Navoiy davlat pedagogika instituti pedagogika kafedrasi

O’qituvchi va o’quvchilar orasidagi konfliktlar.
Intizomga oid bo’lgan, o’quvchilar va ayrim hollarda o’qituvchilar tomonidan sodir etiladigan ruhiy zo’riqish hamda ziddiyatlar, ta’lim jarayonida maktab intizomiy qoidalari va tartibining buzilishiga doir tipik holatlarning statistik manzarasini tavsiflash muhim ahamiyatga molikdir. Salbiy xulq – atvorga doir faktlar orasida o’qituvchi tomonidan sodir bo’ladigan holatlar farqlanadi.
Quyida o’qituvchining nopedagogik muomalasi natijasida sodir bo’ladigan konfliktlarga to’xtalamiz:
O’qituvchilar sinfni boshqara olmaydi, bilish jarayonini to’g’ri tashkil eta olmaydi, barchaning diqqatini jalb eta olmaydi. Maktab amaliyotidan bunga doir misollarni keltiramiz.

• 
  O’qituvchi dars boshlanishi bilan o’qituvchilardan hech kim uy vazifasini bajarmaganligini payqadi, hamma unga e’tibor bermay bir – bir bilan gaplashib o’tirmoqda. O’qituvchi ayol yig’lab yuboradi va eshikni qattiq yopib, sinfdan yugurib chiqib ketadi...
  
• 
  Geografiya darsi boshqa fanlarga nisbatan yaxshi tashkil etilmagan edi. O’quvchilar darsini ko’pincha tashlab chiqib ketadigan o’qituvchi ustidan kulishardi...
  
• 
  Chizmachilik o’qituvchisi hech qanday metodikaga ega emas, o’rgata olmas, o’quvchilardan qo’rqardi...
  
• 
  Ingliz tili darsida o’qituvchi tartib o’rnata olmas, tartib o’rnatishga urinmas edi. O’quvchilar undan “ikki” qo’ymaslikni iltimos qilishar va buning evaziga gul taqdim qilishlarini va’da qilishardi. U kulimsirab, rozi bo’lardi...
  
• 
  Ashula o’qituvchisi sinfdagi to’s – to’polonga ahamiyat bermas, unga hech kim quloq solmas, u esa xotirjam dars o’tardi, xuddi hamma narsa joyidadek...
  
• 
  O’quvchilarning tartibsizligini ko’rgan o’qituvchi qattiq baqirar, mushti bilan stolni urar, ota – onasi yoki maktab direktorini chaqirish bilan tahdid qilardi. Hech narsani o’zi hal qila olmasdi...
  
• 
  Sinf rahbarining darsida hech qachon intizom yo’q edi. U hammaga, lekin hech kimga tegishli dakki berish odatiga ega edi. Hammmaga birdek baqirar, alohida holda hech kimga dakki bermas, ogohlantirmasdi...
  
• 
  O’qituvchi ayol mayda – chuyda narsalar uchun ham ogohlantirib o’quvchilarning joniga tegardi. Bunday tanbehlar hech kimga kor qilmasdi.
  
• 
  O’qituvchining doimiy qichqirig’i o’quvchilarda unga nisbatan hurmatsizlik, qo’pollik, shovqinli munosabatni tug’dirardi...
  
• 
  Sinf rahbari sinfga nisbatan hurmatsizlarcha munosabatda bo’lar, hatto butun sinfni surbetlar sinfi deb atardi.
  
• 
  O’quvchilar shovqin – suron ko’targanliklari uchun fizika o’qituvchisi o’tilayotgan mavzuga oid tajribani namoyish etishdan bosh tortdi.
  

Xuddi shuningdek, o’smirlar polga oyoqlarini urish orqali o’zlarining maktab intizomidan ozod ekanliklarini namoyish etadilar. Ximiya o’qituvchisi kasal bo’lib qoldi, o’rniga boshqa fan qo’yilgan bo’lsa – da, o’quvchilar hamjihatlik bilan yayrab, quvonishadi. O’quvchi o’qituvchiga qo’pollik qilganda yovuz quvonch sinfni chulg’ab oladi. Noroziliklarini izhor qilish maqsadida ekskursiyaga ajratilgan transportni adolatsiz taqsimlagani uchun o’qituvchi mashg’ulotiga barcha o’quvchilar kelishmadi. Yangi kelgan o’qituvchining darsida o’quvchilarning barchasi boshqa maktabga ishga o’tgan o’qituvchiga nisbatan hurmatlarini izhor etish maqsadida javob berishdan bosh tortishadi. Hamma darsni tashlab ketadi: umuman o’qishni xohlashmaydi. Tarix o’qituvchisi darslik materialini aynan aytib beradi. O’quvchilar uni yoqtirishmaydi, uning darsida umuman intizomsizlik hukm suradi. Amaliyotchi – talab o’quvchilarning yomon xulq – atvoriga chiday olmasdan sinfni tashlab chiqib ketadi. Chunki u boshqa buyruq ohangida gap boshladi, biroq o’zi she’rni ifodali o’qiy olmadi. Sinf rahbarini sevishmasdi, u sinf uchun ko’p kuch sarflagani ham bunga yordam bermadi.

Pedagoglarning kasbiy no’noqliklari haqida cheksiz fragmentlarni keltirishimiz mumkin. O’quvchilarning o’qituvchilarga bo’lgan munosabatlari ham bundan qolishmaydi.
O’smirlar va o’qituvchilar orasida yuz beruvchi ziddiyatlarning oldini olish mumkinmi? Albatta, mumkin. O’qituvchining mukammal kasbiy tayyorgarligi, uning har qanday ruhiy zo’riqishga qarshi relaksasiya – bo’shashish holatini o’zida mashq qildirgan bo’lishi katta ahamiyatga egadir.