Neft va gazkondensatni qayta ishlash texnologiyasi

 

---

181 
14.3.Mazutni destruktiv haydash texnologik jarayoni
Mazutni destruktiv haydash jarayonidan maqsad katalitik kreking 
qurilmalari uchun xom-ashyo hisoblangan gazoyl fraksiyalari miqdorini 
ko‘paytirishdir. Jarayonni muhimligi shundaki, xom-ashyo termik parchalanishi 
bilan uning smolali qoldiqlari bug‘latgichda qoladi. Destruktiv haydash vaqtida 
benzin va kerosin fraksiyalari asosan zmeevikli pechda hosil bo‘lsa, gazoyl 
fraksiyalari past bosimlarda va 420-425
0
C da ishlovchi bug‘latgishda hosil 
bo‘ladi. Krekinglanadigan suyuqlikning bug‘latgichda bo‘lish davomiyligi 
taxminan 1,5 soatni tashkil etadi. Xom – ashyoni pechdan chiqishdagi harorati 
460-475 
0
C ga teng. Xom – ashyoni bir karrali o‘tkazishdagi uzluksiz ishlovchi 
qurilma tarkibiga qizdirish pechi va bug‘latuvchini o‘z ichiga oluvchi yuqori 
haroratli sektsiya va fraksiyalash, hamda sovutish sektsiyalari kiradi. Mazutni 
destruktiv haydash qurilmasi texnologik sxemasi 14.3-rasmda keltirilgan. Neftni 
haydash qurilmasidan kelayotgan mazut 8-nasos yordamida 5 va 6-issiqlik 
aralashtirgichlardan o‘tib 2-zmeevikli pechga beriladi. Mazut zmeevikli 
konvektsion quvurlari bo‘ylab o‘tib, radiant qismli quvurlarga tushadi. Radiant 
qismli quvurlar ikkinchi qatori bo‘ylab qizdirilgan bug‘ kiritiladi. Aralashma 
zmeevikni radiatsion qismidan chiqib, 3-bug‘latgichni pastki qismidan beriladi 
bu erda ham aralashma berilayotgan qismni pastidan qizdirilgan suv bug‘i 
beriladi. Bug‘latgich hajmi suyuqlikni bo‘lish vaqti va u orqali suv bug‘ini 
haydash uchun etarlidir. 
Bug‘latgichdan 4-porshenli nasos yordamida chiqariladigan og‘ir qoldiqni 
qovushqoqligini kamaytirish maqsadida 2-nasos yordamida suyultiriluvchi 
qo‘shimcha qo‘shiladi. Suyultiriluvchi qo‘shimcha sifatida qurilmadan 
olinayotgan dizel fraksiyasidan oz miqdorda qo‘shiladi. Bug‘latgichni 
yuqorisidan chiquvchi tarkibida oz miqdorda kreking gaz bo‘lgan aralashma 
bug‘lari 5 – issiqlik almashgichda issiqlik tashuvchilar hisoblanadi, bu yerdan 
uglevodorod kondensati, gazlar va bug‘lar 9-rektifikatsion kolonna pastki 
tarelkasidan beriladi. Bu kolonnani 6 va 7-tarelkalar oralig‘ida ichki tub 
joylashtirilgan. 
Aralashma 
bug‘lari 
6-tarelkaga 
yetganda, 
6-issiqlik 

---

182 
almashtirgichga yuboriladi. Bu erda hosil bo‘lgan suyuq flegma 5-tarelkaga oqib 
tushadi, bug‘lari esa 7-tarelka ostidan kiritiladi, kolonnadagi tarelkalarning 
umumiy soni 15 ta. 
Kolonna pastki mahsuloti - boshlang‘ich qaynash harorati 340
0
C 
atrofidagi gazoyl fraksiyasi hisoblanadi. Dizel yoqilg‘isi fraksiyasi 10-bug‘latish 
kolonnasi orqali chiqariladi. Oltingugurtli mazut (zichligi 20 
0
C da 942 
kg/m
3
, koks darajasi 9,5% massa, (oltingugurt miqdori 2% massa) va 350 
0
C 
gacha bo‘lgan fraksiya 4,7% massani mazutni destruktiv haydashdagi qurilma 
ish rejimi quyidagi 14.2-jadvalda keltirilgan.