Nazariy fizika kursi

dp 
m 
dv
Tezlikning faqat kattaligi o‘zgarayotgan bo'lsa. kuch
. d p
m 
dv 
,
f
2
= - £ =
... 
— . 
(2.33)
i/(»-S)
Agar tezlikning ham yo‘nalishi, ham kattaligi vaqtga bog'liq bo'lsa 
kuch quyidagicha aniqlanadi:
_
d 
m v
_
m. 
dv 
v d, 
me
2
dt 
~ Л - I Tt+
72
* Л - ?
m
dv 
v d£ 
m
dv 
v
+
=
+
(234
y n r g ' *
с2 *
с2
Bu yerda (2.11) va (2.27) ifodalarni inobatga oldik. (2.34) ifodadan 
foydalanib klassik m a’nodagi tezlanish 
a
= 
dv/ dt
ni kuch orqali ifo- 
dalash mumkin:
dv 
1
 
v
2
(
v , 
\
(235)
A gar 
1
; f l 
=
f
2
= F = d p / d t , a = F/ m.
2.3 
Zarrachalar sistem asining
mexanikasi
Shu vaqtga qadar b itta zarracha masalasini ko‘rib chiqish bilan 
cheklandik. 
0 ‘zaro t a ’sirlashuvchi elementar zarrachalardan tashkil 
topgan relyativistik sistema uchun mexanika qonunlarini o'rganish ju d a 
murakkabdir. Ammo, b a ’zi sodda hollarda zarrachalar sistemasi uchun 
bir qator umumiy qonunlarni aniqlash mumkin.
4 8

---

Masalan, zarrachalar sistemasida sodir bo'ladigan ichki jarayon- 
larni 
va uning fazoviy o‘lchamlarini e’tiborga olmasdan bir b utun holda­
ll harakatini o'rganish mumkin. Bunda sistemani b itta zarracha bilan 
alm ashtirish 
kerak bo‘ladi. Bu holda (2.17) va (2.12) kabi sistemaning 
energiyasi