Standartda maliyyə hesabatları ilə bərabər qeydlərin də açıqlanması tələb edilir. Belə ki, hazırkı Standart bəzi təfsilatlı açıqlama tələblərini irəli sürməklə yanaşı digər Milli Mühasibat Uçotu Standartları tərəfindən açıqlanması tələb olunan daha geniş və ətraflı məlumatın təqdim edilməsini diqqətə çatdırır.
Qeydlərin ümumi məqsədləri standartın 77-ci maddəsində göstərilmişdir. Bunlar aşağıdakılardır:
(a) mаliyyə hеsаbаtlаrının hаzırlаnmаsı əsаsı və əhəmiyyətli əməliyyatlar və hаdisələr üçün sеçilmiş və tətbiq еdilmiş kоnkrеt uçоt siyаsəti haqqında infоrmаsiyаnın təqdim еdilməsi;
(b) mаliyyə hеsаbаtlаrındа hеç bir yеrdə göstərilməyən, lаkin Milli Mühasibat Uçotu Standartlarında tələb оlunаn informаsiyаnın аçıqlаnmаsı;
(c) mаliyyə hеsаbаtlаrının əsas formasında əks etdirilməyən, lakin ədalətli təqdimat üçün zəruri оlаn əlаvə infоrmаsiyаnın təqdim еdilməsi.
Standartın 79-cu maddəsində müəssisənin maliyyə hesabatlarına daxil edilməli olan qeydlər açıqlanır. Bu maddədə həmçinin qeydlərin təqdim edilmə qaydaları açıqlanır. Onlardan ikisini diqqətə çatdırmaq məqsədə uyğundur:
c) mühasibat balansı və mənfəət və zərər haqqında hesabatda göstərilmiş maddələr üzrə məbləğlərin açıqlanmasını təmin edən daha ətraflı köməkçi informasiya;
ç) istifadəçilərin müəssisənin maliyyə vəziyyəti haqqında dölğun məlumat əldə etməsi məqsədilə zəruri sayılan əlavə məlumatın açıqlanması.
UÇOT SIYASƏTLƏRININ TƏQDIMATI
Uçot siyasəti müəssisənin maliyyə hesabatlarının hazırlanması və təqdim edilməsi zamanı “Uçot siyasətli, uçot qiymətlərində dəyişikliklər və səhvlər üzrə” 11 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən istifadə etdiyi prinsiplər, qaydalar və təcrübələr əsasında tətbiq edilir.
Bu standartda rəhbərlikdən maliyyə hesabatlarının ədalətliyi və etibarlılığını təmin edəcək uçot siyasətinin hazırlanması tələb olunur. Müvafiq tanınma, qiymətləndirmə və təqdimat qaydaları isə digər konkret Milli Mühasibat Uçotu Standartlarının tələblərində açıqlanır.
Milli Mühasibat Uçotu Standartları uçot siyasəti haqqında tələbləri daxil etmədikdə, rəhbərlik uçot siyasətini Konseptual Əsaslarda qəbul edilmiş ümumi uçot prinsiplərinə əsaslanaraq müəyyənləşdirməlidir.
Müəssisə mövcud olan uçot siyasətindən fəaliyyətinə daha müvafiq olan siyasətini seçməli və tətbiq etməlidir.
Standartın 81 və 82-ci maddələrində maliyyə hesabatlarının tərtibatında istifadə edilən qiymətləndirmə əsaslarının açıqlanması tələb olunur. Ümumiyyətlə, bütün hallarda müəssisələr açıqlanmalı olan əsas kimi ilkin dəyər konvensisyasını qəbul etməlidir. Eyni zamanda, ehtiyatların qiymətlındirilməsi və uzunmüddətli aktivlərin amortizasiyasında istifadə edilən xüsusi hesablama metodları da açıqlanmalıdır.
Ümumiyyətlə, müəssisə iki və ya daha artıq bərabər şəkildə qəbul edilə biləcək uçot qaydaları arasında seçim edərkən, nəticədə seçilmiş uçot siyasəti “Uçot Siyasəti” bölməsində açıqlanmalıdır.
Standartın 83-cü maddəsində müəssisənin iş xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq uçot siyasətinin konkret aspektlərinin açıqlanması barədə qərarın qəbul edilməsi halları müəyyən edilir.
İstifadəçilər tərəfindən müəssisənin maliyyə vəziyyəti haqqında düzgün qərarın verilməsi üçün rəhbərlık nəzərdən keçirəcəyi uçot siyasətlərinin konkret müddəaların açılqlanması üzrə məsələləri daxil edir (Əlavə 1).
STANDARTIN İLK DƏFƏ TƏTBİQ EDİLMƏSİ
Standartın 87-ci maddəsində onun ilk dəfə tətbiq edilməsi zamanı əvvəlki hesabat dövrləri haqqında müqayisəli informasiyanın hazırlanması tələb olunmadığı vurğulanır. Maliyyə hesabatlarının hazırlandığı sonrakı illərdə isə müqayisəli məlumat təqdim edilməlidir.
HESABLAR PLANI
1. Ümumi müddəalar
1.1 “Mühasibat uçotu haqqında” Azərbaycan Respublikasının 17-01-ci maddəsinə əsasən Azərbaycan ictimayı əhəmmiyətli quruplara və kiçik sahibkarlıq subyektlərinə ait olunmayan kommersiya təşkilatları (bundan sonra müəssilər adlandırılacaqdır) 01 yanvar 2008-ci il tarixdən gec olmayaraq maliyyə hesabatlarını yalnız Maliyyə hesabatlarının Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun tərtib etməlidirlər.
1.2 Milli Mühasibat Uçotu Standartlаrı əsasında yeni uçot qaydalarının tətbiqi müəssisənin maliyyə vəziyyəti və fəaliyyətinin nəticələri barədə düzgün iqtisadi gərarların verilməsinə dair istifadəçilər üçün əhəmiyyətli hesab edilən müvafiq informasiyanın təqdim edilməsini nəzərdə tutur.
1.3 Bu Standartlаra əsasən maliyyə hesabatlarının hazırlanması konkret uçot qaydalarını təmin etmir və ya qəbul olunmuş uçot siyasətinə uyğun olaraq fərziyyələr və mulahizələlər əsasında mühasibat uçotunun müxtəlif aspektlərinin istifadəsinə dair göstərişlərin verilməsini təmin edir.
1.4 Təqdim edilən maliyyə hesabatlarından (“Mənfəət və zərər haqqında hesabat”, “Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabat”, “Pul vəsaitlərinin hərəkəti haqqında hesabat”) fərqli olaraq “Mühasibat balansı” müəssisənin maliyyə vəziyyəti barədə özündə daha dolğun informasiyanı təcəssüm etdiyi üçün mühasibat uçotunun hesablar planı ilk növbədə “Mühasibat balansı”nın tərtibinə dair verilmiş tələblər əsasında hazılanmalıdır.
1.5 Mühasibat balansı müəssisə tərəfindən hesabat dövrünün sonuna sintetik hesabların yekunlaşdırılmış dövriyyə və qalıqlar üzrə tərtib edilir.
1.6 Müəssilər hazırda istifadə edilən və vergi uçotu əsasında formalaşdırılmış milli uçot qaydalarından konseptual baxımdan köklü fərqlənən beynəlxalq tələblərə cavab verən maliyyə hesabatlarının təqdim edilməsinə nail olmaq üçün müvafiq olaraq yeni mühasibat uçotunun hesablar planını tətbiq etməlidir.
1.7 Tövsiyə edilən mühasibat uçotunun hesablar planı özündə maliyyə-təsərrüfat əməliyyatlarının aparılması üzrə sintetik və subhesablarını əks etdirir. Sintetik hesablar maliyyə hesabatlarının elementlərinin (aktivlərin, öhdəliklərin və kapitalın, habelə gəlir və xərclərin) müəyyən edilmiş növlər və əlamətlər üzrə ümumiləşdirilmiş informasiyanın qruplaşdırılmasını təmin edir. Sintetik hesabın bir hissəsini təşkil edən subhesab isə özundə qruplaşdirilmlş analitik uçot məlumatlarını əks etdirməklə, göstərilən maliyyə hesabatlarının elementləri barədə informasiyanı ümumiləşdirir.
1.8 Müəssilər Maliyyə hesabatlarının Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun olaraq mühasibat uçotunun hesablar planını təsdiq edir və zərurət yarandıqda bu hesablar planının bəzi hesabların məzmununu dəqiqləşdirə, dəyişdirə, onları çıxara, birləşdirə, həmçinin hesablar planına əlavə hesabları daxil edə bilər .
