Мювлана ъялаляддин

Şahın öz qızıl quşunu əldən düşmüş, çirkin qoca qarının

evində tapması və qəmu-dərdə mübtəla olması hekayəti
Şahdan qaçan qızıl quş, haqqındadır hekayə,

Qonaq olmuş, bir çirkin, un ələyən qocaya.

Omac aşı bişirmək istəyirdi, oğluna,

Birdən şah qızıl quşu, qondu onun yanına.

Ayaqların bağladı, qanadların qısaltdı,

Dırnaqların kəsərək qüvvəsini azaltdı.

Dedi: - Qədir bilməzlər, sənə qulluq etməmiş,

Qanadın çox uzanmış, caynağını tutmamış.

Qulluq bacarmayanlar səni bimar⁴⁶ edərlər,

Gəl «analar» yanına, səni timar⁴⁷ edərlər.

Cahil məhəbbətini, belə bil, ey mənə dost,

Cahil əyri yol gedər, zərər vurar sənə, dost.

Əgər cahil adamın «dost» eşitsən dilindən,

Sonda əzab çəkərsən, onun cahilliyindən.

Bir gün Şah axtarışda azdı, axşama düşdü,

Gözü cahil qarının komasına sataşdı.

Birdən qızıl quşunu, toz-torpaq içrə gördü,

Ürəyi qübar etdi, ağladı, lap hönkürdü.

Dedi: - Hərçənd bu cəza, əməlinin bəhrəsi,

Mənə vəfasız çıxdın, bax, budur nəticəsi!

Cənnətdən cəhənnəmdə qaçıb, tutmusan qərar,

Çünki xəbərsizsən «La yəstəvi əshabünnar»⁴⁸

Səriştəli, bilikli şahin, layiqmi sənə?!

Çaşıb tələsib qaçmaq, nadan qoca evinə?!

Bu çirkin, cahil qoca, sanki bu rəzil dünya,

Kim ona mayil olsa edəcək zəlil, dünya.

Dünya özü cahildir, cahilliyi seçəndir,

Ağıllı o şəxsdir ki, cahillikdən qaçandır.

Hər kim cahillər ilə daim olarsa həmraz,⁴⁹

O da o günə düşər, necə düşmüşdür şahbaz.⁵⁰

Qızıl quş qanadını, sürtürdü şah əlinə,

Sanki dilsiz deyirdi: - Gunahkaram, mən yenə.

Pislər hər vaxt zar olar, zar ağlayar hər ləim.⁵¹

Qəbul eyləsən yalnız yaxşını sən ey Kərim.⁵²

Sən olmasan, zülmkar harda başını əyər?!

Dərgahından savayı, yerə heç baş əyilər?!

Şahın lütfü çox olsa, can cinayət axtarar,

Nadan cana yaxşılıq etsə, Şaha qabarar.

Yaxşılığı yerinə, etmə pislik sən ona,

Yaxşı əməl edərsən, pislik çıxar qarşına.

Özünün xidmətini, layiqli bildiyinçin,

Günahlar bayrağını, qaldırdın için-için.

Zikr etməklə, duanın, hökmü sənə verilmiş,

Duayla, zikr etməkdən, məğrurluğun dirilmiş.

Özünü Haqqın ilə danışanmı bilmisən?!

Çox belə gümançını, Haqqdan uzaq görmüsən!

Səninlə şah otursa, adi məkanda əgər,

Sən ələ al özünü, şah ədəbi çox sevər.

Qızıl quş dedi: - Ey şah, olmuşam çox peşiman,

Tövbəmi sən qəbul et, oldum yenə müsəlman.

Kimi məst etmisənsə olmuşsa şiri didən,

Məstlikdən yol azıbsa, ol, üzrün qəbul edən.

Baxma, caynağım getmiş, mənimlə olsan əgər,

Günəşdən «bayraq» belə, almağa gücüm yetər!

Baxma qanadım qısa, onu əgər bəsləsək,

Göylər özün itirər, görsə dövrəmi bişəkk,

Əgər kəmər bağlasam, dağı deşib keçərəm!

Əgər barmaq uzatsan, bayraqları biçərəm!

