Müxtəlif dövr sənətkarlarının yaradıcılığı

Müxtəlif dövr sənətkarlarının yaradıcılığı

Xalqımızın əməyi sayəsində yaranıb” onun: həyat və məişətində geniş istifadə edilən el sənətimizin böyük va zəngin br tarixi var. Naxçıvan, Mingəçevir, Gədəbəy, Qazax, Gəncə və s. yerlərdən əldə edilmiş metaldan düzəldilmş sənat əsərlərinin yaşı 5000 ilə yaxındır. Bu ərazilərdən tapılmış qab-qacaq, silah və bəzək nümünələri tək br tarixi fakt kimi deyl, ham də onu yaradan sənətkarn ustalıq bacarığından məlumat verən qiymətli mənbədir. Azarbaycan ərazsində qazıntılar zamanı tapılmış maddi-mədəniyyət nümunələri göstərir ki, əcdadlarımız hələ eramızdan əvvəl ıı ninillikdə tuncdan zərif formalı qablar, xəncərlər, baltalar, kəmərlər va s. zinət şeyləri düzəldib öz həyat və məişətində istifadə edirlərmış. Bunlar isə misgərlik və zərgərlik kimi sənət növlərinin qədimliyından xəbər verir. Metaldan düzəldilmiş sənət nümunələri içərisinda elələri vardır ki, onların uzərində olan bəzək və tasvirlərlə biz o dövrdəki insanların adət-ənənələri, dini görüşləri və hətta geyimləri ilə yaxından tanış ola bilərik. Xalq yaradıcılığının tarixi, etnoqrafik və bədi xüsusiyyətləri öz əksini geyimlərdə tapir. Bu xüsusiyyət həm müəyyən formalı geyim və onun bəzəklərində və həm da bədii tikmə, toxuma və toxuculuqda özunü birüzə verir. Şəkidə yerləşən Xan Sarayı dünya əhəmiyyətli tarix və memarlıq abidəsidir. XVI əsrdə inşa edilən saray binasi şəhərin şimal-şərq hissəsində, qala divarları ilə əhatə olunmuş ərazidə yerləşir. Otuz metr uzunluğunda olan ikimərtəbəli bina 300 kvadratmetr sahəni əhatə edir. Saray altı otaq, dörd dəhliz və iki güzgülü eyvandan ibarətdir. Özündə həm də xalq yaşayış binalarının xüsusiyyətlərini daşıyan saray binası, Qafqazda XVIII saray memarlığının ən gözəl nürnmnələrindən biri olmaqla, həm də İslam Şərqinin memarlıq incilərindəndir. Şəhərin tarixi mərkəzi ilə birilkdə saray 120 hektar ərazini əhata edir. Şəkinin memarlıq abidələrindən Şəki Xan Sarayından başqa Şəkixənovların evl, Giləkli məscidinin minarəsi, məscid, qala divarları, Şəkinin dairəvi məbədi (XVI-XIX), Zəyzid məbədi (XI-XII) və Şəki Karvansarayı (Yuxarı Karvansara va Aşağı Karvansara XVIII- XIX əsrlərdə Şəkidə mövcud olan 5 böyük karvansaradan dövrümüzə qədər galib çatanlardandır) da mühafizə olunur. Leonardo da Vinçi-məşhur rəssam, hətta sənətkar desək daha doğru olar Çünkli o nəinki rəssam, heykəltəraş, memar, alım və mühəndis də olub. Bunları bir çoxunuzun oxuyunca təəccüblənəcəyini bilirik. Bəll çünki hər kəs onu Mona Liza əsərinin müəllifi kimi tanıyıb. Elə isə gəlin bu dahi rəssam ilə daha yaxından tanış olaq. Leonardo da Vinçi heç bir avtoportretini saxlamamışdır. Mütəxəssizlər düşünür ki, onun ən məhşur əsəri olan “Leonardo” (1512 - 1515 ci illər) yaşlı vaxtı çəkilmişdir. Bəziləri isə düşünür ki, bu baş sadəcə olaraq “Sirli şam yeməyi” adlanan əsərin içərisindəki şəxslərdən birinin eskizidir. Ancaq bu rəsm haqqında fikirlər XIX əsrdə yayılmağa başlanmışdı və Leonardo haqqında mühüm tədqiqatlar aparan professor Pyotr Marani bu fikirdə olan şəxslərdən idi. Qədim zamanlardan mill müsiqimiz ədəbiyyatla birgə inkişaf etmişdir. Məsələn, muğam Şərq poeziyası ila birgə inkişaf etmişdir. Belə ki, muğam ifa olunarkan xanəndələr Azərbaycanı xalqının Nizami, Xaqani, Füzuli, Nəsimi kimi qüdrətli şairlərinin qəzəllarini oxumuşlar. Milli poeziyanın janrları olan qoşma, müxəmməs, ustadnamə qəfilbandlə yanaşı onun poetik formaları olan gəraylı, divarı, qoşma, təcnis aşıqların sevimli formalandı. Klassiklərimizin və müasirlərimizin yaratdıqlanı ədəbi əsərlər dünya mədəniyyəti xəzinəsində özünəməxsus şərəfli yer tutur. M F Axundovun, N.Vəzirovun, M.S Ordubadinin, Q.Zakirin, M Ə Sabirin, C Məmmədquluzadənin, M.P Vaqifin, M.V. Vidadinin və bir çox başqa şair va yazıçılarımızın yaratdığı əsərlər indi də öz yüksək bədii-estetik əhəmiyyətini itirməmişdir. Azərbaycan ədəbiyyatı ilə six bağlı olan sənət növlərindən biri da teatr sənətidir. Azərbaycanda teatr sənətinin kökləri xalqın fəaliyyəti, məişəti, şənlik və toy ənənələri, hamçinin dünyagörüşü ilə bağlıdır. Mərasim, ayin va oyunlardakı tamaşa elemanitləri müstaqil xalq teatrının yaranmasında mühüm rol oynamışdır. Azərbaycan xalq teatn realist özəllik daşımış və əməkçi təbəqələrlə bağlı olmuşdur. Xalq teatrının repertuarını müəyyən etik məzmunlu kiçik tamaşalar (farslar) təşkil etmisdir. Azarbaycan professional teatrının təşəkkülündə xalq teatrı əhaniyyatli rol oynamışdır.

