NəFSİn saflaşdirilmasi müƏLLİF: ayətullah ibrahiM ƏMİNİ

MÜALİCƏ ETMƏYƏ DAİR QƏRAR

Yüklə 5,7 Mb.

səhifə	10/62
tarix	17.07.2018
ölçüsü	5,7 Mb.
	#57089

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 62

NƏFSİN NƏZARƏT ALTINDA SAXLANMASI VƏ QƏLƏBƏ

MÜALİCƏ ETMƏYƏ DAİR QƏRAR

_{Nəfs xəstəliklərini tanıdıqdan, xəstə olduğumuza yəqin etdikdən sonra müalicəni dərhal başlamalıyıq. Bu mərhələnin ən mühüm mövzusu qərar və iradədir. Əgər doğrudan da özümüzü pisliklərdən, çirkin əxlaqdan paklamaq istəsək bunu hökmən edə bilərik. Lakin məsələni kiçik və əhəmiyyətsiz hesab etsək və bu barədə müəyyən qərara gəlməsək onun sağalması qeyri-mümkün olacaqdır. Məhz bu mərhələdə şeytan və nəfsi-əmmarə meydana daxil olur və müxtəlif hiylələrə əl ataraq bizi həmin qərardan çəkindirmək istəyir. Bu halda tam ayıq olmalı və onların hiyləgərliklərinə aldanmamalıyıq. Bizim çirkin sifətimizə bəraət qazandırıb belə deyə bilərlər: «Sən cəmiyyətlə yaşamaq istəyirsən. Başqalarında da bu sifət vardır. Filankəslərə bax. Onlar da bu sifətə, hətta bundan pisinə də düçar olurlar. Sən təklikdə yaxşı olmaq istəyirsən? “Palaza bürün ellə sürün!”»}

_{Lakin bu hiylə qarşısında qətiyyətlə dayanaraq deməliyik ki, başqalarında belə bir xəstəlik varsa onun mənə nə dəxli var? Başqalarının nəfsani eyblərə mübtəla olması məni qane etmir. Hər bir halda məndə eyb və xəstəlik vardır, mən bu eyblərlə ölməli və əbədi bədbəxtçiliyə düçar olmalıyammı? Deməli nəfsin müalicə olunmasında və onun aludəliklərdən təmizlənməsində sə’y etməliyəm.}

_{Bə’zən də şeytan “vaxtı keçirtmək”, “tə’xirə salmaq” kimi hiylələrlə meydana daxil olur və bizi öz iradə və qərarımızdan döndərmək istəyir. Deyir ki, düzdür bu eyb səndə vardır və onu islah etməlisən, lakin hələ çox vaxt vardır, nə üçün bu qədər tələsirsən? Qoy filan iş tamam olsun, vaxt tapanda nəfsini saflaşdırarsan. İndi cavansan və sənin kef çəkmək vaxtındır, qocalıq vaxtı çatanda tövbə edib paklanmağa başlayarsan.}

_{Diqqət yetirməliyik ki, bu da bir növ şeytanın hiyləsidir. Həmin vaxta qədər sağ qalacağın haradan mə”lumdur? Bəlkə ondan əvvəl əcəlin çatdı və həmin nəfsani xəstəliklərlə dünyadan getdin?! Belə olan halda bizim müqəddəratımız necə olacaqdır? Tutaq ki, o dövrə qədər sağ qaldıq, lakin görəsən nəfsi-əmmarə və şeytan o dövrdə bizdən əl çəkib hiylələrini bizim başımızda icra etməyəcəkmi və bizi nəfsimizin işləri ilə məşğul olmağa azad qoyacaqmı? O zamanda da başqa hiylələrlə gəlib bizim qərarımızı döndərmək istəyəcəkdir. Deməli, yaxşı olar ki, elə indidən əmələ başlayaraq, əmmarə və inadkar nəfsi cilovlayaq.}

_{Bə’zən nəfsi-əmmarə bizə belə deyə bilər: “Axı sən filan günaha və sifətə adət etmisən, onun tərk olunması qeyri-mümkündür. Sən həvayi-nəfsin əsirisən, özünü bu əsarətdən necə xilas etmək istəyirsən? Sənin nəfsin günah vasitəsi ilə qaralmışdır və sənin qayıdışına bir yol yoxdur.”}

