Nazariy fizika kursi

6.4 
M agnit va impuls m omentlari
orasidagi bog‘lanish
Bu masalani ko‘rish uchun zaryardlar sistemasi nuqtaviy zaryadlai 
lardan tashkil topgan deb qaraymiz. Bu holda magnit momenti (6.22 
quyidagi ko‘rinishga o‘tadi:
m = ^ £
ea[rava\-
(6.34
Sistemaning impuls momenti esa
L = ^ 2 La
= £ r n e[raVo]. 
(6.35
Bu yerda 
m a, ea
mos ravishda zaryadlangan zarrachaning massasi v 
zaryadi. (6.34) va (6.35) ifodalarni taqqoslab, magnit va impuls m( 
mentlari orasidagi bog‘lanishni topamiz:
m =
^ 2 ^ V
(6 ' 1
ea 
e
Agar zarrachalar bir xil, yoki hamma zarrachalar uchun — =
/ / /,; 
i'1
ya’ni solishtirma zaryad bir xil bo'lsa, (6.36) quyidagicha yoziladi: 1
e
m =
2
me
L.
(6.31
Bu natijani atomlarga tatbiq qilamiz. Atomda elektronlar yadi 
atrofida orbital harakatda bo‘lganligi uchun m elektronning orbiti 
magnit momenti va 
L
orbital impuls momenti bo'ladi. Shunday qilfl 
atomlarning magnit va orbital momenlari bir-biriga proporsional ek«U
138

---

glektronning zaryadi manfiy bo‘lganligi uchun ularning yo‘nalishlari 
qarama-qarshi bo'ladi.
Ta’sir qiluvchi tashqi maydon bo:lmasa, atomning magnit va u 
bilan bog‘liq bo'lgan orbital mometlari saqlanadi. Atom kuchsiz tashqi 
m ag n it 
maydon ta ’sirida bo'lsin deb faraz qilamiz. Bunday maydon 
ta ’sirid a 
har ikkala moment sekin o‘zgaradi.
Magnit momenti m boigan sistemaga o‘zgarmas va bir jinsli kuch­
siz tashqi 
H
magnit maydon ta ’sir qilayotgan bo'lsin. Bunda kuch 
momenti quyidagi tenglama bilan aniqlanadi: