Neft va gazkondensatni qayta ishlash texnologiyasi

Reaktorning ish rejimi
8.1-jadval 
Harorat, 
0
S 
490-520 
Bosim, MPa 
1,2-1,3 
Xom-ashyoni hajmiy uzatish tezligi, soat
-1
1,5-2,0 
Vodorod saqlagan gazning karraligi, m
3
/m
3
1500-1800 
Reaktorlarda katalizatorning taqsimlanishi 
1:2:4 

---

101 
8.
2
- 
ra
sm
. Q
o‘
zg‘
aluvcha
n 
qa
tl
am
li
ka
taliz
ator
is
hti
okida 
bo
ruvc
hi 
ri
for
mi
ng 
jar
ay
oni.
1
-
1
- 
re
ge
ne
ra
ts
iya 
se
k
ts
iyas
i,
2,
4
- 
re
aktor
, 
5,
11,
16,
21
- 
na
sos
lar
, 
6,
14
- 
is
siql
ik 
alm
as
hti
rgich,
7
- 
pe
ch,
8,
13
- 
sovutgi
ch,
2
-
9,
12
- 
pa
st 
va
yuqo
ri 
bos
im
li
s
epa
ra
to
rlar
, 
18
- 
kolonna,
17
- 
pe
ch,
19
- 
ha
voli
s
ovit
gic
h,
20
- 
ga
zos
epa
ra
tor
. 

---

102 
8.3. Uglevodorodlarni izomerlash jarayoni 
Izomerlash jarayonining mohiyati yengil normal parafin uglevodorodlarini 
mos izotuzilishdagi uglevodorodlarga katalitik o‘zgarishi hisoblanadi. 
Katalitik izomerlash jarayonining yuqori oktanli benzin komponentlari ham 
neft kimyosi sanoati uchun xom-ashyo olishga mo‘ljallangan. Jarayon xom-
ashyosi sifatida n-butan, boshlang‘ich qaynash harorati 52
0
S bo‘lgan yengil, 
to‘g‘ridan-to‘g‘ri haydashdan olingan fraksiyalar, katalitik riforming rafinatlari: 
n-pentan, n-geksan yoki ularni gazlarni fraksiyalash vaqtida ajralgan 
aralashmalari ishlatiladi. 
Asosiy katalizatorlar sifatida Fridel – Kroft katalizatori, volfram sulfidli 
bifunktsional, nodir metall steolit tarkibli va kompleks katalizatorlar ishlatiladi. 
Hozirgi vaqtda platina yoki palladiyli bifunktsional katalizatorlardan 
foydalanish keng tarqalgan. 
Izomerlash jarayoni rejimi qo‘llaniladigan katalizatorlarga bog‘liq holda 
har-xil intervallarda o‘zgarishi mumkin. 
Harorat, 
0
S ........................................................................................ 0-480 
Bosim, MPa ................................................................................... 1,4-10,5 
Vodorodning xom-ashyoga nisbati .....................................................(2-6):1 
Xom-ashyoni hajmiy uzatish tezligi, soat 
-1
........................................ 1,0-6,0 
Jarayonda izomerizatning chiqishi 93-97% (mass), oktan soni 88-92 (tadqiqot 
usulida) teng. Yonaki mahsulot quruq gaz bo‘lib, yoqilg‘i sifatida ishlatiladi. 
Izomerlash qurilmasi rektifikatsiyalash va izomerlash bloklaridan iborat. 
Rektifikatlash blogida izomerlashga yuboriladigan xom-ashyo oldindan pentan 
va geksan fraksiyalariga ajratiladi, shundan so‘ng olingan mahsulotni 
barqarorlashtirish orqali undan tayyor izopentan va izogeksanlar ajratiladi. 
Izomerlash blogida esa izomerizatlar olinadi. 
8.3-rasmda tarkibi 27,5% izopentan, 44% n-pentan va 26,2% izogeksanni 
ftor bilan promotorlangan alyumoplatinali katalizator orqali olishdagi 
izomerlash qurilmasi texnologik sxemasi keltirilgan. (Xom-ashyo boshlang‘ich 
qaynash harorati 62
0
S dagi fraksiya). Xom-ashyo 17-absorberdan to‘yingan 

---

103 
absorbent bilan birgalikda 8- rektifikatsion kolonnaga ajralishga kiritiladi. 
Izopentan fraksiyasi 8- kolonna yuqorisidan ajratiladi va keyingi rektifikatsiya 
uchun 5-butan kolonnasiga o‘tkaziladi, 8-kolonna pastki mahsuloti 9-pentan 
rektifikatsiya kolonnasiga kiritiladi. 9-kolonna yuqorisidan olinuvchi tarkibi 
91% (mass) atrofidagi n-pentandan iborat pentan fraksiyasi vodorod saqlovchi 
gaz bilan aralashtirilib, 6-issiqlik almashtirgichda isitiladi va so‘ngra 12- quvurli 
pechda qizdirilib, 11-izomerlash reaktoriga kelib tushadi. Pentan kolonnasi 
pastki mahsuloti 10-izogeksan kolonnasiga ajratishga yuboriladi. 
Reaktsiya mahsulotlari 6-issiqlik almashgichda 7 va 3- sovutgichlarda 
sovutilib 2-separatorga tushadi. Separatordan sirkulyatsiyalanuvchi gaz 14-
absorberga yuboriladi, izomerizat esa 16- kolonnada barqarorlashtirilgandan 
so‘ng xom-ashyo aralashmasi bilan aralashgan holda 8-rektifikatsion kolonnaga 
jo‘natiladi. Katalizatorni kislotalilik funktsiyalarini saqlash uchun toza vodorod 
va sirkulyatsiyalanuvchi vodorod saqlagan gaz oldindan 14-adsorberga NaA 
tipdagi seolit qatlamidan o‘tkaziladi. Sirkulyatsiyalanuvchi gazdagi vodorodning 
kontsentratsiyasi 80-85%ni tashkil etadi. Katalizator yuza qismida hosil bo‘lgan 
koksni har 3-4 oyda kuydirish yo‘li bilan qayta tiklanadi. 
Izopentan 17-absorberda barqarorlashtirish gazlaridan ajratiladi, bunda 
absorber yuzasidan geksan fraksiyasi “sug‘orish” hosil qilish uchun beriladi.
Qurilma asosiy mahsuloti 95% (mass) tozalikdagi izopentan hisoblanadi. Pentan 
fraksiyasini izomerlashdan so‘ng boshlang‘ich distillyat oktan soni 79 dan 
90gacha ko‘tariladi. Umumiy holda engil fraksiyalar oktan sonini izomerlash 
yordamida 15-20 birlikka oshirish mumkin. Qurilmadagi texnologik rejim 
quyidagicha boshqariladi: 
Harorat, 
0
S .................................................................................. 380-450 
Bosim, MPa ........................................................................................ 3,5
Xom-ashyoni hajmiy uzatish tezligi, soat 
-1
........................................... 1,5 
Vodorodni n- pentanga nisbati ............................................................ 3:1 
VSGning karraligi, m
3
/m
3
....................................................................880 
Pentanli izomerizat retsirkulyastiya karraliligi..................................... 1,25 

---

104