_{Bilməliyik ki, bu da bir növ hiylədir. Əmmarə nəfsinə demək lazımdır ki, adətin tərk edilməsi qeyri-mümkün deyildir, tamamilə mümkün olan bir işdir. Əlbəttə çətindir, lakin hər bir halda əmələ başlayıb öz nəfsimi təmizləməliyəm.}

_{Əgər günahın, çirkin sifətlərin tərk edilməsi və onlardan uzaqlaşmaq mümkün olmasaydı Peyğəmbəri-Əkrəm (s.ə.v.v) və imamlar bu qədər göstərişlər verməzdi, əxlaqi tövsiyələr etməzdi. Tövbə qapısı həmişə açıqdır və heç vaxt bağlanmır. Deməli, qəti qərara gələrək öz nəfsimizi təmizləməliyik.}

_{Mümkündür, şeytan və ya nəfsi-əmmarə çirkin sifətləri və nəfsani xəstəlikləri kiçik, çox da mühüm olmayan bir şey kimi cilvələndirərək desin: «Sən ki, vacibatı yerinə yetirirsən, filan-filan müstəhəb əməlləri görürsən, bil ki, Allah səni bağışlayacaq, yerin behişt olacaqdır. Səndəki çirkin xasiyyətlər çox da mühüm deyildir, müstəhəbləri yerinə yetirməklə onlar bağışlanacaqdır.»}

_{Burada da diqqət yetirmək lazımdır ki, bu cür bəraət qazandırmaq nəfsi-əmmarənin və şeytanın hiylələrindəndir. Nəfsi-əmmarəyə deməliyik ki, saleh əməl yalnız müttəqilərdən qəbul olunur. Təqvanın hasil olması da nəfsin təmizlənməsi olmadan mümkün deyildir. Əgər bizim nəfsimiz pisliklərdən təmizlənməzsə yaxşı xislətlərin pərvəriş tapmasına onda yer olmayacaqdır. Şeytan qəlbdən çıxmayınca mələk ora gəlməz. Əgər nəfs və qəlb günah işlər və rəzilətli sifətlərə aludə olubsa onun axirət aləmində də heç bir nuru olmayacaqdır.}

_{Həmişə nəfsani xəstəliklərin təhlükəli və ağır aqibətinə tam diqqət yetirməliyik. Bundan əlavə əxlaq kitablarına və hədis mənbələrinə müraciət etməklə nəfsani xəstəliklərin hər birinin pis tə’sirlərini, onların axirətdəki cəzalarını diqqət mərkəzində saxlamalı, bununla da nəfsi-əmmarə, şeytanın hiylələri və əməllərin yaxşı cilvələndirilməsi müqabilində müqavimət göstərməli, nəfsin islah edilib təmizlənməsində qəti qərara gəlməliyik. Əgər iradə mərhələsindən keçsək əməl mərhələsinə daha yaxın olarıq.}

NƏFSİN NƏZARƏT ALTINDA SAXLANMASI VƏ QƏLƏBƏ

_{İnsanın bütün pis və yaxşı hərəkət, danışıq və əməllərinin mənşəyi onun nəfsidir. Əgər nəfs islah olunarsa insanın dünya və axirəti tə’min və abad olunar. Əgər fəsada, əxlaqsızlığa adət edərsə bütün pisliklərin mənşəyi olacaq, dünya və axirətdə insanı fəlakətə sürükləyəcəkdir. Əgər insaniyyət yolunda qədəm götürərsə Allah dərgahına yaxın olan mələklərdən də daha artıq yüksələ bilər. Yox əgər şərif insaniyyət gövhərini görməməzliyə vuraraq heyvaniyyət yolunda qədəm götürərsə heyvanlardan da alçaq olar, hətta şeytanlıq məqamına qədər süqut edər. Bu iki yoldan hər birini ötməkdə lazım olan səbəb və vasitələr insanın daxilində mövcuddur. Onun həm əqli vardır və fitri olaraq əxlaqi fəzilətləri, insani keyfiyyətləri istəyir, həm də bir heyvan kimi heyvani qüvvələrə və qərizələrə də malikdir. Amma heyvani qərizələr, qüvvələr və meyllərin də tamamilə batil və ziyanlı olması, insanı süquta çəkməsi düşünülməməlidir. Əksinə, onların varlığı insan həyatı üçün zəruridir. Əgər onlardan düzgün istifadə olunarsa insanın təkamülü və Allah dərgahına yaxınlaşması yolunda kömək olur.}

