SÖZLÜK – LUG’AT.
So’zlarni o’qing va yodlang
Meslek – kasp Doğmak – tug’ilmoq
Bitirmek - tugatmoq / bitirmoq Kullanmak - ishlatmoq Bilgisayar - komputer Kız kardeş – singil / opa
Aşağı - past / pastga İnmek - tushmoq
Evlenmek - uylanmoq
Evli - uylangan DİL BİLGİSİ – GRAMMATIKA
YAPABİLMEK - QILA OLMOQ (QO’LIDAN KELMOQ)
Turk tilida biror ishni hozirgi zamonda qila olishni ifodalash uchun fe’l oxiriga - abilirim, -abilirsin kabi qo’shimchalar qo’shiladi. Masalan:
Ben bu işi yapabilirim – Men bu ishni qila olaman.
O kendi gidebilir – U o’zi bora oladi.
Biror ishni qila oladimi – deb so’rash uchun fe’l oxiriga –abilir mi, -abilir misin kabi
qo’shimchalar qo’shiladi. Masalan:
Sen bu işi yapabilir misin? - Sen bu ishni qila olasanmi?
O kendi gelebilir mi? – U o’zi kela olasanmi?
Savol shakli, ya’ni, qila oladimi – fe’liga misollar:
Sen bu işi yapabilir misin? – Sen bu ishni qila olasanmi?
O kitap okuabilir mi? – U kitob o’qiy oladimi?
inkor shakli, ya’ni, qilolmaydi – fe’liga misollar:
Sen bu işi yapamazsın – Sen bu ishni qilolmaysan.
Onlar burada çalışamazlar – Ular bu yerda ishlolmaydilar.
Shu o’rinda bir narsaga diqqat qiling, qo’shimcha boshidagi a harfi talaffuz qilinmasa
(yoki yozilmasa) so’z ma’nosi o’zgaradi ya’ni “qilmaydi” degan ma’no chiqadi.
Masalan:
O bu işi yapamaz – U bu ishni qilolmaydi.
O bu işi yapmaz – U bu ishni qilmaydi, (umuman qilmaydi)
Onlar buraya gelemezler – Ular bu yerga kelolmaydilar
Onlar buraya gelmezler – Ular bu yerga kelmaydilar (umuman kelmaydilar)
Hozirgi zamonda “qila olmoq” fe’lini kishilik olmoshlariga ko’ra o’zgarishini ko’rib
chiqsak.
Tasdiq shakli (qila olmoq) qo’shimchalari.
Ben ...-abilirim (-ebilirim)
Sen ...-abilirsin (-ebilirsin)
O ...-abilir (-ebilir)
Biz ...-abiliriz (-ebiliriz)
Siz ...-abilirsiniz (-ebilirsiniz)
Onlar ...-abilirler (-ebilirler)
Ben türkçe konuşabilirim
Sen alabilirsin
O bura’ya gelebilir
Biz ora’ya gidebiliriz
Bir bardak su içabilirsiniz
Çocuklar kitap okuyabilirler
Savol shakli (qila olmoq) qo’shimchalari.
Ben ...-abilir miyim ?
Sen ...-abilir misin ?
O ...-abilir mi ?
Biz ...-abilir miyiz ?
Siz ...-abilir misiniz ?
Onlar ...-abilir miler ?
Ben türkçe konuşabilir miyim ?
Sen alabilir misin ?
O bura’ya gelebilir mi ?
Biz ora’ya gidabilir miyiz ?
Bana su verebilir misiniz ?
Çocuklar kitap okuyabilir miler ?
inkor shakli (qila olmoq) qo’shimchalari.
Ben ...-amam (-emem)
Sen ...-amazsın (-emezsin)
O ...-amaz (-emez)
Biz ...-amayız (-emeyiz )
Siz ...-amazsınız (-emezsiniz )
Onlar ...-amazlar (-emezler )
Ben türkçe konuşamam
Sen bunu alamazsın
O bura’ya gelemez
Biz ora’ya gidemeyiz
Siz bilgisayar kullanamazsınız
Çocuklar kitap okuyamazlar
Eslatma: Agar fe’l oxiri unli harf bilar tugasa (Masalan: oku, yika, bekle) u yolda
qo’shimchadan oldin –y- harfi qo’shiladi. Masalan:
Sen kitap okuyabilir misin?
Onlar bu arabayi yikayamazlar,
O burayı temizleyemez