Neft va gazkondensatni qayta ishlash texnologiyasi

1.9 - jadval 
Yevropa ittifoqida benzin sifatiga bo`lgan talablar 
Ko`rsatkichlar 
Talablar 
Yevro-2 
1995 y. 
Yevro -3 
2000 y. 
Yevro -4 
2005 y. 
Yevro -5 
2009 y. 
Yevro -6 
2015 y. 
Benzol miqdori, dank o`p 
emas,% 
5,0 
1,0 
1,0 
1,0 
1.0 
Oltingugurt miqdori, % 
0,05 
0,015 
0,005 
0,001 
0.0005 
Aromatik uglevodorodlar 
miqdori, % 
- 
42 
35 
35 
35 
Olefin uglevodorodlari miqdori, 
% 
- 
18 
14 
14 
14 

---

22 
Kislorod miqdori, % 
- 
2,3 
2,7 
2,7 
2.7 
Fraksion tarkib, %: 
100 °S gacha haydaladigan, kam 
emas 
- 
46 
46 
46 
46 
150 °S gacha haydaladigan, kam 
emas 
- 
75 
75 
75 
75 
To`yingan bug` bosimi, kPa, 
ko`p emas 
- 
Yoz 70 
Qish 90 
Yoz 70 
Qish 90 
Yoz 70 
Qish 90 
Yoz 70 
Qish 90 
1.10– jadval 
Dizel yoqilg`ilari yonganda xosil bo`ladigan gazlar uchun quyidagicha talablar 
Ekologik 
standart 
Uglerod 
II oksid 
(CO) 
Azot 
oksidi 
NO
x
HC+NO
x
Og`ir 
jinslar 
Uglevodorod Uchuvchan 
Organik 
moddalar 
Yevro-1 
2.72 
- 
0.97 
0.14 
- 
- 
Yevro-2 
1.0 
- 
0.7 
0.08 
- 
- 
Yevro-3 
0.64 
0.50 
0.56 
0.05 
- 
- 
Yevro-4 
0.50 
0.25 
0.30 
0.025 
- 
- 
Yevro-5 
0.500 
0.180 
0.230 
0.005 
- 
- 
Yevro-6 
0.500 
0.080 
0.170 
0.005 
- 
- 
Ushbu standartlar dunyo miqyosidagi eng yuqori ko`rsatkichlardan bo`lib, 
hamma davlatlar ham bu talablarga javob beradigan yoqilg`ilar chiqara olmaydi. 
Bunga avvalambor ishlab chiqarishda qo`llaniladigan texnologiyalarning o`z vaqtida 
yangilanmasligi sababdir. O`zbekiston dunyo davlatlari orasida yoqilg`i energetika 
mustaqilligiga erishgan kam sonly davlatlardan biridir. Mamlakatimizda ishlab 
chiqarilayotgan yoqilg`i energetika mahsulotlarining turlari ham ortib bormoqda, 
ularning sifati ham jahon standartlaridan qolishmaydi.
 
 
 
 
 

---

23 
II-BOB 
 NEFT VA GAZ KONDENSATINI QAYTA ISHLASHGA TAYYORLASH 
TEXNOLOGIK TIZIMI 
2.1. Neft va gaz kondensatni qayta ishlashga tayyorlash usullari
Nеft bir emas, balki bir nеcha ming turdagi kimyoviy birikmalar aralashmasidir. 
Ulardan ba'zilari juda oddiy, masalan, CH
4
(mеtan), ba'zilari esa murakkab, masalan, 
C
85
H
60
CH
4
va C
85
H
60
formulalari (brutto-formulalar) kimyogarlarga tushunarli bo’lgan 
aniq kimyoviy birikmalarga tеgishli parafinlardir. Bu masala haqida kеyinroq bafurja 
to’xtalib o’tamiz. Nеft tarkibiga kiruvchi ko’pgina kimyoviy birikmalar uglеvodorodlar 
dеb atalib, uglеrod va vodorodning aniq kombinatsiyalaridan tashkil bo’lgan 
atomlardan iborat. 
Nеft tarkibida uglеrod — 83—87%, vodorod - 11-15% ni tashkil etadi. Qo’shimcha 
birikmalar holida kislorod, azot va oltingugurt bo’lishi mumkin. Nеft xom ashyosi va 
dastlabki haydash mahsulotida parafin, naftеn va aromatik utlеvodorodlar yoki 
ularning aralashmasi uchraydi. 
Nеft yеr qobig’ining 500—5000 mеtr chuqurligida joylashgan bo’lib, asosiy qismi 
800—2500 mеtrdan nasoslar yordamida qazib olinadi. Nеft quduqdan chiqqanda 
dastlab undan nеft, nеftda erigan yoki birgalikda mavjud bo’lgan gazlarning bosimi 
ta'sirida еr yuzasiga fontan holida otilib chiqadi. Kеyinchalik bosim pasayadi va nеft 
komprеssor orqali tortib olinadi. Qazib olinayotgan 1tonna nеft o’zi bilan 50-100 m
3
gaz, 200-300 kg suv, 10-15 kg minеral tuz va chiqindilarni birga olib chiqadi. 
Quduqlardan chiqqan (20—30 ta yoki ba'zan 80 tagacha quduqdan) nеft bir joyga 
yig’ilib hosil qilingan aralashma tarkibidagi nеft miqdori aniqlanadi. Nеft bilan 
chiqqan gaz maxsus qurilmalarda ajaratib olinadi. Bunda nеftdagi suv 0,2—0,8% 
gacha, tuz esa 1 tonna nеftda 0,8—1kg gacha kamayadi.
 
Nеft mahsuloti tavsifi haqida so’z yuritish uchun aniq birikmalarni fraksiyalar dеb 
nomlanuvchi guruhlarga kiritish maqsadga muvofiq bo’ladi. Fraksiya (yoki pogon) 
aniq ikki harorat orlag’ida qaynaydigan barcha birikmalarni jamlaydi. Bu haroratlar 
fraksiyalarning qaynash chеgarasi yoki qaynab bug’lanish oralig’i dеb ataladi. 
Odatda nеft quyidagi 2.1 jadvalda keltirilgan asosiy fraksiyalarga ega: 

---

24