Namangan davlat universiteti

Kapitulyatsiya
(lot. Capitulatio, capitulare dan — kelishish) — 1) mudofaa qilinayotgan 
ob`ektni dushmanga topshirish yoki qo`shinning asr tushishi. Kapitulyatsiya odatda 
kapitulyatsiya bo`lgan davlat zimmasiga siyosiy, iqtisodiy, harbiy va xokazo majburiyatlar 
yuklash bilan birga qushib olib boriladi; 
2) So`zsiz kapitulyatsiya — to`la maglubiyatga uchragan dushmanning erdagi, dengizdagi 
va xavodagi kuchlarini rolib davlatlar tomonidan o`nga quyilgan shartlar asosida asirga tushishi 
va keyinchalik qurolsizlantirilishi. Gitlerchilar Germaniyasining va militaristik YAponiyaning 
1945 yildagi maglubiyati kapitulyatsiyaga so`zsiz taslim bo`ladi. 
Kart—Blansh
(fr. carte blanche) — biror shaxs imzo chekib, boshqa shaxsga uni o`zi 
istagan mazmunda to`ldirish xuquqi berilgan toza blank. CHeklanmagan vakolat. 
Moratoriy
(lot. Moratorius dan — ushlab turuvchi) — ichki yoki tashqi majburiyatlarini 
bajarilishini uzaytirish. Moratoriy muayyan muddatga yoki alohida holatlar amal qilgan uchun 
o`rnatiladi. Moratoriy majburiyatlargagina taalukli, qisman maxsus bo`lishi mumkin. Bank 
moratoriy — moratoriy turlaridan biri bo`lib, bunda kredit beradigan muassasalar xukumatning 
buyro`ti bilan ma`lum vaqtga yopib quyiladi. Masalan, Amerika dollarining 1971—1973 
yillardagi deval’vatsiyasi vaqtida G’arbi Yevropadagi asosiy valyuta bozorlari bir necha marta 
epib quyiladi. YAdro portlatuvchilari moratoriysi moratoriyning asosiy turidir. 
Neytralizm
— boshqa davlatlar va bir guruh davlatlar bilan o`zining munosabatida 
betaraflikni asosiy printsip qilib e`lon qilgan davlat siyosati (SHveytsariya, Turkmaniston). 
Neokolonializm
— imperialistik davlatlar va monopoliyalarning imperializmning
mustamlakachilik sistemasi barbod bulayotgan sharoitda mustamlaka qaramligidan ozod 

---

58 
bo`lgan mamlakatlar ustidan yangi, ancha tadbirli usullar bilan o`z hukmronligini saqlab qolish 
va bu mamlakatlar xalqlarini ekspluatatsiya qilishga qaratilgan mustamlakachilik siyosati. 
Neokolonializm Osiyo, Afrika va Lotin Amerikasidagi rivojlanayotgan mamlakatlariing xaqiqiy 
mustaqillik (omon harakatiga, bu mamlakatlarda chet el monopoliyalari mulkining 
natsionalizatsiya qilinishiga iqtisodning davlat sektoriga aylanishiga sotsialistik orientatsiya 
yo`liga o`tishga va sotsialistik mamlakatlar bilan hamkorlikni metodlari rivojlanaetgan 
mamlakatlarga iqtisodiy va siyosiy shartlar asosida «yordam» berishni, teng xuquqli bo`lmagan 
shartnomalar va bitimlar tuzishni, bu mamlakatlarni imperialistik davlatlar homiyligida turli blok 
va ittifoqlarga tortishni, mustaqil rivojlanish yo`liga o`tib olgan mamlakatlarning ichki ishiga 
aralashish, qo`g’irchoq rejimlar tuzishni o`z ichiga oladi.