Nazariy fizika kursi

10.5 
Dielektriklar va o ‘tkazgichlar tashqi
elektrostatik m aydonda
Dielektrik yoki zaryadlanm agan o'tkazgichlar tashqi elektrostatik 
maydonga kiritilganda jism ichida va uning yaqinida maydon taqsim oti 
umuman olganda o‘zgaradi. Bu holatni bir jinsli maydon 
E
q
uchun bir
1 iecha misollarda ko‘rib chiqamiz.
1. 
0 ‘qi tashqi maydon yo‘nalishi bo‘yucha joylashgan yetarlicha 
Uzun 
(h 
R)
dielektrik silindr uchun masalani ko‘rib chiqamiz. Dielek-
223

---

o'zgarishi 
г —* oo da nolga intilishi va skalyar bo'lishini inobatga ol- 
sak, 
Eo
va 
r
vektorlar yordamida 
8ip\
ni quyidagi ko'rinishda aniqlash 
mumkin: 
Sipi = a E 0r / r 3.
(pi = - E 0r +
(10.55)
r
Shar ichida maydon chekli bo'lishini inobatga olib maydon poten­
sialini 
quyidagi ko'rinishda qidiramiz:

2
= (3E0r.
(10.56)
Bu yerda 
a, /3
nom a’lum o'zgarmas kattaliklar bo'lib, shar sirtida po­
tensial uchun yozilgan (10.26) va (10.27) chegaraviy shartlardan topa­
miz 
{
ujs
=
0):
62 ~
e^ R 3,
(10.57)
a
=
2-1 +
£2
( 3 =
------. 
(10.58)
P 
2el + e2 
K 
1
Nihoyat potensial uchun quyidagi ifodlarni olamiz:
<рг
= -_E0r + ^ ,
r > R :
(10.59)
r

2
=
-
E
o
r +
r < R
: 
(10.60)
Bu yerda
■R3E0
yoki 
d = ( ^ - R 3) p ,
(10.61)
! 
\ 3 
/
2e\
+ £2
P
qutblanish vektori, 
d
qutblanish natijasida sham ing olgan dipol mo­
menti, 
£2
va 
£\
mos ravishda shar va uni o'rab tu rg an m uhitning di­
elektrik singdiruvchaliklari.
Endi