2. Muhasibat uçotunun hesablar planının hazırlanmasına dair şərhlər
-
Mühasibat balansının maddələri “Uzunmüddətli aktivlər”dən başlayır. Müəssisə tərəfindən nəzarət edilən və gələcəkdə səmərənin əldə edilməsi gözlənilən aktivlər mövcud olduğu hallarda onun mühasibat balansında tanınır. Satış məqsədilə saxlanılan və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində pul vəsaitlərinə çevrilməsi gözlənilən aktivlər uzunmüddətli aktivlərə aid edilmir.
-
Uzunmüddətli aktivlər hesablar planının 10–19 hesablarında uçota alınır. Uzunmüddətli aktivlər dedikdə müəssisənin mülkiyyətində olan və maliyyə icarəsi əsasında müəssisə tərəfindən isifadə edilən aktivlər nəzərdə tutulur. Aktivlərin maliyyə icarəsi əsasında uçota alınması ayrıca olaraq 14 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartı təqdim edilir.
-
Mühasibat balansının 10-cu maddəsi “Qeyri-maddi aktivlər” adlanır. Qeyri-maddi aktivlər ayrıca olaraq 12 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında açıqlanır. Qeyri-maddi aktivlər fiziki formaya malik olmayan qeyri-monetar aktivlərdir. Mühasibat Balansının bu maddəsinə amortizasiya xərcləri çıxıldıqdan sonra təcrübə-konstruktor işlərinin xalis balans dəyəri, qudvil, proqram təminatı, patent, lisenziya, ticarət markası və müəssisənin nəzarət etdiyi sair qeyri-maddi aktivlər aiddir. Qeyri-maddi aktivlər hesablar planının 101-ci hesabında uçota alınır. Qeyri-maddi aktivlər müəyyən və qeyri-müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olan aktivlər kimi təsnifləşdirilir. Mühasibat uçotunun hesablar planının 102-ci hesabında müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olan aktivlərin amortizasiyası təqdim olunur. Bu aktivlərə göstərilən müddəti ərzində müəssisənin uçot siyasətinə əsasən qəbul etdiyi hesablama metodikasına uyğun olaraq amortizasiya hesablanır. Müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olmayan qeyri-maddi aktivlər isə amortizasiya edilməməklə, onların faydalı istifadə müddəti hər il yenidən qiymətləndirilməlidir. Belə ki, 19 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən qudvilin müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olmayan qeyri-maddi aktiv olduğunu nəzərə alaraq o amortizasiya edilmir. Eyni zamanda, 24 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq həmin aktivin hər il yenidən qiymətləndirilməsi tələb edilir.
-
Mühasibat Balansının 11-ci maddəsi “Torpaq, tikili və avadanlıqlar” adlanır. Bu maddəyə müəssisənin maddi və fiziki formaya malik olan aktivlər daxildir. Torpaq, tikili və avadanlıqlar 7 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında açıqlanmışdır. Mühasibat Balansının bu maddəsinə müəssisənin mülkiyyənində olan və ya maliyyə icarəsi üzrə istifadə edilən amortizasiya xərcləri çıxıldıqdan sonra torpağın, tikililərin, avadanlıqların, maşınların, cihazların, nəqliyyat vasitələrinin və digər torpaq, tikili və adanlıqların xalis balans dəyəri aiddir. Bu maddəyə, həmçinin 13 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən torpaq, tikili və adanlıqların təkrar istehsalı ilə əlaqəli olan yaranmış hər-hansı məsrəflərin kapitallaşdırılması daxildir. Torpaq, tikili və avadanlıqlar müvafiq olaraq hesablar planının 111 və 113-cü hesablarında uçota alınır. Torpaq istisna olmaqla, “torpaq, tikili və avadanlıqlar”ın bütün maddələri müəyyən istismar müddətinə malik olduğu üçün onlara bu müddət ərzində sistematik və rasional qaydada amortizasiya hesablanmalədır. Göstərilən amortizasiya məbləğinin uçotu 112-ci hesabda aparılır.
-
Mühasibat Balansının “Daşınmaz əmlaka investisiyalar” adlı 12-ci maddəsinə müəssisənin torpaq və ya tikililərə yönıldilən uzunmüddətli investisiyalar daxildir. Daşınmaz əmlaka investisiyalar 27 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında açıqlanmışdır. Daşınmaz əmlaka investisiyalar, müəssisənin əsas fəaliyyət növü investisiya mülkiyyəti ilə bağlı olduğu hal istisna olmaqla, müəssisə tərəfindən onun adi fəaliyyətləri ilə bağlı gəlirin əldə olunması üçün istifadə ediməyyən, həmçinin gələcəkdə satış məqsədi ilə saxlanılan aktivdir. Mühasibat uçotunun hesablar planının 121-ci hesabında belə investisiyalar uçota alınaraq maliyyə hesabatlarında ilkin və ya ədalətli dəyərlə təqdim edilir. Daşınmaz əmlaka investisiyalar ilkin və ya ədalətli dəyərlə uçota alındıqda, onlar 7 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq amortizasiya edilir. Ədalətli dəyərlə qiymətləndirdiyi təqdirdə isə o zaman həmin aktivə amortizasiya normaları tətbiq edilmir. Daşınmaz əmlaka investisiyalar üzrə amortizasiya məbləği hesablar planının 122-ci hesabında əks etdirilir.
-
Mühasibat Balansının “Bioloji aktivlər” adlı 13-cü maddəsində 41 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartına (İAS) əsasən müəssisənin saxlamaqda və ya böyütməkdə olan bitki və heyvanlar barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim edilir. Bitki və heyvanlar Mühasibat balansında müvafiq subhesablarda qeydə alınmaqla, faydalı istifadə müddəti ərzində amortizasiya olunmalıdır. Bitki məhsulu maliyyə hesabatlarında satış üzrə xərclər çıxılmaqla, bazar dəyəri ilə qeyd edilməlidirlər. Heyvanlar isə 7 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq ilkin dəyərlə və ya yenidən qiymətləndirmə dəyəri ilə qiymətləndirilməlidir. Belə aktivlərin uçotu hesablar planının 131-ci hesabında aparılır. Bitki və heyvanlar Mühasibat balansında müvafiq subhesablarda qeydə alınmaqla, faydalı istifadə müddəti ərzində amortizasiya olunmalıdır. Bioloji aktivlər hesablar planının 132-ci hesabında uçota alınır.
-
Mühasibat Balansının “Təbii sərvətlər” adlı 14-cü maddəsinə əsasən müəssisənin hasil etdiyi kömür, neft, qaz və sair kimi təbii sərvətlər daxildir. Təbii sərvətlərin hasilatı ilə məşğul olan müəssisələr bu sərvətləri 6 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartında (İFRS) qeyd edilmiş prinsiplərə uyğun olaraq hesablar planının 141-ci hesabda ilkin dəyər və ya yenidən qiymətləndirmə dəyəri ilə uçota almalıdır. Bu aktivlər üzrə faydalı istifadə müddəti ərzində hesablanmış amortizasiya hesablar planının 142-ci hesabında təqdim olunur.
-
Mühasibat Balansının “İştirak payı metodu ilə uçota alınmış investisiyalar” adlı 15-ci maddəsində 20 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən asılı müəssisələrə 21 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq isə birgə müəssisələrdə investisiyaların alınması barədə məlumatları ümumiləşdirmək üçün nəzərdə tutulur. Belə investisiyalar onların əldə edilməsindən sonra xalis aktivlərdə baş vermiş dəyişikliklər nəzərə alınaraq düzəldilmiş ilkin dəyərlə hesablar planının 151-ci hesabında əks etdirilir.uçota alınır Həmin aktivlər üzrə hesablanmış amortizasiya ayırmaları isə hesablar planının 152-ci hesabında uçota alınır.
-
Mühasibat Balansının “Təxirə salınmış vergi aktivləri” adlı 16-cı maddəsində 4 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən təxirə salınmış vergi aktivləri barədə məlumatların ümumiləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Belə aktivlər Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq hesablanmış uçot mənfəəti ilə vergi qanunvericiliyi əsasında hesablanmış vergi mənfəəti arasında yaranmış müvəqqəti fərqlər nəticəsində müəyyən edilir. Təxirə salınmış vergi aktivlərinin uçotu mühasibat uçotunun hesablar planının 161 və 162-ci hesablarında aparılır.
