Nazariy fizika kursi

5.3.1 
Dipol momenti
Ifoda (5.20) dagi ikkinchi hadni quyidagi ko‘rinishda yozamiz:
“ E ( E
^
 I
 = " ( E e“ra) srad ; = ^ •
(5-23)
Bu yerda
r f = E e“ r“ 
(5-24)
a
zaryadlar sistemasining elektr momenti yoki elektr dipol momenti, qis- 
l^cha 
dipol
momenti deb ataladi. 
Zaryadlarning taqsimoti uzluksiz
')0‘lganda
d = J
r'p(r')d V '
 
(5.25)
s E lek trodin am ik a
1 1 3

---

Yetarlicha uzoq masofalarda birinchi yaqinlashishda maydon potensiali !
(5.23) zaryadlar sistemasining dipol momenti bilan to ‘liq aniqlangan-i 
ligi uchun uni 
“ d i p o l ”
yaqinlashishi deb ataymiz. Bu yaqinlashishda 
maydon kuchlanganligi
E
= -
grad ( i g ) =
=
3 ^
f
' A .
(5.26)
Bu yerda n kuzatish nuqtasiga o ‘tkazilgan radius-vektor yo'nalishidagi 
birlik vektor. (5.26) dan kyrinib turibdiki, dipol yaqinlashishda may­
don asimmetriyaga ega. Agar 
2
o'qining yo'nalishini dipol momentining 
yo‘nalishi bilan mos tushadigan qilib olsak, qutb koordinatalarida
(5-27)j
в, 
radial tashkil etuvchi 
(5.28)1
ч>
=
d 
а
—z
COS 
(
7
,
Г
771
д р
2d
Е г
—
д г
г 3
Ев
=
dip
d
~ d d
~