Mustaqillik yillarida o‘lkashunoslik

Mustaqillik yillarida o‘lkashunoslik

Rahimova Shahriniso Hakimboy qizi “Mustaqillik yillarida o‘lkashunoslik” mavzusidagi kurs ishiga
Taqriz
Yozuvsiz xalqlarning tarixini o‘rganishda etnografik tadqiqotlarning o‘rni muhim sanaladi. Yozma manbalar tarixiy manbalarning muhim va asosiy turlaridan biri hisoblanadi. Insonning ijtimoiy faoliyati, aniqro’I, kishilarning o‘zaro munosabatning natijasi ’laroq yaratilgan va o‘tmish zamonlarda sodir bo‘lgan ijtimoiy siyosiy voqealarni o‘zida aks ettirgan manbaa sifatida o‘lkamiz tarixini haqqoni o‘rganishda muhim o‘rin tutadi. Oliy va mahalliy hukmdorlar mahkamasidan chiqqan rasmiy xujjatlar (yorliqlar, farmonlar, inoyatnomalar, moliyaviy hisobot daftarlari, rasmiy yozishmalar va boshqalar) ijtimoiy siyosiy, ayniqsa, iqtisodiy munosabatlarga oid masalarnin o‘rganishda rasmiy xujjatlar, moliyaviy xisobot daftarlari va yozishmalarni ahamiyati juda muhim sanaladi. Rasmiy xujjatlar ijtimoiy siyosiy hayotni o‘rganishda muhim yuridik xujjat hisoblanadi. Muttaxasislarning fikiricha, ularning orasida, ayniqsa, rasmiy yozishma xujjatlaridan soxtalari ham uchrab turishi mumkin. Shuning uchun ham ulardan foydalanishda diqqat e’tibor va o‘ta htiyotkortlik talab qilinadi. Hujjatlar ustida ish olib borganda, undan biron ijtimoiy siyosiy voqea yoki , ma’lumotlarni talqin etish uhun foydalanish jarayonida, bitta xujjat bilan kifoyalanmasdan, o‘xshash bir nectar xujjat manbalarini ko‘rib chiqib xulosa chiqarish zarur, chunki bitta xujjatdan faqat bir kelishuv yoki ma’lumot ustida so‘z yuritiladi. Shuning uchun ham birgina xujjat bilan tanishib chiqib ma’lum ijtimoiy siyosiy masala ustida qat’iy fikr va xulosaga kelib bo‘lmaydi. Tarixiy, geokasmografik hamda biografik asarlar to‘g‘risida shuni aytish kerakki, ular o‘sha davr hukmron sinfing topsghirig‘I bilan yozilgan va shu tufayli ularning sahifalarida ko’proq podshohlar va xonlarning, amirlar va yirik ruxoniylarning hayoti va faoliyati yoritilgan. Jamiyatning rivojlanishida asosiy kuch hisoblangan mehnatkash xalqning turmush tarsi, ularning orzu istaglari, xis tuyg’ulari, xalq harakatlari va bu harakatlarning mazmun mhiyati, jamiatta ro‘y bergan voqea va xodisalar to‘g‘risidagi ma’lumotlar tarixi esa ko‘p hollarda chetlab o‘tilgan. Umuman olib qaraganda, bu turdagi yozmalardan hukmron doiralarning dunyo qarashi o‘z ifodasini topgan. O‘sha davrdagi jamiatning maqsad va manfaatlari ifoda etilganligi bilan ajralib turadi. Bu turdagi yozma manbalardan hukmron diralarning dunyoqarashi o‘z ifodasini topgan bo‘lishiga qaramasdan, tarixiy o‘lkashunoslikni o‘rganishda birlamchi manbaa bo‘lib xizmat qiladi. Arxiv manbaalar arxiv lotincha <> - hukumat binosi so‘zidan olingan. Lekin “arxiv” atamasining hozirgi qo‘llanishi butunlay boshqacha. Arxiv – bu idoralar, korxonalar va tashkilotlar, shuningdek , tarixiy shaxslar faoliyatiga oid xujjatlar saqlanadigan muosssasa hisoblanadi. Arxivardan tashkilotlar, korxonalar, muossasalar, jamoa va davlat xo‘jaliklrini, ayrim shaxslarning ko‘p yillik faoliyati haqida ma‘lumotlar va hujjatlari saqlanadi. O‘lka tarixini o‘rganishda bu hujjatlarning ahamiyati kattadir.
Yuqorida qayd qilingan tarixiy ma’lumotlardagi fikr mulohazalar o‘rinli, yangi mazmunga ega bo‘lib, ajdodlarimiznining ibtidoiy madaiyatini toritish soxasida bosib o‘tgan tarixiy yo‘ldan to‘plagan tajribasi taqrizchi kutgan darajada yoritilgan bo‘lib, uni ilmiy jurnallarda chop qilishga tavsiya qilaman.

Urganch Innavatsion Universiti “ijtimoiy – gumanitar fanlar va tillar” kafedrasi O‘qituvchi:n Eshchanov. H

http://fayllar.org