-
Mühasibat Balansının “Uzunmüddətli debitor borcları” adlı 17-ci maddəsi uzunmüddətli debitorların uçota alınması barədə məlumatları ümumiləşdirmək üçün nəzərdə tutulur. Bu borclara qısamüddətli kimi təsnifləşdirilməyən, yəni hesabat tarixindən sonra bir il müddətindən artıq dövrdə əldə edilməsi gözlənilən 19 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən sifarişçilərdən, müştərilərdən, törəmə müəssisələrdən 21 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq birgə müəssisələrdən 14 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına ilə müəyən olunan maliyyə icarəsi, əməliyyat icarəsi əsasında, 16 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına və 6 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına tələblərindən irələ gələn müvafiq olaraq tikinti maqavilələri üzrə, habelə faizlər və məhsulların (işlərin, xidmətlərin) təqdim olunması ilə bağlı sair uzunmüddətli debitor borclarından əldə ediləcək vəsaitlər aiddir. Belə aktivlər üzrə ümumiləşdirmiş məlumat mühasibat uşotunun hesablar planının 171-177-ci hesablarında təqdim olunur.
-
Mühasibat Balansının 18-ci maddəsinə əsasən “Sair uzunmüddətli maliyyə aktivləri”nə dair məlumatların ümumiləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Sair uzunmüddətli maliyyə aktivlərinə müvafiq başlıqlar altında təsnifləşdirilə bilməyən bütün digər uzunmüddətli maliyyə aktivləri daxildir. Bu maddədə 19 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən birləşdirilmiş (konsolidə edilmiş) maliyyə hesabatı tərtib edilənədək saxlanılan və ödənilməsi nəzərdə tutulan törəmə müəssisələrə qoyulan investisiyalar, həmçinin asılı təsərrufat cəmiyyətləri və birgə müəssisələr istisna olmaqla, digər müəssisələrin kapitalına qoyulan investisiyalar və onlara verilən uzunmüddətli borclar göstərilir. Başqa sözlə, həmin maddəyə əsasən müəssisənin hesabat ilində tərtib edilən maliyyə hesabatlarında onun növbəti hesabat dövrü ərzində ödənilməsi tələb olunan və ya növbəti hesabat dövrü ərzində ödəmək niyyətində olmayan borcun məbləği uçota alınır. Belə uzunmüddətli maliyyə aktivləri əvvəlcə ilkin dəyəri ilə uçota alınmalıdırlar, sonradan isə yenidən qiymətləndirilirlər. Bu aktivlərin uçotu hesablar planının 181-183-cü hesablarında aparılır. Bundan başqa, həmin aktivlər üzrə dəyərinin aşağı düşməsi barədə məlumatın verilməsi mühasibat uçotunun hesablar planının 184-cü hesabında uçota alınır.
-
Mühasibat Balansının 19-cu maddəsi “Sair uzunmüddətli aktivlər” adlanır. Sair uzunmüddətli aktivlərə müvafiq başlıqlar altında təsnifləşdirilə bilməyən bütün digər uzunmüddətli aktivlər aiddir. Bu maddədə “qısamüddətli” anlayışına uyğun gəlməyən və ya 19 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartına (İAS) əsasən növbəti Mühasibat Balansı tarixindən sonrakı hesabat dövrlərində menecerlərə və işçilərə verilmiş, həmçinin ödənilməli olan digər avans məbləğləri əks etdirilir. Belə aktivlər üzrə ümumiləşdirilmiş məlumat mühasibat uçotunun hesablar planının 191-193-cü hesablarında təqdim olunur.
-
Mühasibat Balansında yuxarıda qeyd edilən uzunmüddətli aktivlər üzrə qalıqların cəmi “Uzunmüddətli aktivlər” adlı 1-ci hesabda uçota alınır.
-
Mühasibat Balansının növbəti hissəsi qısamüddətli aktivlər mühasibat uçotunun hesablar planının 20-24-cü hesabların qalıqlarını əhatə edir. Qısamüddətli aktivlərə müəssisə tərəfindən nəzarət edilən və gələcəkdə səmərənin əldə edilməsi gözlənilən aktivlər aid edilir. Belə aktivlər növbəti hesabat dövrü və ya müəssisənin adi əməliyyat dövrü ərzində pul vəsaitlərinə çevrilməsi gözlənilən aktivlərdir.
-
Mühasibat Balansının “Ehtiyatlar” adlı 20-ci maddəsinə hesabat dövrünün sonunda müəssisə tərəfindən saxlanılan ehtiyatlar aid olunur. Ehtiyatlar 8 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında açıqlanır. Ehtiyatların ümumi məbləği 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartının tələblərinə uyğun olaraq Mühasibat Balansında göstərilməlidir. Bu ehtiyatların ayrı-ayrı komponentləri isə uçot siyasəti və izahlı qeydlərdə açıqlanmalıdır.
-
Hesablar Planının 201-ci hesabı hesabat tarixində müəssisə tərəfindən saxlanılan istehsal prosesində istifadə ediləcək xammal, istehsal prosesində istifadəsi nəzərdə tutulan yarımfabrikatlar, komplektləşdirici məmulatlar,ehtiyat hissələri, məhsulların (malların) qablaşdırılması üçün istifadə edilən qablaşdırma materialları və digər material ehtiyyatları (o cümlədən hüquqi cəhətdən müəssisəyə aid olan, lakin hazırda müəssisədə saxlanılmayan material ehtiyyatları) barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlərı əhatə edir. Material ehtiyyatlarının ilkin dəyəri, malsatanların kreditə verdikləri həmin ehtiyatlar üçün hesablanmış faizləri, təchizat, alqı-satqı və vasitəçilik fəaliyyəti ilə məşğul olan təşkilatlara ödənilən əlavələr (üstəliklər) və kommision haqları, mal birjaları xidmətlərinin dəyəri, xammal və materialların əldə edilməsi zamanı ödənilmiş idxal rüsumları, kənar təşkilatların güvvələri ilə həyəta keçirilən daşınma, saxlanma xərcləri və sair xərclər daxil edilməklə bu material ehiyyatının alınmasına çəkilən məsrəflərdən (əlavə dəyər vergisi çıxılmaqla) asılı olaraq müəyyən edilir.
-
Hesablar Planının 202-ci hesabı 8 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən hesabat tarixində müəssisə tərəfindən məhsul istehsalı və ya xidmətin göstərlməsi üçün tələb olunan bütün birbaşa və dolayı məsrəfləri əhatə edir.
-
Hesablar Planının 203-cü hesabı 16 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq tikinti müqavilələri üzrə bitməmiş tikinti işlərinin dəyərini əks etdirir.
-
Hesablar Planının 204-cü hesabında müəssisənin ehtiyatlarını təşkil edən və artıq satış məqsədi üçün nəzərdə tutulan hazır məhsulun uçotu aparılır. 8 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq, hazır məhsulun dəyəri onun istehsalı ilə müəyyən edilmiş bütün istehsal məsrəfləri (birbaşa və dolayı məsrəfləri daxil olmaqla) əhatə edir. 6 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən satılmış hazır məhsullar satıcının mülkiyyətində olmadığı və onun tərəfindən nəzarət edilmədiyi üçün materıal ehtiyatlarına aid olunmur.
-
Hesablar Planının 205-ci hesabı təchizat və pərakəndə sektorunda fəaliyyət göstərən müəssisələr tərəfindən istifadə edilir. Alqı-satqı məqsədilə əldə olunan belə malların dəyərinə müvafiq əlavələr (üstəliklər) edliməklə, onlar həmin müəssisələr tərəfindən mal alanlara təqdim olunur. Eləcə də, bu hesab məhsul istehsalı məqsədi ilə alınmış, lakin yaranmış müəyyən səbəblərdən asılı olaraq həmin mal-materialların satılması nəticəsində istehsalatla məşğul olan müəssisələr tərəfindən də istifadə edilə bilər.
-
Hesablar Planının 206-cı hesabı satış məqsədilə saxlanılan digər aktivlərin uçotu barədə məlumatların ümumiləşdirməsi nəzərdə tutulur. Müəssisə tərəfindən növbəti hesabat dövrü ərzində satılması ehtimal edilən bütün uzunmüddətli aktivlər “Uzunmüddətli aktivlər” hesabından çıxarılaraq bu hesabda uçota alınmalıdır. Bu hesabda, həmçinin ehtiyatlara aid edilən müvafiq qısamüddətli aktivlərin taninması üzrə tələblərinə uyğun gəlməyən bütün digər ehtiyatların hesabat dövrünün sonuna olan qalıq məbləğləri təqdim olunur.
-
8 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq, ehtiyatlar mövcud olan ilkin və ya mümkün xalis satış dəyərindən ən aşağı dəyərlə qiymətləndirilməlidir. Bu dəyərlərdən daha kiçik olanı ehtiyatların dəyəri kimi qəbul edilməlidir. Ehtiyatların dəyərinin azalması görə düzəlişlər mühasibat uçotunun hesablar planının 208-ci hesabının debeti və müvafiq ehtiyatın qeydə alındığı hesabın kreditinin müxabirləşməsi vasitəsilə uçota alınır.
