləşmə
 
- istehsalat, maliyyə və təsərrüfat əməliy-
yatlarının hüquqi şəkildə sənədlərlə rəsmiyyətə salınmasıdır.
 Sənədləşmə:

müvafiq əməliyyatın baş vermə faktını təsdiq edir; 

hesablar sistemində yazılış aparmaq üçün əsas 
hesab olunur; 

müəssisədə materialların və pul vəsaitlərinin hərə-
kətinə gündəlik nəzarət edir; 

material, pul və əmək resurslarının artıq sərf olun-
masının qarşısını alır; 

müxtəlif əməliyyatların qanuna və məqsədəuyğun 
olmasını müəyyən edir;

hesablaşma, tədiyə, kredit əməliyyatlarında baş ve-
rən qanunsuzluqların qarşısını alır;

təsərrüfat-maliyyə fəaliyyətinin idarə olunmasına 
analitik nəzarət edir; 

müəssisə rəhbərinin idarəetmə qabiliyyətini for-
malaşdırır.
Sənədlər
- təsərrüfat əməliyyatlarının baş verməsini 
təsdiq edən, ona hüquqi əsas verən və lazımi rekvizitləri 
olan yazılı şəhadətnamədir.

---

Mühasibat uçotu A.H.Əliyeva 
 
57 
 
Sənəd sözü latınca (docmentum) yazılı vəsiqə, şəha-
dətnamə sözünə uyğun olub, hər bir müəssisədə onun in-
formasiya sistemini təşkil edir. Mühasibat sənədləri 
uçotun etibarlı, düzgün olmasını təmin etməklə yanaşı il-
kin, cari və son nəzarətin təşkilini, təsərrüfat əməliyyatla-
rının məqsədəuyğun və qanun tələblərinə uyğun icra olun-
masını təmin edir. 
Sənədlər hər bir əməliyyatın yerinə yetirilməsinə sə-
rəncam verən və onu yerinə yetirən şəxs tərəfindən imza-
lanır. Sənədlərin keyfiyyətli tərtibatını, onların vaxtında 
mühasibat uçotunda əks etdirilməsi üçün müəyyən edilmiş 
müddətlərdə təqdim edilməsinə, sənədlərdəki məlumat-
ların doğruluğuna məsuliyyəti həmin sənədləri hazırlamış 
və imza etmiş şəxslər daşıyırlar.

Təsərrüfat əməliyyatlarının baş verməsi faktını əks 
etdirən sənədləri mühasibat uçotu registrlərində yazılışlar 
üçün əsas hesab olunur.
Rekvizit
 
- sənədlərdə qeyd olunan və ona hüquq verən 
göstəricidir.
İlkin sənədlər (o cümlədən kağız və maşınla oxunan 
məlumat daşıyıcıları) özündə aşağıdakı zəruri rekvizitləri
əks etdirməlidir: 

sənədin (formanın) adı, nömrəsi, kodu, tərtib 
edilmə yeri və tarixi; 

sənəd tərtib edilən müəssisənin adı;

təsərrüfat əməliyyatlarının məzmunu və ölçüləri 
(natural və pul ifadəsində);

təsərrüfat əməliyyatlarının baş verməsi, tamamlan-
ması və onun rəsmiləşdirilməsinin düzgünlüyü 

---