Мювлана ъялаляддин

Xacənin Loğmanın zirəkliyini yoxlaması

Loğman yalnız deyildi, əziz, saf ürək bəndə,

Gecə-gündüz işləyib, olmuşdu zirək bəndə.

Xacəsi iş zamanı onu önə çəkirdi,

Oğlundan da irəli, dönə-dönə çəkirdi.

Baxma ki, Loğman özü bir bəndəzadə idi.

O da Xacə kimiydi, özü azadə idi.

Bir şah, dedi bir şeyxə, söhbət vaxtı diliylə,

Sən gəl, bu gün Şahından bir bəxşiş tələb eylə.

Dedi: - Ey şah yoxmudur səndə bir abır-həya?

Bu təklifi edirsən, məni almırsan saya.

Mənim iki köləm var, ey sən bəndeyi-həqir,¹⁸⁶

Həmin o iki kölə sənə hakim, həm əmir.

Şah dedi: -İki nədir, mənə gətirir zillət?!

Dedi: - Biri tamahdır, digəri isə şəhvət.

Şah o şəxs ola bilər, o şahlıqdan vaz keçmiş,

Ayla, Dədə Günəşə nur saçmağı bəxş etmiş.

Xəzinə o şəxsdə var, xəzinədən utanır.

«Varlığa» o şəxs sahib, varı o düşmən sanır!

Loğmana xacə olmuş, zahirdə xacə kimi,

Həqiqətdə Loğmana bir bəndəzadə kimi.

Cahanda buna bənzər ziddiyyətlər hədsizdir,

Nəzərlərində gövhər, çöpdən də qiymətsizdir.

Biyabanı, həqiqət aşkarlayan saymışlar,

Adları bədnam edən, qəlb ağlayan saymışlar,

Bir qrup insanların, məşhur libasları var,

Ona qəba deyərlər, xalq içrə xasları var.

Bir qrupu onlardan dönmüş fəndgir zahidə,

Nur lazımdır, cəsuslar dönsün pak bir zahidə.

Pak olan nur lazımdır, təqlid, cövrdən qaçasan,

Ki, tanısın O, səni, əməlsiz nur saçasan,

Ağlın gücüylə çıxsın xəbisliklər qəlbindən,

Özü saflaşıb, qalsın, nağd görsün qəlbi nədən.

Xalis olan bəndələr olmuş «elamül-ğiyub»

Cahanda canlar isə olmuş «cəsusul-ğülub».¹⁸⁷

Qəlbin içindən gələr ürək bir xəyal kimi,

Yanında kəşf olunar, onlar sirli hal kimi,

Sərçənin bədənində güc-qüvvət necə olar?!

Qızıl quşun ağlından dərs alsa uca olar!

Hər kim vaqif olarsa, O, «Hu»¹⁸⁸nun sirrlərindən,

Məxluqatın sirrləri təsir etməz dərindən.

Hər kim səmalar üstdə, bacararsa qalmağı,

Yerdə də çətin olmaz, onun məkan salmağı.

Əgər Davud ovcunda muma dönərsə dəmir,

Ey zalım, sən başa düş, Onun üçün mum nədir?!

Loğman bəndə olsa da, sanki bir xacə idi,

Bəndəliyi zahirən ona dibaçə¹⁸⁹ idi

Xacə naməlum yerə, birdən gedərsə əgər,

Özünün libasların, quluna geyindirər.

O qulun libasını özü geyərsə əgər,

Bəndə olan qulunu, bir imama çevirər.

Qabaqda olan zaman, bəndə tək yeriyəndə,

Agah olmamalıdır, ondan ayrı bir bəndə.

Deməlidir, ey bəndə məclis başında əyləş,

Tutum ayaqqabını, qul tək, sənsə fikirləş.

Sən yekəlik göstərib, mənə söyüşlər göndər,

Məni böyük bilmə heç, məndən üzünü çöndər.

Sənə xidmət etməyi, tərk etmək fikrindəydim,

Uzaq olasan deyə, fənd gəlmək fikrindəydim.

Xacələr bu formada göstərmiş bəndəliklər,

Ki, guman eyləsinlər, onlar səbirlidirlər.

Xacəlikdən gözü tox, doyaraq çox bezmişlər,

Işləri hazırlayıb, nəticəsin düzmüşlər.

Bunlar bəndələrdirlər, hava onların əksi,

Özlərini etmişlər, ağlın-canın xacəsi.

Xacələr gələ bilər, biçarəlik yoluna,

Bəndə bəndəlik sevər, nə lazım, çəp yol ona?!

Ki, desin aləm belə, gah da ki, aləm elə,

Bunların əksi olan, tərtiblər gələr dilə.

Loğmanın xacəsinin əhvalı gizlin bizə,

Vaqif olub bilirdi, sonra dəyirdi gözə.

Sirri bilib sürürdü, sevinərək ulağın,

Məsləhət üçün qalıb, süzürdü solun-sağın.

Onu azad edirdi, elə birinci gündən,

Eşidib həzz alırdı, Loğmanın sevincindən.

Çünki Loğman kam almış, bilir kamın yerini,

Heç kimsə başa düşmür, o cavan şir sirrini.

Yaxşı olar, sirrini sözündən gizlədəsən,

Daha yaxşı, sirrini özündən gizlədəsən.

Işini pünhan eylə, sən özün öz gözündən,

Işin salamat qalsın, gözünün bəd üzündən.

Işini təslim eylə, muzdunu da təhvil al,

O vaxt özsüz-özündən, bir əşya oğurla, qal.

Yaralı insanlara, tiryəki atdırarlar,

Sonra oxun ucunu, təndən çıxartdırarlar.

Ölüm vaxtı əzabın, bu yolla azaldarlar,

Beləcə məşğul edib, canını da alarlar.

Çünki hansı fikrə ki, qəlb tapşırmaq istəsən,

Səndən bir şey gizlicə, oğurlayarlar asan.

Nəyisə fikirləşib, oxuyaraq öyrən sən,

Oğru çıxıb qaçacaq, sakitcə bilmədən sən!

Xülasə məşğul ol sən, məşğulluğun saz olsun.

Səndən bir şey alsalar, onun vəzni az olsun.

Tacirin aldığı mal, suya düşüb olsa tar¹⁹⁰

Gəmi yüküylə birgə, dəniz dibinə batar.

Kim ki, daha aşağı, dənizə əysə başın,

Əli yükə tez çatar, yaxşı görər öz işin.

Çünki bir şey ki, tamam su altına batsa, lap,

Çalış azı burax sən, daha yaxşısını tap.

Bu nağd olan imana itaət etməyi qan!

Ki, sən Haqqın yanına, xəcil qayıtmayasan!

Sən özün nağd olanı, yaxşı qorusan əgər,

Hərisliklə, qəfləti div götürüb, yox edər!