-
Hesablar Planının 21-ci hesabında müəssisənin hesabat dövrünün sonuna olan Qısamüddətli debitor borclarının əks etdirilməsi barədə ümumiləşdirilşiş məlumatlar göstərilir. Belə ki, 211-ci hesabda 6 №-li və 19 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun olaraq alıcılar və sifarişçilərin, 212-ci hesabda 20 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən törəmə(asılı) müəssisələrin, 213-cü hesabda 19 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartla (İAS) müəyyən edilmiş tələblər üzrə əsas idarəetmə heyətinin, 214-cü hesabda 14 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında göstərilən maliyyə və əməliyyat icarəsi üzrə, 215-cü hesabda 16 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartının müddəaları əsasında tərtib olunan tikinti müqavilələr üzrə, 216-cı hesabda 6 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq faizlər üzrə və 217-ci hesabda isə bu hesablarda təsnifləşdirməyən digər qısamüddətli debitor borcları uçota alınmalıdır. Hesablar planının 218-cı hesabı 10 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən şübhəli borclar üzrə düzəlişlər barədə qısamüddətli debitor borclarına aid olunan ümumiləşdirilmlş məlumatları əhatə edir.
-
Sifarişçinin (alıcının) müflis olması ilə əlaqədar, debitor borclarının müəyyən hissəsinin ödəniləcəyi barədə şübhə doğurduqda, müəssisənin rəhbərliyinin qərarından asılı olaraq, bu borclar üzrə məbləğlər 211-217 hesablarda uçota alınmış debitor borclarının dəyərini azaldaraq zərərə silinməlidir.
-
Mühasibat Balansında 1 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən qısamüddətli debitor borclarının yalnız ümumi məbləği göstərilməlidir. Bu borclarının ayrı-ayrı komponentləri barədə malumat isə uçot siyasəti və izahlı qeydlərdə açıqlanmalıdır.
-
Hesablar planının 22-ci hesabında 5N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq Pul vəsaitləri və onların ekvivalentlərı uçota alınması barədə ümumiləşdirilşiş məlumatlar təqdim olunur. Belə ki, 221-ci hesabda nağd qaydada kassa, müvafiq olaraq 222-ci hesabda yolda olan pul köçürmələri, 223-cü hesabda bank hesablaşma hesabları və 224-cü hesabda tələblərə əsasən verilən digər bank hesabları vasitəsilə nağdsız qaydada pul vəsaitlərinin harəkəti üzrə əməliyyatların aparılması uçota alınır. Hesablar planının 225-ci hesabı isə qısa ödəniş müddətinə, yəni əldə olunduğu tarixdən 3 ay və ya daha az ödəniş müddətinə malik olan, pul vəsaitlərinə dərhal çevrilə bilən və pul vəsaitlərinin digər növləri üzrə dəyərin dəyişməsi riskinə cuzi məruz qalan yüksək likvidli qoyuluşlarına aid olunan ümumiləşdirilmlş məlumatları əhatə edir.
-
Hesablar planının 23-cü hesabı Sair qısamüddətli maliyyə aktivləri adlı 23-cü hesabında 15 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartının tələblərinə uyğun olaraq sair qısamüddətli maliyyə aktivləri barədə məlumatların məlumatların ümumiləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulur. Mühasibat balansında 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin yalnız ümumi məbləği göstərilməlidir. Əlavə məlumatlar isə uçot siyasəti və izahlı qeydlərdə açıqlanmalıdır.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində satılması gözlənilən qısamüddətli maliyyə aktivləri Satış məqsədilə saxlanılan qısamüddətli investisiyalar adlı 231–ci hesabda uçota alınmalıdır.
-
Əvvəllər ödənişə qədər saxlanılan investisiyalar kimi təsnifləşdirilən maliyyə investisiyaların ödəniş müddəti hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində olan dövrə daxil olduqda, belə investisiyalar 181-ci hesabdan (Ödənişə qədər saxlanılan uzunmüddətli investisiyalar) 232-ci hesaba (Ödənişə qədər saxlanılan qısamüddətli investisiyalar) köçürülməlidirlər.
-
Digər müəssisələrə verilmiş borcların ödəniş müddəti hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində həyata keçirildikdə, belə borclar qısamüddətli verilmiş borclar adlı 233-cü hesabda uçota alınmalıdır. Bu borclara digər müəssisələrə verilmiş borclar, faiz gətirən dövlət və fərdi istigrazlar aid edilir. Göstərilən müddət ərzində cari hesabat dövründə verilmiş və növbəti hesabat dövründə ödənilməli olan borclar bu hesabda uçota alınmalıdır. Əks təqdirdə belə borclar Verilmiş uzunmüddətli avanslar adlı 192-ci hesabda uçota alınmalıdır.
-
Yuxarıda adı çəkilən başlıqlar altında təsnifləşdirilməyən qısamüddətli investisiyalar Digər qısamüddətli investisiyalar adlı hesablar planının 234-cü hesabında uçota alınmalıdır.
-
Sair qısamüddətli maliyyə aktivlərinin dəyəri aşağı düşdükdə, onların azalmasına görə düzəlişlər mühasbat uçotunun hesablar planının 235-ci hesabında təqdim olunur.
-
Hesablar planının 24-cü hesabı Sair qısamüddətli aktivlər adlanır. Mühasibat balansında 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına Standartına əsasən sair qısamüddətli aktivlərin yalnız ümumi məbləği göstərilməlidir. Əlavə məlumatların açıqlanması isə uçot siyasəti və izahlı qeydlərdə tələb olunur.
-
Müəssisə tərəfindən ödənilmiş əlavə dəyər vergisi Əvəzləşdirilən əlavə dəyər vergisi adlı hesablar planının 241-ci hesabında uçota alınır.
-
Gələcəkdə alınacaq mallar və ya göstəriləcək xidmətlərə görə müəssisələrə, dövlət təşkilatlarına və ya fərdi sahibkara ödənilmiş vəsaitlər Gələcək hesabat dövrünün xərcləri adlı 242-ci hesabda göstərilir.
-
Malların alınması, işlərin yerinə yetirilməsi və xidmətlərin göstərilməsi məqsədi ilə müəssisəyə əvvəlcədən qismən ödənilmiş pul vəsaitləri Verilmiş qısamüddətli avanslar adlı 243-cü hesabda uçota alınır.
-
Gələcəkdə alınacaq mallar və ya göstəriləcək xidmətlərə görə müəssisə tərəfindən təhtəlhesab şəxslərə verilmiş pul vəsaitləri 244-cü hesabda Təhtəlhesab məbləğlər adlı uçota alınır.
-
Yuxarıda adı çəkilən başlıqlar altında təsnifləşdirilən digər qısamüddətli aktivlər, o cümlədən ƏDV istisna olmaqla, artıq məbləğdə ödənilmiş müvafiq və tədiyyələr də daxil olmaqla 235-ci hesabda Digər qısamüddətli aktivlər adlı 235-ci hesabda təqdim edilir.
-
Hesablar planının 30-34-cü hesabları 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq müəssisənin kapitalı və ehtiyatlarının uçota alınmasına dair ümumiləşdirilmiş məlumatlar əks etdirir. Müəssisənin kapitalı səhmdarların müəssisəyə yönğldilən investisiyaların dəyərini artıran və ya azaldan səhm kapitalı və ehtiyatlardan ibarətdir. Ehtiyatlar bölüşdürülə bilən və ya bölüşdürülməyən müvafiq olaraq səhmdarlara ödənilməli və ya müəssisənin əsas kapitalı təşkil edən hissələrdən ibarətdir.
-
Hesablar planının 30-cü hesabında müəssisənin ödənilmiş nominal (nizamnamə) kapitalı barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar təqdim olunur. Bu kapital iki göstərici ilə və ya buraxılmış səhmlər 301-ci hesabın (Nominal (nizamnamə) kapital) kreditində Nizamnamə kapitalın səhmdarlara aid olmayan hissəsi isə 302-ci hesabın (Nominal (nizamnamə) kapitalın ödənilməmiş hissəsi) debitində uçota alınır. Bu göstəricilər əsasında Mühasibat balansının 30-cu maddəsində əks olunmuş xalis qalığın açıqlanması təmin edilir.
-
Hesablar planının 31-ci hesabı emissiya gəlirinin əks etdirilməsi üçün nəzərdə tutulur. Emissiya gəliri hesablar planının 311-ci hesabında (Emissiya gəliri) uçota alınaraq, səhmin satış qiymətinin onun nominal dəyərindən artıq olduğu halda yaranır. Bu gəlir səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi mümkün olmayan müəssisənin əsas kapitalın bir hissəsini təşkil edir.
