Nazorat funksiyasi va jarayoni. Nazorat

Kerakli uzgartirishlarni kiritish. Menejer kuyidagi 3 yunalishdan birini tanlashi kerak: uzgartirish kiritmaslik, ogishlarning oldini olish yoki standartlarni kayta kurib chikish.


NAZORATNING XATTI-XARAKAT ASPEKTLARI. Nazorat protsedurasini ishlab chikishda menejer odamlar xatti-xarakatini inobatga olishi kerak. Menejerlar kupincha xato va tugrilikni aniklashdan tashkari, uni oldini olish uchun nazorat jarayonini kattikkullik bilan olib borishadi.
Bulishi mumkin bulgan salbiy okibatlar. Tajribalar shuni kursatadiki, xodimlar nazorat kilinadigan soxalarda yaxshi ishlashadi, nazorat kilinmaydigan soxalarda esa ishlash sur’ati past buladi, bu turdagi xatti-xarakat nazoratga yunaltirilgan xatti-xarakat deyiladi. Nazorat tizimini ishlab chikishda bu turdagi xatti-xarakatni inobatga olish kerak, aks xolda tashkilot uz maksadiga erisha olmaydi.
Keraksiz axborotni olish. Nazorat odamlarni kerakli axborotni berishga undaydi. (Masalan, loyixa budjetini oshirilganligi, daromad mikdorini baxolamaslik). Keraksiz axborot natijasida tashkilotning rivojlanish imkoniyatlarini yukotish mumkin.
Samarali nazoratni olib borish buyicha xatti-xarakat tugrisidagi fanning maslaxatlari. Nyumen samarali nazorat olib borish va nazoratning kutilmagan salbiy okibatlarida saklanish uchun menejerlarga bir necha maslaxatlar beradi. Bu maslaxatlar kuyidagilar:

• 
  Xodimlar tushuna oladigan standartlarni ishlab chiking;
  
• 
  Ikki tomonlama munosabatni urnating;
  
• 
  Xaddan tashkari bulgan nazoratdan saklaning;
  
• 
  Erishilgan standartlar uchun mukofotlantiring;
  

NAZORAT SAMARADORLIGI. Nazorat samarali bulishi uchun, u strategik xarakterga ega bulishi, ya’ni tashkilotning umumiy kadr-kimmatini aks ettirish va uni kullab-kuvvatlashi kerak.
Nazoratning yakuniy maksadi ma’lumot tuplash, standartni belgilash va muammoni aniklash emas, balki tashkilot oldida turgan muammoni yechishdir. Nazorat nazorat kilinayotgan faoliyat turiga mos kelishi kerak, ya’ni muxim bulgan narsalarni obyektiv ulchash va baxolash kerak. Agar nazorat mexanizmi faoliyat turiga mos kelmasa, u muxit bulgan axborotni tuplamaydi, balki uni yashiradi.
Nazorat uz vaktida bulishi kerak. Nazoratning uz vaktida bulishi fakatgina obyektiv va nazorat tezligiga boglik emas, undan tashkari standartni ulchash va baxolash orasidagi vakt intervaliga xam boglik. Vakt intervali esa asosiy rejaga ajratilgan vaktga, ulchash shtatiga va olingan natijalarni baxolash va tarkatishga nisbatan aniklanadi.
Nazorat xam reja kabi uzgarishlarga moslashishi kerak, chunki ba’zida rejada ozgina uzgarish bulishi natijasida, butun nazorat tizimini kayta kurishga olib kelishi mumkin. Agar nazorat tizimi uzgarishlarga moslashuvchan bulmasa, u uz funksiyasini samarali bajara olmaydi. Masalan: yangi konunga binoan xarajatning yangi turi vujudga kelsa, toki bu yangi omil nazorat tizimiga kiritilmasa, u ishlab chikarish xarajatlarini nazorat kila olmaydi.
Nisbatan samarali nazorat – bu maksadlar uchun ishlab chikilgan oddiy nazoratdir. Nazorat kancha oddiy bulsa, shuncha u kam xarajat va sa’y-xarakat talab etadi. Ammo eng asosiysi nazorat kanchalik murakkab bulsa, odamlar bir-birini tushunmaydi va kullab-kuvvatlamaydi, bu esa samarali nazorat xisoblanmaydi. Nazoratning eng asosiy koidalaridan biri bu nazoratning samarasi uning kimmatligi yoki murakkabligida emas, balki funksiyasini kay darajada bajarilishiga boglik.