106
1. Hamkorlik
– tarbiyalovchi vaziyatning o‘zaro harakati bo‘lib, unga ko‘ra
sub’ektlardan biri ikkinchisining ruhiy-jismoniy holatini to‘la xis etadi va
voqelikka, masalaga nisbatan o‘zining salbiy munosabatini o‘zgartirgan holda,
vaziyatning rivojlanishi va ijobiy tus olishiga sabab bo‘lishi mumkin. Hamkorlik
asosida sherigi bilan o‘zaro harakat qilish, kayfiyati qanday bo‘lishidan qat’iy
nazar uning osoyishtaligi haqida qayg‘urish yotadi.
2. O‘zaro ziddiyatga borish (konfrontatsiya)
– ikki qarama-qarshi taraflar
tomonidan bir-birlarining ob’ektiv va sub’ektiv xarakterga ega pozisiyalarini qabul
qilmaslik sanalib, vaziyatni ijobiy hal qilishni qiyinlashtiradi.
Tarbiyalovchi vaziyatlar uzoq muddatli pedagogik faoliyat strategiyasini
ishlab
chiqish bilan bog‘liq bo‘lib, ular tarbiyaviy masalalarning yechimini topishni
taqozo etadi. Tarbiyalovchi vaziyatlarga quyidagilarni kiritish mumkin: ma’lum bir
davr yoki o‘quv yili mobaynida tarbiyaviy jarayonning maqsadini aniqlash; turli
yoshdagi
o‘quvchilar
uchun
mo‘ljallangan
o‘quv
muassasalarida
tashkillashtirilayotgan tarbiyaviy tadbirlarning metod va shakllarni aniqlash.
Pedagogik vaziyatlarning tahlili masalalarni yechishda kelgusidagi faoliyat
jaryonida turli variantlarni izlashga imkon beradi. Biroq, o‘quv tarbiyalovchi
vaziyatlar tahlilining murakkabligi shundaki, pedagogning faoliyati mazkur
vaziyatni yechish uchun belgilangan vaqt omiliga bog‘liq. Doimiy ravishda
masalalarni yechish bilan band bo‘lib qolgan o‘qituvchi haddan tashqari charchashi
mumkin. Bu esa o‘z o‘rnida tarbiyalovchi vaziyatning tahlilini qiyinlashtiradi.
Tarbiyalovchi vaziyatlarni tahlil qilish jarayonida quyidagilarga e’tibor berish
lozim: o‘quvchining ta’lim olish va bilimlarin boyitishga nisbatan munosabati;
talabaning bilim va ko‘nikma darajasi; konkret pedagog, o‘qituvchi bilan o‘zaro
munosabatlar; pedagog muloqoti uslubi; ma’lum bir sinf yoki guruhda o‘zaro
munosabatlar xarakteri; ota onalarning ma’lum bir fan va ta’lim olish jarayoniga
nisbatan munosabati; pedagoglar o‘rtasidagi muloqot, ta’lim berish uslubi; u yoki
bu o‘quv fanining kerak yoki kerak emasligi haqidagi jamoat fikrining ijtimoiy
yo‘nalishi.
Barcha omillar talaba xatti-xarakati, xulqi, muloqot xarakteri, ta’lim
jarayonidagi munosabatiga katta ta’sir o‘tkazadi.
Dostları ilə paylaş: 