-
Hesablar planının 32-ci hesabında geri alınmış kapital (səhmlər) barədə məlumatlar əks etdirir. Müəssisə səhmlərinin bir hissəsini sonradan yenidən buraxmaq məqsədilə geri aldıqda, onları ləğv etməməklə 321-ci hesabda uçota alınır. Bu səhmlər yenidən buraxıldıqda isə, onlar 321-ci hesabdan 311-ci hesaba köçürür.
-
Hesablar planının 33-cü hesabı müəssisənin kapital ehtiyatları barədə məlumatları ümumiləşdirmək üçün nəzərdə tutulur. Kapital ehtiyatları yenidən qiymətləndirmə üzrə ehtiyat, mübadilə üzrə ehtiyat, qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş ehtiyat, nizamnamə ilə nəzərdə tutulmuş ehtiyat və sair ehtiyatlardan ibarətdir. Mühasibat Balansında 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən kapital ehtiyyatların yalnız ümumi məbləği göstərilməlidir. Bu ehtiyyatların ayrı-ayrı komponentləri barədə malumat isə uçot siyasəti və izahlı qeydlərdə açıqlanmalıdır.
-
Hesablar planının 331-ci hesabı yenidən giymətləndirilmə üzrə ehtiyatına dair ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir. Müəssisənin aktivləri yenidən qiymətləndirildikdə, aktivlərin balans dəyərinə əlavə edilmiş yeni dəyər bu hesabın kreditinə yazılır. Bu ehtiyatın səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi nəzərdə tutulmur.
-
Hesablar planının 332-ci hesabında məzənnə fərgləri üzrə ehtiyat barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar uçota alınır. Müəssisənin xarici valyutada əməliyyatların aparılması nəticəsində bu pul vəsaitlərinin manata çevrilməsi zamanı yaranmış gəlir (və ya zərər) həmin hesabın kreditinə (və ya debetinə) yazılmalıdır. Xarici valyutanın mübadiləsindən əldə edilmiş gəlirlər pul vəsaitlərinə çevrildikdən sonra səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi mümkündür.
-
Hesablar planının 333-cü hesabında səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi mümkün olmayan Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliklə müəyyən edilmiş ehtiyatlar üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar göstərilir.
-
Hesablar planının 334-cü hesabı, həmçinin səhmdarlar arasında bölüşdürülməsi mümkün olmayan müəssisənin nizamnaməsinə əsasən tələb olunan ehtiyat barədə ümumiləşdirilmiş məlumatların əhatə edilməsini nəzərdə tutur.
-
Hesablar planının 335-ci hesabı müəssisənin öz istəyi ilə yaradılan sair ehtiyatlar üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir. Belə ehtiyatlar, onların təyinatı yaranması və istifadəsindən asılı olaraq, bölüşdürülməsi mümkün olan və ya mümkün olmayan komponentlərə aid edilə bilər.
-
Hesablar planının 34-cü hesabında müəssisənin bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) barədə məlumatlarının ümumiləşdirilməsini nəzərdə tutur. Bu hesab dörd hesabdan, müvafiq olaraq hesabat dövründə xalis mənfəət (zərər), uçot siyasətində dəyişikliklər və əhəmiyyətli səhvlər ilə bağlı mənfəət (zərər) üzrə düzəlişlər, keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) və elan edilmiş dividendlər hesabından ibarətdir.
-
Hesablar planının 341-ci hesabı 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən müəssisənin hesabat dövründə əldə etdiyi xalis mənfəət (zərər) üzrə ümumiləşdirilmiş məlumatlar uçota alınır.
-
Müəssisə uçot siyasətini dəyişdikdə, 11 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq yeni uçot siyasəti retrospektiv şəkildə tətbiq edilməlidir. Bu zaman müəssisənin yeni uçot siyasətinin tətbiqi nəticəsində hesabat dövrünün mənfəət və ya zərərinə edilməsi tələb olunan bütün dəyişikliklər Uçot siyasətində dəyişikliklər və əhəmiyyətli səhvlər ilə bağlı mənfəət (zərər) üzrə düzəlişlər adlı 342-cü hesabda əks edilməlidir.
-
Müəssisənin keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər) 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən 343-cü hesabda uçota alınır.
-
Elan edilmiş dividendlər 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq Mənfəət və zərər haqqında hesabatda göstərilməməli, lakin Kapitalda dəyişikliklər haqqında hesabatda qeyd edilməlidir. Elan edilmiş dividendlər hesablandıqda onların dəyəri Elan edilmiş dividendlər adlı 344-cü hesabın kreditinə, ödənildikdə isə müvafiq olaraq debetinə yazılmalıdır.
-
Hesablar planının 40-44-cü hesabları uzunmüddətli öhdəliklər o cümlədən uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər, uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər, təxirə salınmış vergi öhdəlikləri, uzunmüddətli kreditor borcları və sair uzunmüddətli öhdəliklər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir. Uzunmüddətli öhdəliklərin ödəniş müddəti hesabat tarixindən sonra adətən 12 ay müddətindən artıq olmalıdır. Yuxarıda qeyd olunan bütün maddələr Mühasibat Balansında ayrıca təqdim edilməlidir.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan bank kreditləri “Uzunmüddətli bank kreditləri” adlı 401-ci hesabda göstərilir.
-
Müəssisənin öz işçiləri üçün götürdüyü uzunmüddətli bank öhdəlikləri, “İşçilər üçün uzunmüddətli bank kreditləri” adlı 402-ci hesabda əks olunur.
-
Müəssisə kapitala konvertasiya oluna bilən istiqrazlar (borc kağızları) buraxdığı zaman, konvertasiya hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində həyata keçirilmədikdə, bu istiqrazlar “Uzunmüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar” adlı 403-cü hesabda uçota alınır.
-
Müəssisə tərəfindən əldə olunan və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan borclar “Uzunmüddətli borclar” adlı 404-cü hesabın kreditinə yazılır.
-
Müəssisə məhdud, lakin hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq müddət ərzində geri alınacaq imtiyazlı səhmlər buraxdığı zaman, bu səhmlər “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (uzunmüddətli)” adlı 405-ci hesabda təqdim edilir.
-
Maliyyə icarəsi nəticəsində yaranan bütün uzunmüddətli öhdəliklər 14 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “Maliyyə icarəsi üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” adlı 406-cı hesabda göstərilir.
-
Müəssisə törəmə və ya asılı müəssisələrindən faiz xərcləri yaradan borclar aldığı zaman, onlar barədə ümumiləşdirilmiş məlumat “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər” adlı 407-ci hesabda göstərilir. “Törəmə müəssisə” anlayışı 20 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına, “asılı müəssisə” anlayışı isə 25 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına verilmişdir.
-
401 – 407 nömrəli hesablarda göstərilməyən bütün digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar “Digər uzunmüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər” adlı 408-ci hesabda təqdim olunur.
-
Hesablar planının “Uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər” adlı 41-ci hesabında “İşdən azad olma ilə bağlı uzunmüddətli müavinətlər və öhdəliklər”, “Uzunmüddətli hüquqi öhdəliklər”, “Digər uzunmüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər” və “Sığorta müqavilələri üzrə uzunmüddətli öhdəliklər” barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar göstərilməlidir. Yuxarıda qeyd olunan bütün maddələr Mühasibat Balansında ayrıca təqdim edilməlidir. Mühasibat balansının bu aspekti 10 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında əhatə olunur.
-
Hesablar planının Təxirə salınmış vergi öhdəlikləri adlı 42-cü bölməsində (və ya mühasibat balansının 42-cü maddəsində) 6 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən mənfəət vergisi üzrə təxirə salınmış vergi öhdəlikləri və digər təxirə salınmış vergi öhdəliklərinə dair məlumatların ümumiləşdirilməsi üçün nəzərdə tutulur. Mühasibat balansında yuxarıda qeyd olunan maddələr müvafiq olaraq hesablar planının 421 №-li və 422 №-li hesablarında ayrıca təqdim edilməlidir.
-
Hesablar planının Uzunmüddətli kreditor borcları adlı 43-cü bölməsində (və ya mühasibat balansının 43-cü maddəsində) malsatan və podratçılara uzunmüddətli kreditor borcları, törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli kreditor borcları, tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları, faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar göstərilməlidir.
