Nazariy fizika kursi

Sf = X 
J
F ikFikdVdt
(4.29
ko'rinishga ega bo'lishi aniq b o ‘lib qoladi. Bu yerda hajm bo'yichi 
integral butun fazo bo'yicha, vaqt boyicha integral esa berilgan ikb 
vaqt momentlari oralig'ida olinadi. Л qandaydir o ‘zgarmas kattalik 
Integral ostida 
F ikFik
= 2( Я 2 -
E 2)
turibdi. Elektromagnit maydo] 
tenzorining ta’rifi (3.31) ga ko‘ra 
E 2
ning tarkibida (
d A /d t ) 2
ifod: 
ishtirok etadi. Bu kattalik, shu bilan birga, ta’sir interaliga 
E 2
musba 
ishora bilan kirishi kerak. Aks holda 
S f
minimumga ega bo'lmaydi 
Chunki, 
A
ning vaqt bo'yicha o'zgarishini istagancha katta qilib olisl 
mumkin. Demak, A < 0 bo'lishi kerak. A ning son qiymati birlikla 
sistemasi tanlashga bog‘liq b o ‘lib, xususan Gauss birliklar sistemasid 
A = — 1/167Г. Nihoyat, maydonni aniqlovchi ta’sir integrali quyidajj
96

---

ko'rinishda yozamiz:
* ' - - 1 5 = / ' “ * > * " •
<4'30)
Endi zaryadlar va maydonni bir butun holda aniqlaydigan ta’sir 
integralini yozishimiz mumkin
S = - Y Jm c j d s - ^
J
fAidCl - -
~ J
F ikF ikdn.
(4.31)
Elektromagnit maydonga kiritilgan zaryadning harakat tenglama­
sini olishda zaryad tashqi maydonga ta’sir qilmaydigan darajada kichik 
bo‘lishi talab qilingan edi. Endi ta’sir integrali (4.31) da zaryad bu 
ma’noda kichik b o ‘lishi shart emas. Shu sababli (4.31) ga kirgan A* va 
Fik
haqiqiy maydonni aks ettiradi.
4.4 
Maksvell-Lorentz tenglamalarining 
ikkinchi jufti
Elektr va magnit maydon kuchlanganligi uchun yana ikkita tengla­
mani odatdagidek variatsion prinsip asosida olamiz. 
Bunda variat- 
siyalanuvchi umumlashgan koordinata sifatida ta’sir integrali (4.31) da 
maydon potensiallarini olamiz. Ularni zaryadlar zichligi