Namangan davlat universiteti

To`sib olish (G’ov tutish)
— pomeshchiklar — er egalari tomonidan dehqonlarning jamoa 
erlarini bosib olish protsessi. Bu jarayon feodal qishloqlarga kapitalistik munosabatlarning kirib 
kelishi bilan bog’likdir. To`sib olishning klassik mamlakati Angliya edi. 
Angliyada To`sib olishning boshlanishi XV asrning oxiriga to`g’ri keladi. Bozorda jun 
narxining oshuvi kunchilikni rivojlantirishga, xaydaladigan erlarni ham yaylovga aylantirishga 
olib keladi va bu hol o`rab olishning kuchayishi uchun bir turtki bo`ldi. To`sib olish orqali 
erlarni bosib olishda pomeshchiklar va Angliya qishloqlarining to`q tabaqalari ishtirok etdilar. 
O`rab olish XVI asrdayoq qishloqlarning kuchli ravishda tabaqalashuviga va kambarallashuv, 
ersizlanishiga olib keldi. XVIII asrga kelib o`rab olish katta miqyoslarda olib borildi va 
dehqonlarning oilaviy ravishda erdan ayrilib qolishga olib keldi. Dehqonlar ommasi To`sib 
olishga kuchli qarshilik ko`rsatdilar. To`sib olish bir necha bor dehqonlar qo`zg’oloniga olib 
keldi. To`sib olish Angliyada dehqonlar sinfining batamom bo`linib ketishi va yollanma ishchilar 
juda katta sinfning vujudga kelishiga olib keldi. 
Turnir
— o`rta asrlarda ko`pchilik Yevropa mamlakatlarida qo`llanib kelingan ritsarlar 
harbiy musobaqasi. Turnirlarda o`rta asr harbiy kuchlarining asosiy negizini tashkil etuvchi 
ritsarlarning jangovar sifatlari namoyish etilardi. Bu Turnirlar Frantsiyadan kelib chiqqan. 
Turnirlar feodal a`yonlarining keng ishtirokida ommaviy ravishda o`tkaziladi. Turnirning 
o`tkazilishi maxsus kodes yordamida tartibga solinib turilar va uning bajarilishi ustidan iroedlar 
nazorat qilib boradilar. XIII asrdan boshlab turnirlar qonli harakatga ega bula boshladi va 
ko`pincha to`qnashuvchilarning og’ir yaralanishi yoki xatto ulimi bilan tugar edi. XVI asrdan 
shaharliklar va dehqonlar ommasi ichidan yollanib tuzilgan piyoda o`qchilar paydo bo`lgach, 
otliq ritsarlar uz ahamiyatini yo`qotdi va turnir o`tqazish ham shu bilan birga barham topdi. 
Uniya
(lot. — birlashma) — monarxiya davlatining bitta monarx hokimiyati ostida 
birlashuv formasi. Uniya ko`pincha nomustahkam xarakterda bo`lar, umumiy monarx hokimiyati 
esa nominal darajada bo`lar edi. Ayrim hollarda bitilgan shaxsiy uniyalar keyinchalik 

---

46 
mustahkam birlashuvlarga yoki davlatning to`la ravishda bir — biriga qo`shilib ketishiga olib 
kelgan edi. CHerkovlar bo`linib ketganidan keyin Rim papaligida provoslav cherkovining bot 
rol’ uynashini saqlab qolgan xodda, ammo ibodat qilish va marosimlarni o`tqazish ona tilida olib 
borish sharti bilan provoslav cherkovini katolik cherkovi bilan birlashtirish uchun cherkov 
uniyalari tuzishga urinishlar ham bo`lgan