-
Təchiz olunmuş mallara görə malsatanlara və ya xidmətlərin göstərilməsinə görə podratçılara hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq dövrü əhatə edən müddət ərzində ödənilməli olan məbləğlər 6 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına və 1 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “Malsatan və podratçılara uzunmüddətli kreditor borcları” adlı 431 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Təchiz olunmuş mallara görə törəmə müəssisələrə hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq dövrü əhatə edən müddət ərzində ödənilməli olan məbləğlər 20 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli kreditor borcları” adlı 432 nömrəli hesabda uçota alınmalıdır.
-
Tikinti müqaviləsinə əsasən təchiz olunmuş mallara və ya xidmətlərin göstərilməsinə görə podratçılara hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq dövrü əhatə edən müddət ərzində ödənilməli olan məbləğlər 16 N-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “Tikinti müqavilələri üzrə uzunmüddətli kreditor borcları” adlı 433 nömrəli hesabda əks etdirilir.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi tələb olunmayan faiz ödənişləri “Faizlər üzrə uzunmüddətli kreditor borcları” adlı 434 nömrəli hesabda təqdim olunur.
-
431 – 434 nömrəli hesablarda göstərilməyən bütün digər uzunmüddətli kreditor borcları “Digər uzunmüddətli kreditor borcları” adlı 435 nömrəli hesabda uçota alınır.
-
Hesablar planının Sair uzunmüddətli öhdəliklər adlı 44-cü bölməsində (və ya mühasibat balansının 44-cü maddəsində) uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri, gələcək hesabat dövrlərin gəlirləri, alınmış uzunmüddətli avanslar, uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar məlumatların ümumiləşdirilməsi nəzərdə tutulur.
-
Müəssisə pensiya təminatı planına malik olarsa və ya hər hansı digər şəkildə keçmiş işçilər üçün, onların təqaüdə çıxdığından sonra pensiya öhdəliyini qəbul edərsə, həmin uzunmüddətli öhdəliklərin dəyəri 19 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartına (İAS) əsasən “Uzunmüddətli pensiya öhdəlikləri” adlı 441 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Müəyyən şərtlər daxilində müəssisələr, gələcək hesabat dövrünün hesabat tarixindən sonrakı dövrlərə aid edilən, lakin cari dövrdə əldə olunmuş gəlirləri (məsələn, faizlər) uçotda əks etdirə bilər. Bu cür gəlirlər 6 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “Gələcək hesabat dövrlərin gəlirləri” adlı 442 nömrəli hesabda uzunmüddətli öhdəlik kimi göstərilməli və aid olduğu gələcək dövrdə (dövrlərdə) mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməlidir.
-
Müəssisə tərəfindən hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində tanınmayan gəlirlər üzrə əldə edilən avans məbləğlər “Alınmış uzunmüddətli avanslar” adlı 443 nömrəli hesabda göstərilməlidir.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 aydan artıq əhatə edən müddət ərzində Torpaq, tikili və avadanlıqların alınmasını proqnozlaşdırmaq üçün əldə olunan maliyyə vəsaitlər “Uzunmüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar” adlı 444 nömrəli hesabda uçota alınmalıdır.
-
441 – 444 nömrəli hesablarda göstərilməyən digər uzunmüddətli öhdəliklər “Digər uzunmüddətli öhdəliklər” adlı 445 nömrəli hesabda əks etdirilir.
-
Hesablar planının 50-ci bölməsində və ya mühasibat balansının 50-ci maddəsində qısamüddətli öhdəliklərin açıqlanmasını təmin edən qısamüddətli bank kreditləri, işçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri, qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar, qısamüddətli borclar, geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli), törəmə(asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər məlumatların ümumiləşdirikməsi nəzərdə tutulur.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan bank kreditləri “Qısamüddətli bank kreditləri” adlı 501 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Müəssisənin öz işçiləri üçün götürdüyü qısamüddətli və ya uzunmüddətli bank öhdəlikləri hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənildikdə, həmin öhdəliklər “İşçilər üçün qısamüddətli bank kreditləri” adlı 502 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Müəssisə daha sonra kapitala konvertasiya oluna bilən istiqrazlar (borc kağızları) buraxdığı zaman, konvertasiya hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində həyata keçirildikdə, bu istiqrazlar “Qısamüddətli konvertasiya olunan istiqrazlar” adlı 503 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Müəssisə tərəfindən əldə olunan və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan borclar “Qısamüddətli borclar” adlı 504 nömrəli hesabda uçota alınır.
-
Müəssisə hesabat tarixindən sonra 12 aydan ərzində geri alınacaq imtiyazlı səhmlər buraxdığı zaman, bu səhmlər “Geri alınan məhdud tədavül müddətli imtiyazlı səhmlər (qısamüddətli)” adlı 505 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Müəssisə törəmə və ya asılı müəssisələrindən faiz xərcləri yaradan borclar aldıqda və bu borclar hesabat tarixindən sonra 12 ərzində ödənilməli olduqda, onlar “Törəmə (asılı) müəssisələrə qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər” adlı 506 nömrəli hesabda əks etdirilir.
-
501 – 506 nömrəli hesablarda göstərilməyən bütün digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər “Digər qısamüddətli faiz xərcləri yaradan öhdəliklər” adlı 507 nömrəli hesabda təqdim olunur.
-
Hesablar planının Qısamüddətli qiymətləndirilmiş öhdəliklər adlı 51-ci bölməsi (və mühasibat balansının 51-ci maddəsi) işdən azad olunması ilə bağlı qısamüddətli müavinətlər və öhdəliklər, qısamüddətli zəmanət öhdəlikləri, qısamüddətli hüquqi öhdəliklər, mənfəətdə iştirak planı və müavinət planları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatları əks etdirir. Bu öhdəliklər üzrə iqtisadi mahiyyətinin aşıqlanması 14 №-li Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartında (İAS) əhatə olunmuşdur.
-
Hesablar planının 52-ci bölməsində və mühasibat balansının 52-ci maddəsində cari vergilər, sosial sığorta ödənişləri və digər məcburi ödənişlər üzrə hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində büdcəyə köçürülməli olan məbləğlər barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar göstərilir.
-
“Vergi öhdəlikləri” adlı 521 nömrəli hesabda cari vergilər üzrə hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində büdcəyə köçürülməli olan məbləğlər göstərilir.
-
“Sosial sığorta və təminat üzrə öhdəliklər” adlı 522 nömrəli hesabda Azərbaycan Respublikasının qanunlarına əsasən həyata keçirilməli olan məcburi sığorta ödənişləri üzrə hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində büdcəyə köçürülməli olan məbləğlər göstərilir.
-
521 və 522-ci hesablara daxil olmayan və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməsi qanunla tələb olunan məbləğlər “Digər məcburi ödənişlər üzrə öhdəliklər” adlı 523 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Hesablar planının 53-cü bölməsində (və mühasibat balansının 53-cü maddəsində) Qısamüddətli kreditor borcları göstərilir. Bu borclar 1 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları, törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli kreditor borcları, İşçi heyətinə qısamüddətli kreditor borcları, dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları, icarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları, tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları, faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları, həmçinin digər qısamüddətli kreditor borcları barədə ümumiləşdirilmiş məlumatları əhatə edir.
-
Təchiz olunmuş mallara görə malsatanlara və ya xidmətlərin göstərilməsinə görə podratçılara hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan məbləğlər “Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları” adlı 531 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Təchiz olunmuş mallara və ya göstərilmiş xidmətlərə görə törəmə müəssisələrə hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan məbləğlər “Törəmə (asılı) müəssisələrə uzunmüddətli kreditor borcları” adlı 532 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Hesabat tarixinə hesablanmış, lakin hələ ödənilməmiş əmək haqqı məbləğləri “İşçi heyətinə qısamüddətli kreditor borcları” adlı 533 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Elan olunmuş, lakin hələ ödənilməmiş dividendlər “Dividendlərin ödənilməsi üzrə təsisçilərə kreditor borcları” adlı 534 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Maliyyət və ya əməliyyat icarəsi nəticəsində yaranan bütün qısamüddətli öhdəliklər 15 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “İcarə üzrə qısamüddətli kreditor borcları” adlı 535 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Tikinti müqaviləsinə əsasən təchiz olunmuş mallara və ya xidmətlərin göstərilməsinə görə podratçılara hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində ödənilməli olan məbləğlər 16 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq “Tikinti müqavilələri üzrə qısamüddətli kreditor borcları” adlı 536 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində həyata keçirilməli olan faiz ödənişləri “Faizlər üzrə qısamüddətli kreditor borcları” adlı 537 nömrəli hesabda göstərilir.
