“Musiqi və onun tədrisi metodikası”

Minor qamması. Minor tonalların kvinta dairəsi 
I,III,V pilləsi Min.5
3 
verən, ton tərkibi ton, yarım ton, ton, ton,yarım ton, , ton , ton olan 
qammaya minor qamması deyilir. Minor qamması ortada yerləşən K2 (ton+0,5 ton 
+ton)tetraxord ilə əvvəldə yerləşən K2 (0,5 ton+ton+ton) tetraxordun yanaşı birləşməsi 
nəticəsində yaranır.
Minor qammasının I, III,V pilləsi sabit, II, IV,VI,VII qeyri-sabit səslərdir. Qeyri-sabit səslər 
sabit səslərə həll olur. II → I, IV → III, VI → V, VII → I (II → III həll ola bilər). Qammanın I, 
IV, V səsləri əsas səslər sayılır.Əsas səslərindən əsas üçsəslilər qurulur – t5
3, 
S5
3, 
D5
3 .
D5
3
minor qammasının harmonik halında qurulur. 
Minor qammasının 3 halı var – natural, harmonik, melodik. 
Minorun natural halında dəyişiklik olmur. Harmonik halında yuxarı və aşağı gedərkən VII 
pillə yarım ton yüksəlir. Melodik halında yuxarı istiqamətdə gedərkən VI və VII pillə yarım ton 
yüksəlir, qayıdarkən natural hala düşür. 

Minor tonalları kiçik hərfi adlarla yazılır və

moll
sözü ilə qeyd olunur.

Bir-biri ilə bir açar işarəsi ilə fərqlənən tonalların səs düzümündə altı müçtərək 

səsin olması həmin tonalların yaxın qohumluq dərəcəsində olmasını göstərir. 
tonallı minor qammalarının tonikası X5 intervalı ilə yuxarı getdikdə -lərin sayı və tonallı 
minor qammalarının tonikası X5 intervalı ilə aşağı 

---

getdikdə -ların sayı bir-bir artır.

Tonallıq.
-
li paralel tonallar
Ladın başladığı yüksəkliyə 
tonallıq
deyilir. Tonal ladın əsası olan I pillə ilə adlanır.Do 
major və lya minordan başqa hər bir tonal müəyyən olunmuş alterasiya işarələrinə malikdir.
Səs heyyəti eyni olan major və minor tonalları
 paralel
major və minor adlanır. Hər bir major 
qammasının 6-cı pilləsindən paralel minoru, minor qammasının 3-cü pilləsindən paralel majoru 
qurulur. 7 və 7 major və minor peşəkar musiqidə işlənir. 
tonallı paralel major və minora aiddir
Do major C dur
lya minor a moll 
Sol major G dur 1 var - fa
mi minor e moll 
Re major D dur 2 var - fa , do
si minor h moll 
Lya major A dur 3 var - fa , do , sol
fa minor fis moll 
Mi major E dur 4 var - fa , do , sol , re
do minor cis moll 
Si major H dur 5 var - fa , do , sol , re , lya
sol minor gis moll 
Fa major Fis dur 6 var - fa , do , sol , re , lya , mi
re minor dis moll 
Do major Cis dur 7 var- fa , do , sol , re , lya , mi , si
lya minor ais moll