_{Amma əsas çətinlik bundan ibarətdir ki, heyvani istəklər və təmayüllər heç bir müəyyən həddə dayanmır və başqalarını nəzərə almır. Nə insani istəklərə diqqət yetirir, nə də sair qərizələri nəzərə alır. Əksinə, hədəfi yalnız onları tam mə’nada tə’min etməkdən ibarətdir. Bundan başqa heç bir hədəfi yoxdur. Yemək-içməyə, cah-cəlala, məqama, şan-şöhrətə, vəzifəyə, rəisliyə və mal-dövlətə məhəbbət, güzəranda eyş-işrətdən və firavanlıq kimi şeylərdən ləzzət almaq, qəzəb və intiqamçılıq kimi xüsusiyyətlər heç bir həddə dayanmır, onlardan hər biri tamam-kamal surətdə tə’min olunmağı tələb edir. Buna görə də insanın nəfsi həmişə müxtəlif qərizələrin çarpışmasına meydan yaradır. Onda heç vaxt aramlıq və sükunət yoxdur. Onlardan hansı biri qələbə çalsa nəfsi özünün kamil əsarəti altına alacaqdır.}

_{Lakin bu çarpışma əsnasında əql çox mühüm mövqeyə və qüdrətə malik olur. O, şəriətin göstərişlərindən istifadə edərək nəfsani qərizələri, meylləri və istəkləri nəzarət altına ala bilər, onları mö”tədil hala salaraq baş verəcək təfrit və ifratın qarşısını ala bilər, hakimiyyət məqamını ələ keçirərək qərizə və istəklərin arasında müvazinət yarada bilər. Bununla da “nəfs ölkəsini” hərc-mərclikdən, tüğyançılıqdan qurtararaq insaniyyətin düzgün yoluna və Allah dərgahına doğru seyr-süluka hidayət edə bilər.}

_{Amma əqlin hakimiyyət tapması o qədər də asan deyildir. Çünki o, çox güclü, hiyləgər və aldadıcı düşmənlə qarşı-qarşıya durur. “Nəfsi-əmmarə” adlanan bu düşmən həddindən artıq bəhanə gətirir. Onu himayə edən çoxlu köməkçiləri də vardır.}

_Allah_-_təala_Qur_’_anda_buyurur_:_“_Nəfs_insanı_daim_pis_yollara₍_ketməyə₎_əmr_edir_,_yalnız_{Pərvərdigarımın}_rəhm_etdiyi_{şəxslərdən}_başqa_.”^¹

_{Peyğəmbəri}_-_Əkrəm₍_s_._ə_._v_._v₎_buyurur_:_“_Sənin_ən_böyük_düşmənin_iki_böyrün_arasında_yerləşən_nəfsindir_.”^¹

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Əql_və_şəhvət_biri_-_birinə_ziddir_._Elm_əqli_,_həvayi_-_nəfs_isə_şəhvəti_himayə_edir_._Nəfs_bu_iki_qüvvənin_çəkişdiyi_,_mübarizə_apardığı_meydandır_;_onlardan_hər_biri_digərinə_qələbə_çalsa_nəfsi_öz_ixtiyarına_keçirir_.”^²

_Həzrət_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_yenə_buyurur_:_“_Şər_və_pislik_hər_bir_nəfsin_daxilində_{gizlənmişdir}_._Əgər_sahibi_ona_qələbə_çalsa_gizlənər_,_qələbə_çalmazsa_aşkar_olar_.”^³