-
531 – 537 nömrəli hesablarda göstərilməyən bütün digər qısamüddətli kreditor borcları “Digər qısamüddətli kreditor borcları” adlı 538 nömrəli hesabda uçota alınır.
-
Hesablar planının Sair qısamüddətli öhdəliklər adlı 54-cü bölməsində (və mühasibat balansının 54-cü maddəsində)
-
Müəssisə pensiya təminatı planına malik olarsa və ya hər hansı digər şəkildə keçmiş işçilərinə onların təqaüdə çıxmasından sonra pensiya öhdəliyini qəbul edərsə, həmin qısamüddətli öhdəliklərin dəyəri “Qısamüddətli pensiya öhdəlikləri” adlı 541 nömrəli hesabda göstərilir.
-
Müəyyən şərtlər daxilində müəssisələr, hesabat tarixindən sonrakı dövrə aid edilən, lakin cari dövrdə əldə olunmuş gəlirləri (məsələn, faizləri) uçotda əks etdirə bilər. Bu cür gəlirlər “Gələcək hesabat dövrün gəlirləri” adlı 542 nömrəli hesabda qısamüddətli öhdəlik kimi göstərilməli və onların aid olduğu növbəti hesabat dövrə dövrdə mənfəət və zərər haqqında hesabatda tanənmalıdır.
-
Müəssisə tərəfindən əldə olunan və hesabat tarixindən sonra 12 ay ərzində tanınan gəlirlər üzrə avans məbləğlər “Alınmış qısamüddətli avanslar” adlı 543 nömrəli hesabda göstərilməlidir.
-
Hesabat tarixindən sonra 12 ay müddətində Torpaq, tikili və avadanlıqların alınmasını proqnozlaşdırmaq üçün əldə olunan maliyyə vəsaitlər “Qısamüddətli məqsədli maliyyələşmələr və daxilolmalar” adlı 544 nömrəli hesabda göstərilməlidir.
-
50 – 54 nömrəli hesablarda göstərilməyən bütün digər qısamüddətli öhdəliklər “Digər qısamüddətli öhdəliklər” adlı 545 nömrəli hesabda göstərilir. Bura hesabat tarixinə olan bütün hesablanmış xərclər daxil olacaq.
-
Hesablar planının 6-cı bölməsində mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməli olan gəlir növləri barədə ümumiləşdirilmiş məlumat təqdim olunur. Bu gəlir növləri 6 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq dörd əsas kateqoriyaya, o cümlədən əsas əməliyyat gəliri, sair əməliyyat gəlirləri, fəaliyyətin dayandırılmasından mənfəətlər və maliyyə gəlirlərinə bölünür.
-
Əsas əməliyyat gəliri müəssisənin əsas fəaliyyət növündən əldə olunan gəlirdir. Bu gəlirin tanınması və qiymətləndirilməsi 6 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən həyata keçirilməklə, “Satış” adlı 601 nömrəli hesabda göstərilməlidir. Əsas əməliyyat gəliri malların satışından, xidmətlərin göstərilməsindən, royaltilərdən, həmçinin 16 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq tikinti müqavilələrindən, 14 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartının tələbləri əsasında isə əməliyyat icarəsindən və digər satış əməliyyatlarından əldə oluna bilər.
-
Əgər müəssisə satılmış malların geri qaytarılmasını qəbul etmək siyasətini tətbiq edirsə, bu zaman qaytarılan malların məbləği “Satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşdırılması” adlı 602 nömrəli hesabın debetində əks etdilir.və pul vəsaitlərini uçota alan müvafiq hesabların kreditində əks etdilir.
-
Əgər müəssisə müştərilərinə və ya malalanlara təqdim olunmuş mallara (xidmətlərə) görə güzəştlər tətbiq edərsə, satışın tam məbləği “Satış” adlı 601 nömrəli hesabın kreditinə, təqdim olunan güzəşt məbləği isə “Verilmiş güzəştlər” adlı 603 nömrəli hesabın debetinə yazılır.
-
61-ci bölmədə sair əməliyyat gəlirləri əks etdirilir və bu gəlirlər “Sair əməliyyat gəlirləri” adlı 611 nömrəli hesabda təqdim olunur. Burada, müəssisənin adi fəaliyyətlərindən əldə olunan, lakin “Əsas əməliyyat gəliri” kimi təsnifləşməyən və ya müəssisənin adi fəaliyyətində mütamadi yaranmayan gəlirlər əks olunur.
-
Sair əməliyyat gəlirlərinə uzunmüddətli aktivlərin satışı, onların yenidən qiymətləndirməsi üzrə artırılmış məbləğlər, əvəzsiz olaraq alınmış aktivlər, cərimələr, əvvəlki illərin gəliri, silinmiş ümidsiz borcların və silinmiş material ehtiyatların bərpa olunması üzrə məbləğlər, habelə əldə olunmuş bunlara oxşar digər ödənişlər aiddir.
-
Müəssisənin fəaliyyətinin bir hissəsinin satılması nəticəsində əldə edilən gəlir məbləği “Fəaliyyətin dayandırılmasından mənfəətlər” adlı 621 nömrəli hesabın kreditində göstərilir.
-
Hesabat dövrü ərzində əldə olunmuş maliyyə gəliri “Maliyyə gəlirləri” adlı 631 nömrəli hesabda uçota alınır. Maliyyə gəlirinə faiz gəliri, qiymətdən düşmüş borclar üzrə faiz gəlirləri, əldə olunmuş dividend gəliri, maliyyə iсarəsi üzrə gəlir, maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin dəyişməsindən gəlir və faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə gəliri daxildir.
-
Hesablar planının 70-ci bölməsində mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməli olan xərclər barədə məlumatların ümumiləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Bu xərclər əsas altı kateqoriyaya bölünməklə satışın maya dəyəri, inzibati xərclər, sair əməliyyat xərcləri, fəaliyyətin dayandırılmasından zərərlər, maliyyə xərcləri və kommersiya xərclərindən ibarətdir. Mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməli olan xərcləri satışın maya dəyəri, kommersiya və inzibati xərclər üzrə qruplaşdırması zamanı çətinliklər ortaya çıxdıqda, müəssisə xərc maddəsini əldə olunan dəlillər əsasında təsnifləndirməlidir.
-
Hesablar planının 701 nömrəli hesabında satışın maya dəyəri göstərilir. Bura məhsulun (iş və xidmətinin) satışdan gəlirin əldə olunması üçün onlara sərf olunmuş və ya məhsulun istehsalına və ya xidmətin göstərilməsinə çəkilmiş bütün xərclər daxildir. Satışın maya dəyərinə xammalın dəyəri, təkrar satış üçün nəzərdə tutulan malların dəyəri, istehsal heyəti ilə bağlı xərclər, istehsal ilə bağlı aktivlərin amortizasiyası və bunlara oxşar digər satış xərcləri aid edilir.
-
Kommersiya xərclərinə reklam, marketinq, kommersiya işinin aparılmasını təmin edən aktivlərin amortizasiyası üzrə, bu fəaliyyətlərlə məşğul olan işçi heyəti ilə bağlı olan xərclər, həmçinin satışla əlaqəli olmayan digər təchizat işləri daxildir. Kommersiya xərcləri “Kommersiya xərcləri” adlı 711 nömrəli hesabın debetində uçota alınır.
-
İnzibati xərclərə müəssisənin idarə olunmasına çəkilmiş bütün, o cümlədən direktorların maaşı, inzibati heyətin əmək haqqları, əsas ofisin xərcləri, inzibati aktivlərin amortizasiyası və inzibati işinə aid olunan digər xərclər daxildir. İnzibati xərclər “İnzibati xərclər” adlı 721 nömrəli hesabın debetində göstərilir.
-
Sair əməliyyat xərclərə uzunmüddətli aktivlərin satışından zərərlər, yenidən qiymətləndirmə xərcləri, cərimələr və bunlara oxşar digər ödənişlər, şübhəli və ümidsiz borclar, aktivlərin balans dəyərində azalmalar üzrə düzəlişlər, xarici valyuta mübadiləsi xərcləri, 24 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq qiymətdən düşmə üzrə zərərlər və göstərilən xərclərə oxşar olan başqa əməliyyat xərcləri aiddir. Sair əməliyyat xərcləri “Sair əməliyyat xərcləri” adlı 731 nömrəli hesabın debetində əks etdirilir.
-
Müəssisənin əməliyyatlarının bir hissəsini satdığı və bu zaman zərər çəkdiyi halda, həmin zərər məbləği “Fəaliyyətin dayandırılmasından zərərlər” adlı 741 nömrəli hesabın kreditində göstərilir. Müəssisənin fəaliyyətinin bir hissəsinin satılması ilə bağl müəyyən olunan zərərlər “Fəaliyyətin dayandırılmasından mənfəətlər” adlı 621 nömrəli hesabın kreditində göstərilir.
