Mustaqil ishi badiiy uslub va uning uslubiy xususiyatlari


Badiiy uslub boshqa uslublar kabi o’z ichki bo’linishlariga (podstillariga) ega. Masalan



Yüklə 315,86 Kb.
səhifə2/3
tarix23.05.2023
ölçüsü315,86 Kb.
#127491
1   2   3
MUSTAQIL ISH Tilshunoslik 107

Badiiy uslub boshqa uslublar kabi o’z ichki bo’linishlariga (podstillariga) ega. Masalan:
1.Poetik uslub
2.Masal uslubi
3.Ertak uslubi
kabilariga bo’linadiki, ularning har biri o’ziga xos tasvir vositalariga ega.

Badiiy uslubda so’z,ibora va gaplar sayqal topadi.
Masalan:” Quyosh g’uborsiz ko’kda taltayib porlaydi”, gapida “g’uborsiz” , “taltayib” , “porlaydi” so’zlari alohida sayqal topgan.
Badiiy uslubda yozuvchining individual tasviri va ifoda vositalari sezilib turadi. Masalan Hamid Olimjon she’rlarida sho’x va o’ynoqi ohang , G’afur G’ulom asarlarida tarixiy-falsafiy mushohada, Uyg’un ijodida peyzaj bilan bog’liqlik , Abdulla Qahhor ijodida siqiqlik , Abdulla Qodiriy ijodida batafsil tafsilot , Erkin Vohidov ijodida mantiqiy-qiyosiy tasvir sezilib turadi.
Badiiy uslubda so’z yaratish , so’zni ko’chma ma’noda ishlatish , iboralarni qayta ishlash kabi jarayonlar kechadi. Bular yozuvchining mahoratiga , ijodiy qobiliyatining darajasiga bog’liq. Bunda yozuvchi xalq jonli tilidan keng foydalanadi.
So’z tanlash badiiy asarning janr xususiyatlariga ham bog’liq. Masalan , arxaik so’zlar ba’zan davr koloriti , Shaxs xarakterini ko’rsatish uchun ishlatilsa , ba’zan kulgi-mazax uchun xizmat qiladi. Abdulla Qodiriyning romanlarida ishlatilgan arxaik so’zlar davr koloritini yaratishga , satirik asarlarida esa shaxslar ustidan kulishga , mazax qilishga xizmat qilgan.
Badiiy uslubda grammatik shakllardan ham obraz yaratish va kolorit berish maqsadlarida foydalaniladi. Masalan, Oybekning “Navoiy” , Primqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” romanlarida -ur , -erdi , andoq , shulkim , kabi shakllar ishlatilganini ko’rish mumkin.
Har bir yozuvchining o’ziga xos so’z tanlash va ishlatish usuli bo’ladi.
Abdulla Qahhor ijodi uchun xarakterli xususiyat so’zni tejab-tergab ishlatishidir. Yozuvchi har bir so’zga alohida vazifa yuklaydi.
Uyg’un ijodiga xos xususiyat : “o’nlab misollar bir xil so’zlar bilan boshlanadi va tugaydi. Badiiy uslubga xos bo’lgan eng muhim xususiyat unda emotsional-ekspressiv so’zlarning ko’p ishlatilishidir. Sabo , yel , chehra , tabassum , takalluf , muhabbat , muyassar , alvon , moviy , silsila kabilar shular jumlasidandir. Badiiy asar turli mavzularda bo’lishi va davrning xilma-xil faoliyatini aks ettirishi mumkin .
Masalan tarixiy mavzuda yaratilgan asarlarda arxaizm va istorizmlar , o’sha davr tiliga xos bo’lgan grammatik shakllardan erkin foydalanilgan. Zamonaviy asarlarda esa dielektizm , argo va jargonlar , tasviriy ifodalar shu kabi vositalardan keng ko’lamda qo’llaniladi.
Badiiy uslubning asosiy belgilari:
1.Turli tasviriy vositalar , chunonchi, sifatlash , qiyoslash , mubolag’a , kinoya , o’xshatish va hokazolar.
Bulutning orasidan
Quyosh kulib qaraydi,
Majnuntolning yuvilgan
Sochlarini taraydi.(Erkin Vohidov)


Yüklə 315,86 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin