Mutaxassis nutqining kommunikativ sifatlari

Fikriy noaniqliklar quyidagi hollarda uchraydi:

• So`z ma`nosiga yetarli e`tibor bermaslik natijasida.

  
  

• Paronimlar ma`nosini bilmaslik natijasida.

  
  

• Mantiqiy jihatdan voqelikka zid bo`lgan tushuncha ifodalovchi so`zlarni yonma-yon ishlatish natijasida.

  
  

Sharq olimlari ham aniqlikni nutqning muhim fazilatlaridan biri deb ta`kidlaganlar. Aristotel “Agar nutq noaniq bo`lsa, u maqsadga yetishmaydi” deb aytgan . O`qituvchi nutqining aniqligi muhim fazilat sanaladi. Aniqlik ikki xil bo`ladi. Narsaning aniqligi mohir notiq o`zi fikr yuritmoqchi bo`lgan nutq predmetini yaxshi bilsa, unga mos so`zlar tanlansa tanlangan so`zlarni ma`nosiga mos vazifalar yuklasa ham nutq aniq tuzilgan hisoblanadi.

Sharq olimlari ham aniqlikni nutqning muhim fazilatlaridan biri deb ta`kidlaganlar. Aristotel “Agar nutq noaniq bo`lsa, u maqsadga yetishmaydi” deb aytgan . O`qituvchi nutqining aniqligi muhim fazilat sanaladi. Aniqlik ikki xil bo`ladi. Narsaning aniqligi mohir notiq o`zi fikr yuritmoqchi bo`lgan nutq predmetini yaxshi bilsa, unga mos so`zlar tanlansa tanlangan so`zlarni ma`nosiga mos vazifalar yuklasa ham nutq aniq tuzilgan hisoblanadi.

Nutqning mantiqiyligi to`g’rilik va aniqlik bilan chambarchas bog’liq. Nutqning mantiqiyligini quyidagi qoidalar ta`minlab beradi.

1. Eng avvalo so`zlar ma`nosini chuqur bilish.

2. So`z tartibiga rioya qilish.

3. Bir-biriga mos keladigan so`zlarni biriktirish.

4. Matndagi fikrlarning bir-biriga qarama-qarshi bo`lmasligi.

5. Bir xil ma`no ifodalalovchi so`zlarni pleonazmlarni (turli, ko`pincha) nutqqa ortiqcha kiritmaslik.

Mantiqiy nutq tafakkur bilan bog’liq. Shuning uchun ham mantiqiy nutqda eng avvalo so`z mazmuniga katta e`tibor beriladi.

Adabiy nutqning sofligiga putur yetkazuvchi unsurlarning asosiysi sifatida quyidagilarni alohida ajratib ko'rsatish maqsadga muvofiq:

Adabiy nutqning sofligiga putur yetkazuvchi unsurlarning asosiysi sifatida quyidagilarni alohida ajratib ko'rsatish maqsadga muvofiq:

• 1) shevaga xos so'z, ibora, grammatik shakllar, urg'u va talaffuz;

  
  

• 2) o'rinsiz qo'llangan chet so'z va so'z birikmalari (varvarizmlar);

  
  

• 3) jargon va argolar;

  
  

• 4) dag'al, haqorat so'z va iboralar (vulgarizmlar);

  
  

• 5) «ishlamaydigan» yoki parazit so'zlar;

  
  

• 6) idoraviy so'z va iboralar (kanselyarizmlar) va sh .k.