Musiqa darslari, musiqa savodxonligi jarayonida bastakorlar va xalq hofizlari ijodiyotini o’rganish metodlari

HARFIY SISTEMA.

Amaliyotda tovushlar bugin bilan yozilishidan tashqari, Lotin alfaviti asosida harf bilan yoziladi. Masalan:

S D Ye G‘ G A N

Do re mi fa sol lya si

Xosila pog‘onalarni yozish uchun harflarga qo‘shimcha bo‘g‘inlar ko‘shiladi. Masalan: Is-diyez, cis-do diyez

Isis-dubl diyez, des-re bemol Yes-bemol, fisis-fa dubl diyez

Yeses-dubl bemol, geses-sol dubl bemol

Hamma pog‘onalarda Si bimol dagida qo‘shimcha bo‘g‘in bo‘lmaydi. V yoki b harfi bilan yoziladi. Es bo‘g‘inda unli a va ye harflar uchrasa, talaffuzning qulay bo‘lishi uchun; mi bemol ees o‘rniga yes, lya bemol ayes o‘rniga as yoziladi. Oktavalarni belgilashda harflar ustiga qo‘shimcha qilib raqamlar yoki chiziqlar yoziladi. Katta va kichik oktavalarning tovushi katta yoki kichik harflar bilan yoziladi. Masalan; katta oktavaning lya tovushi katta A harfi bilan kichik

oktava kichik a harfi bilan yoziladi.

Birinchi oktavada beshinchi oktavagacha bo‘lgan tovushlar qaysi oktavaga tegishli bo‘lsa, shunday raqam yoki chiziqlar va kichik harflar bilan belgilanadi. Masalan;

1 oktava do tovushi - s yoki s1 2 oktava re tovushi - d yoki d2

3 oktava mi tovushi - ye yoki ye3 4 oktava fa tovushi - f yoki f4

5 oktava do tovushi - s yoki s5

Kontroktava bilan subkontroktava tovushlari qaysi oktavaga tegishli bo‘lsa ostiga yoziladigan shunday raqamlar yoki chiziqlar va katta harflar bilan belgilanadi.

―Nota‖ so‘zi lotincha bo‘lib belgi ma‘nosini bildiradi. Nota yozuvi deb tarixdan yuzaga kelgan maxsus belgi - notalar vositasida tovushlarni yozish sistemasiga aytiladi. Nota belgisi doirachalardan iborat. Tovushlarni cho‘zimiga qarab doirachalarni ichi bo‘sh,bo‘yalgan, tayoqcha (shtil), tayoqchaga dumchalar guruhiga esa qovurg‘achalar qo‘yiladi.

Tovushlarning balandligini aniqlash uchun notalar 5 ta parallel chiziqka joylashtiriladi. Chiziqlar pastdan yuqoriga qarab sanaladi. Nota yo‘lini boshiga vertikal boshlang‘ich chiziq qo‘yiladi.

Notalar nota yo‘lini ustiga, yo‘liga, orasiga va pastiga yoziladi.

Asosiy chiziqlardan tashqari qo‘shimcha chiziqlar ishlatiladi. Qo‘shimcha chiziqlar asosiy chiziqlarni ostiga va ustiga qo‘yiladi .

Ostidagi chiziqlar tepadan pastga qarab sanaladi.Ustidagi chiziqlar pastdan tepaga qarab sanaladi. Tayoqcha yoki shtil uchinchi chiziqdan pastga yozilgan notalarga tepaga qaratib qo‘yiladi. Uchinchi chiziqdan tepaga yozilgan notalarga pastga qaratib qo‘yiladi.

16