Mustaqil ish mavzu: media savodxonlikni rivojlantirish yo’llari

Axborot savodxonligi
axborotga egalik, uni baholash va axloqiy qoidalarga 
rioya qilgan holda foydalanishning muhimligini e’tirof etadi.
Media savodxonlik
– mass-mediani qabul qilish va uning faoliyatini 
baholash bo‘yicha ko‘nikmalar va malakalar majmuini bildiradi. Media 
savodxonlik media funksiyalarini tushunish, mazkur funksiyalarni amalga oshirish 
sifatini baholash va o‘z-o‘zini ifoda etish, shuningdek, ijtimoiy jarayonlarda 
ishtirok etish uchun medialar bilan ratsional hamkorlikka kirishishga urg‘u beradi. 
Media savodxonlik ham, axborot savodxonligi ham yoshlarda media va axborot 
makonida foydalanilayotgan texnologiyalardan qat’iy nazar o‘zaro hamkorlik 
qilish ko‘nikmalarini ongli ravishda shakllantirish va rivojlantirish bilan bog‘liq.
Ushbu bir biriga bog‘liq bo‘lgan sohani turlicha tushuntirib beruvchi ikkita 
ilmiy maktab mavjud. Birinchi maktab vakillari axborot savodxonligini katta 
tadqiqotlar sohasi sifatida ko‘rishadi. Ikkinchi maktab namoyondalari esa axborot 
savodxonligi media savodxonlikning tarkibida bo‘lib, u ancha keng soha ekanligini 
ilgari suradilar. Ammo YuNESKOning xalqaro ekspertlar guruhi nafaqat media va 
boshqa axborot xizmatlarining bir biridan farqi, balki ularning o‘zaro aloqadorlik 
nuqtalarini ham aniqlagan.
2
2. Muloqot va ma’lumot tushunchasining uzviyligi va o‘ziga xosligi.
Muloqot 
(lotincha soʻz: aloqa-bogʻlanish, xabar; lotincha soʻzdan olingan: 
communicare- umumiy qilish, bogʻlash, xabar qilish). Ta'rif: Aloqa - bu har 
qanday tabiatdagi ob'ektlar o'rtasidagi axborot almashinuvini o'z ichiga olgan faol 
o'zaro ta'sir turi. 
Muloqotning ijtimoiy funktsiyalari nafaqat iqtisodiy va siyosiy mexanizmlar, 
balki madaniy me'yorlar, qadriyatlar va ma'nolar orqali ham amalga oshiriladi. 
1
www.advesti.ru/ glossary/desk/1952 
2
Қаранг: Catts, Ralph & Lau, Jesus, 2008 

---

Tarix shuni ko'rsatadiki, insoniyat o'zining mavjudligi davomida doimo yangi 
turdagi kommunikativ ob'ektlarni (masalan, yozish, bosmaxona, Internet) yaratish 
bilan band bo'lib, bu bilim, tajribani uzatishga hissa qo'shadi va inson faoliyati 
imkoniyatlarini kengaytiradi. 
Muloqot, jumladan, madaniyatlararo muloqot, birinchi navbatda, shaxslararo 
муносабатларга o'zaro ta'sir ko‘rsatadi . Shaxsning asosiy shakllanishi o'z-o'zini 
hurmat qilish bo'lib, u shaxsni boshqa odamlar tomonidan baholashga va uning 
boshqalarni baholashiga asoslanadi. 
Tilshunoslik 
va 
lingvodidaktikaning 
kommunikativ 
pragmatikaga 
qiziqishining ortishi tadqiqotchilarni xabarning individual-shaxsiy, qasddan (motiv 
va maqsadlar) va situatsion jihatlarini amalga oshiradigan til vositalaridan 
foydalanishni yaqindan o'rganishga olib keldi. Dominant yo'nalishlardan biri bu bir 
jamiyat vakillari va turli madaniy jamiyatlar vakillari o'rtasida turli xil ijtimoiy 
sohalarda kommunikativ xatti- harakatlarning o'ziga xos xususiyatlarini 
o'rganishdir. 
Madaniyatlararo aloqalarning kengayishi munosabati bilan jamiyatning chet 
tilini biladigan turli profilli mutaxassislarga bo'lgan ehtiyoji ortib bormoqda. Biroq, 
madaniyatlararo o'zaro munosabatlarni muvaffaqiyatli amalga oshirishga imkon 
beradigan chet tili kodiga ega bo'lish tarixiy an'analar va urf-odatlar, turmush tarzi 
va boshqalar ta'siri bilan belgilanadigan xorijiy madaniyatning professional 
ahamiyatga ega bo'lgan tushunchalarini o'zlashtirishni nazarda tutadi.