_{Deməli, əql çox gözəl hakimdir. Amma onun müəyyən qədər köməyə, həmkarlığa ehtiyacı vardır. Əgər bu batini çarpışmada əqlin tərəfini saxlasaq, nəfsani istəklərə, şəhvətlərə və həvayi-nəfsə həmlə etsək “bədən ölkəsinin” idarə olunmasını əqlin ixtiyarına vermiş oluruq. Bunun ardınca da böyük nailiyyətlərə, qələbələrə çatırıq. Bunu da şəriət, təriqət və həqiqət rəhbərləri – Peyğəmbəri-Əkrəm (s.ə.v.v), onun pak və ismətli Əhli-beyti (ə) bizdən istəmiş, bu barədə çoxlu tə’kidli göstərişlər vermişlər.}

_Həzrət_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Ehtiyatlı_olun_,_{şəhvətlər}₍_həvayi_-_nəfs₎_sizin_{qəlblərinizə}_qələbə_çalmasın_._Çünki_o_,_əvvəlcə_sizi_öz_{mülkiyyətinə}_keçirir_,_axırda_isə_sizi_həlakətə_salır_.”^⁴

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Hər_kəs_özünün_nəfsani_{istəklərini}_öz_{mülkiyyətinə}₍_ixtiyarına₎_keçirməsə_,_öz_əqlinin_də_maliki_{olmayacaqdır}_.”^⁵

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Nəfsani_istəklərin_qələbə_çalması_ən_böük_həlakət₍_{bədbəxtçilik}_{), (}_insanın₎_ona_qələbə_çalması_isə_{malikiyyətlərin}_ən_{yaxşısıdır}_.”^¹

_İmam_Cə_’_fər_Sadiq₍_ə₎_buyurur_:_“_Hər_kəs_rəğbət_,_qorxu_,_şəhvət_,_qəzəb_və_razılıq_anlarında_öz_nəfsinə_hakim_olsa_Allah_cəhənnəm_odunu_onun_bədəninə_haram_edər_.”^²

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_{: «}_Öz_{nəfslərinizə}_hakim_olun_və_onu_günahlardan_çəkindirin_ki_,_itaətə_doğru_çəkmək_asan_olsun_.”^³

_Deməli_,_nəfsə_hakim_kəsilib_onun_{istəklərini}_nəzarət_altına_almaq_nəfsin_{saflaşdırılması}_üçün_zəruri_və_həyati_bir_məsələdir_._İnsanın_nəfsi_hələ_minilməyən_və_ipə_-_sapa_yatmayan_inadkar_bir_ata_bənzəyir_:_əgər_riyazət_vasitəsilə_ram_olub_cilovlanarsa_ona_minib_istifadə_etmək_olar_._Amma_əgər_ram_olmazsa_və_istədiyi_hər_tərəfə_hərəkət_edərsə_insanı_uçuruma_salar_._İnadkar_və_ipə_-_sapa_yatmayan_nəfsin_ram_edilməsi_də_çox_çətindir_._O_,_əvvəlcə_sənin_qarşında_ciddi_müqavimət_{göstərəcəkdir}_._Lakin_sən_də_müqavimət_göstərsən_axırda_təslim_olacaqdır_._Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_buyurur_:_“_Əgər_nəfsin_sənin_qarşında_inadkarlıq_göstərsə₍_tərslik_edərsə₎_və_təslim_olmazsa_sən_də_onun_{qarşısında}_ciddiyyət_göstər_ki_,_sənin_üçün_zəlil_və_ram_olsun_._Onunla_{hiyləgərliklə}_rəftar_et_ki_,_özünə_itaət_etdirə_biləsən_.”^⁴

_Əmirəl_-_mö_’_minin_Əliyyibni_Əbitalib₍_ə₎_yenə_buyurur_:_“_Nəfsani_istəklər_və_{şəhvətlər}_öldürücü_{xəstəliklərdir}_._Onların_ən_yaxşı_müalicəsi_də_onların_{qarşısında}_səbr_edib_müqavimət_{göstərməkdir}_.”^⁵

Yüklə 5,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:

1 ... 6 7 8 9 10 11 12 13 ... 62