E(r) dan tashqari boshqa-
cha tab iatg a ega bo'lgan chet kuchlar maydoni
Ech(r) t a ’sir qiladi deb
hisoblaymiz. Bunga asosan (
11 .
6 ) m unosabatni quyidagi ko'rinishda
yozish kerak:
j = 4 { E + E ch). (11.8)
Bunga umum lashgan Orn qonunining differensial ko'rinishi deyiladi.
Om qonunini bunday ko'rinishda umum lashtirish chet kuchlar tabi-
atining fizik xossasiga aniqlik kiritishni talab qilmaydi. U kimyoviy, ter-
moelektr va boshqa tabiatga ega bo'lgan tok m anbalari bo'lishi kerak.
Shunday qilib, izotrop muhit ilgari ko'rganimizdek, uchta fizik kattalik
bilan emas,
e = s(r),
\i = p (r),
7 =
7 (
7 *),
E°h =
E ch(r ) kattaliklar bilan
xarakterlanishini aniqladik. Om qonunining umum lashgan ko'rinishda
yozilishi yuqoridagi misollarda paydo bolgan ziddiyatlarni b arta raf qi
ladi. M asalan, energiyaning saqlanish qonuni endi quyidagicha yoziladi:
I f = - / j dv+/&*<& - т / № « • Bu yerda (11.8) ga ko'ra
E = j / 7
— E°h elcanligini hisobga oldik.
Saqlanish qonunining chap tomoni va o'ng tom onidagi uchir chi had
ko'rilayotgan statsionar hoi uchun nolga teng. N atijada, quyidagini
hosil qilamiz:
#2
Q = ~ I J —dV + J jE chdV = 0
, «2
yoki
J 3 —dV = J jE chdV. Shunday qilib, o'tkazgichda ajralib chiqadigan issiqlik hisobiga ener
giyaning kamayishi chet kuchlar tomonidan kompensatsiyalanib turadi.
231