Dünyanın ən qədim xalqlarından olan Azərbaycan xalqı özünün tarixi, maddi mədəniyyət abidələri, zəngin ədəbiyyatı, incəsənəti və musiqi mədəniyyəti ilə haqlı olaraq fəxr edir. Azərbaycan xalqının bədii təfəkkür va yaradıcılığına ölkənin gözəl təbiəti, iqlimi, təbil sərvətlərinin zənginliyi də böyük təsir göstərmişdir. Ölkəmizin müxtəlif sənət növlərinin hər biri ayrı ayrılıqda uzun və mürəkkəb inkişaf yolu keçməsinə baxmayaraq, birlikdə vəhdət təşkil edərək Azərbaycan incəsənəti və mədəniyyəti haqqında tam təsəvvür yaratmağa geniş imkan verir. Azərbaycan incəsənəti ölkəmizin təbiəti kimi rəngarəng, dolğun və zəngindir. Azərbaycan xalqının zəngin yaradıcılıq çeşməsində ən mühüm yerlərdən brini onun həyat və məişəti, gündəlik güzəranı ilə bağlı olan xalq sənətləri tutur, Ən qadm dövrlərdən zəmanəmizədək davam edən bu sənət növü xalqın geyimindən tutmuş müxtəlif təsərrufat məmulatı və bəzəyinə qədər böyük bir sahəni əhatə edir.

Azərbaycan incəsənəti xalqımızın tarixi qədər qədim və zəngindir. Uzun və mürəkkəb inkişaf yolu keçmiş teatr, kino, müsiqi və xalq sənətinin müxtalif növlərinin tətqiqi Azərbaycan xalqının yüksək mədəni irsə malik olmasını subut edir. Azərbaycanın mədəniyyət və incəsənət xadimləri milli mədəniyyətimizin dünyaya çatdırılması istiqamətində daim səy göstəriblər və qismən də olsa buna nall olublar. Azərbaycan muğamının YUNESKO tərəfindən bəşəriyyətin mədəni irs siyahısına daxil edilməsi, görkəmİl king ustası, kinodramaturq və kinorejisor R, İbrahimbayovun “Oskar” mükafatına layiq görülməsi və ümumiyyətlə, müxtəlif zamanlarda el sənətkarlarının düzəltdiyi əl işlərinin və toxuduğu xalçaların dünyanın məşhur muzeylərində mühafizə olunması buna əyani sübutdur.