Axı milçək qədər də zəif olmaz bədənim?

Nəmrud mülkün qanadla, alt-üst edər bu tənim,

Zəiflikdə sən məni, Əbabillərə⁵³ bənzət!

Düşmənə qarşı məni nəhəng fillərə bənzət!

Daşlar ataram ki, mən həm dağıdar, həm deşər!

Yüz mancanaq işini, o daşlar əvəz edər.

Baxma daşım miqdarda, noxud qədərdir düzü?

Lakin döyüş yerində nə baş qalar, nə özü.

Musa gəlmiş əlində sadə bir əsa ilə,

Məğlub etmiş Fironu düşmüş dillərdən dilə.

Tanrının hər Rəsulu təklikdə fəal olmuş,

Bütün səviyyələrdə qalib gəlib, ucalmış.

Nuh qılınc tək olurdu, çatırdı niyyətinə,

Tufan, dalğalar tabe, qılınc xasiyyətinə.

Əhməd özü təklikdə bir ordunu biçərdi!

Ay kimi göy üzünün alnın deşib keçərdi!

Ki, bilsin xəbərsiz Səd, ondakı güc-qüdrəti.

Dövrə onun dövrəsi, deyil Ay hərəkəti!

O Sənin dövrəndir ki, Musayi - Kəlimulla,

Arzulardı dövrəni, qeybdən gələn üsulla.

Musa bu gözəlliyi dövrəsində bilirdi,

Odur ki, səhər tezdən Təcəllanı görürdü.

Dedi: - Yarəb bu necə rəhmətlər⁵⁴ şəfəqidir,

Rəhmətdən də irəli şəfqətlər⁵⁵ şəfəqidir.

Musa baş vurub çıxmış, özü tək dəryalardan,

Əhmədin zamanından misal çək röyalardan.

Dedi: - Ya Musa bil sən, yollar açmışam sənə!

Gizli yolları öyrən, açdım, açaram yenə!

Sən həmin dövrələri, bunlardan bil ey Kəlim!

Ayağını çək geri, çox uzundur bu kilim!

Mən kəriməm, ruzilər, bəndəyə göstərirəm,

Bəndə görüb ağlayır tamahkarı görürəm.

Necə körpə əlini, sürtür ana burnuna,

Oyansın yuxusundan yemək yetirsin ona.

Uşağı ac qoyaraq xəbərsiz yatsa ana?

Yuxusunda hiss edər sancar qəlb yana-yana.

Gizli xəzinələri O olmuş bağışlayan,

Peyğəmbərlik bəxş edib, ümmətə olmuş hayan.

Can üçün axtardığın tapdığın hər kəramət?

Istədiyin məqamda O etmiş sənə qismət.

Əhməd də bu cahanda sındırdı çoxlu bütlər.

Ya Rəbb! deyən oldular sonda çoxlü ümmətlər.

Olmasaydı Əhmədin zəhməti bu cahanda?

Əcdadın kimi sən də olardın büt halında.

Bütə səcdə etməkdən bu başın ağla gəldi,

Büt adiləşdi, başlar Haqqa tərəf yönəldi.

Şükr etmək istəsən sən bu inkişafa eylə,

Batin bütə səcdədən çıxa biləsən böylə.

Elə ki, o bütlərə səcdədən can qurtardı,

Həmin o qüvvəylə də canı qəlbinə vardı.

Dinə şükr etmək üçün çıxıb atını çapdın,

Atalardan yadigar, qalan mirası tapdın.

Mirası sevən kişi, nə bilər qədrin malın,

Rüstəmlər zəhmət çəkdi, məccanı aldı zalın.

Mənim ağlamağımla, cuşa gələr rəhmətim,

Fəryada gələnləri sirab edər nemətim.

Ədalət istəsəm mən özüm nümunə ollam,

Necə bağlamışamsa, açıb qəlbinə dollam.

O xoş ağlamaqlara, mənim rəhmətim baxdı,

Elə ki, ağlanıldı, rəhmət dalğası qalxdı.

Buludlar ağlamasa çəmənlər gül bəsləməz!

Uşaqlar ağlamasa dodaqlar gülümsəməz!