-
Hesabat dövründə çəkilmiş və həmin dövrə aid olan maliyyə xərcləri “Maliyyə xərcləri” adlı 751 nömrəli hesabda uçota alınır. Maliyyə xərclərinə faiz xərcləri, konvertasiya olunan istiqrazlar üzrə faiz xərcləri, maliyyə iсarəsi üzrə faiz xərcləri, maliyyə alətlərinin ədalətli dəyərinin dəyişməsi üzrə xərclər və faiz xərcləri yaradan öhdəliklər üzrə məzənnə xərcləri daxildir.
-
Hesablar planının 80-ci bölməsində mənfəət və zərər haqqında hesabatda təqdim edilməli olan ümumi mənfəət (zərərlər) barədə məlumatların ümumiləşdirilməsi nəzərdə tutulur.
-
Ümumi mənfəət hesablar planının 6-cı hissəsində qeyd olunmuş gəlirlərin ümumiləşdirilmiş məbləğindən hesablar planının 7-ci hissəsindən hesablanmış xərclər çıxılmaqla müəyyən edilir.
-
Müəssisə asılı müəssisələrə malik olarsa və ya birgə müəssisənin bir hissəsidirsə, o zaman əldə olunan hər hansı mənfəət (zərər) hissəsi asılı müəssisədə 20 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına, birgə müəssisədə isə 21 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən “Asılı və birgə müəssisələrin mənfəətlərində (zərərlərində) pay” adlı 811 nömrəli hesabın kreditində (debetində) göstərilir.
-
Hesablar planının 90-ci bölməsində 3 və 4 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartlarına uyğun olaraq mənfəət vergisi haqqında məlumatlar uçota alınır.
-
Cari ilin mənfəəti üzrə hesablanmış vergi məbləği “Cari mənfəət vergisi üzrə xərclər” adlı 901 nömrəli, hər hansı təxirə salınmış vergi öhdəliklərinin cari ilə aid hissəsi isə “Təxirə salınmış mənfəət vergisi üzrə xərclər” adlı 902 nömrəli hesabın kreditində göstərilir.
-
Vergiqoymadan əvvəl mənfəətdən (zərərdən) Hesablar planının 901-ci və 902-ci hesablarında uçota alınmış məbləğlər çıxılmaqla mühasibat balansının “Hesabat dövrünün xalis mənfəəti (zərəri)” adlı 341 nömrəli hesaba daxil edilir.
MALİYYƏ HESABATLARININ VƏ MÜVAFİQ QEYDLƏRİN NÜMUNƏLƏRİ
Bu misalda «Tərəqqi» səhmdar cəmiyyətinin bu standarta əsasən müvafiq maliyyə hesabatlarının Nümunəsinin təqdim edilməsi göstərilir.
Nümunədə «Tərəqqi» səhmdar cəmiyyətinin 31 dekabr 2005-ci il üzrə bütün müvafiq düzəlişlər nəzərə alınmaqla hazırlanmış mühasibat balansı təqdim edilir.
Nümunə aşağıdakılardan ibarətdir:
-
31.12.2006-cı il tarixinə yoxlama mühasibat balansı;
-
Seçilmiş hesablar üzrə «Tərəqqi» səhmdar cəmiyyətinin bütün müxabirləşmələri;
-
31.12.2006-cı il tarixinə mühasibat balansı;
-
31.12.2006-cı il tarixinə mənfəət və zərər haqqında (xərclərin funksiyalarına görə) hesabat (bu Əlavənin məqsədinə uyğun olaraq, mühasibat balansında və mənfəət və zərər haqqında hesabatda yalnız 2006-cı il üzrə informasiya açıqlanır. Standartın tələblərinə uyğun olaraq, həmçinin 2005-ci il üzrə müqayisəli informasiya açıqlanmalıdır);
-
Xərclərin xüsusiyyətlərinə görə təsnifatdan istifadə etməklə əməliyyat xərcləri haqqında informasiya;
-
Maliyyə hesabatlarına Qeydlər.
«Tərəqqi» səhmdar cəmiyyətinin
31.12.2006-cı il tarixinə mühasibat balansı
|
|
|
|
|
Hesabın N-si
|
Açıqlanma
|
|
Debet
|
Kredit
|
|
|
|
|
|
111-2
|
Tikililər - Dəyər
|
|
350000
|
|
112-1
|
Tikililər – Amortizasiya
|
|
|
12500
|
111-3
|
Maşınlar və avadanlıqlar - Dəyər
|
|
150000
|
|
112-2
|
Maşınlar və avadanlıqlar - Amortizasiya
|
|
|
60000
|
111-4
|
Nəqliyyat vasitələri - Dəyər
|
|
105000
|
|
112-3
|
Nəqliyyat vasitələri - Amortizasiya
|
|
|
40000
|
181-1
|
Uzunmüddətli investisiyalar
|
|
30000
|
|
201
|
Material ehtiyatları
|
|
35000
|
|
204
|
Hazır məhsul
|
|
35000
|
|
211
|
Alıcılar və sifarişçilərin qısamüddətli debitor borcları
|
|
110000
|
|
221
|
Kassa
|
|
2000
|
|
223
|
Bank hesablaşma hesabı
|
|
34000
|
|
242
|
Gələcək hesabat dövrünün xərcləri
|
|
2500
|
|
301
|
Nominal (nizamnamə) kapital
|
|
|
75000
|
311
|
Emissiya gəliri
|
|
|
15000
|
343
|
Keçmiş illər üzrə bölüşdürülməmiş mənfəət (ödənilməmiş zərər)
|
|
|
80000
|
344
|
Elan edilmiş dividendlər
|
|
20000
|
|
404
|
Uzunmüddətli borclar
|
|
|
110000
|
412
|
Uzunmüddətli zəmanət öhdəlikləri
|
|
|
25000
|
501
|
Qısamüddətli bank kreditləri
|
|
|
15000
|
504
|
Qısamüddətli borclar
|
|
|
20000
|
521
|
Vergi öhdəlikləri
|
|
|
90000
|
531
|
Malsatan və podratçılara qısamüddətli kreditor borcları
|
|
|
60000
|
533
|
İşçi heyətinə qısamüddətli kreditor borcları
|
|
|
10000
|
601-1
|
Malların satışı
|
|
|
1150000
|
602
|
Satılmış malların qaytarılması və ucuzlaşması
|
|
20000
|
|
611-6
|
Ümidsiz borcların bərpası
|
|
|
10000
|
631-1
|
Faiz gəliri
|
|
|
3000
|
701
|
Satışın maya dəyəri
|
|
550000
|
|
711-1
|
Müəssisənin kommersiya fəaliyyətində məşğul olan işçi heyəti üzrə xərclər
|
|
100000
|
|
711-2
|
Kommersiya məgsədləri üçün istifadə edilən aktivlərin amortizasiya xərcləri
|
|
20000
|
|
721-1
|
İnzibati işçi heyəti üzrə xərclər
|
|
75000
|
|
721-2
|
İnzibati məgsədlər üçün istifadə edilən aktivlərin amortizasiya xərcləri
|
|
5000
|
|
721-3
|
Digər inzibati xərclər
|
|
25000
|
|
751-1
|
Faiz xərcləri
|
|
17000
|
|
901
|
Cari mənfəət vergisi üzrə xərclər
|
|
90000
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1775500
|
1775500
|
«Tərəqqi» səhmdar cəmiyyəti
31 dekabr 2006-cı il tarixinə spesifik hesablar üzrə məlumat
İşçi heyətinə qısamüddətli kreditor borcları (533)
|
9000 (dövrün əvvəlinə qalıq)
|
|
|
374000 (Debet üzrə dövrün əvvəlinə ümumi qalıq)
|
375000 (Kredit üzrə dövrün əvvəlinə ümumi qalıq)
|
|
|
|
10000 (dövrün sonuna qalıq)
|
Material ehtiyatları (201)
30000 (dövrün əvvəlinə qalıq)
|
|
|
|
301500 (Debet üzrə dövrün əvvəlinə ümumi qalıq)
|
296500 (Kredit üzrə dövrün əvvəlinə ümumi qalıq)
|
|
|
35000 (dövrün sonuna qalıq)
|
|
Torpaq, tikili və avadanlıqlar - Amortizasiya (112)
|
34000 (dövrün əvvəlinə qalıq)
|
|
|
|
78500 (Kredit üzrə dövrün əvvəlinə ümumi qalıq)
|
|
|
|
112500 (dövrün sonuna qalıq)
|
Dostları ilə paylaş: |
