NəHCÜl-bəLAĞƏ İmam Əli əleyhis-salamın xütbə, məktub və hikmətli kəlamları

هاء» «ha» hərfi durğu üçündür.Onun əsli «رَمى يَرمِى» «rəma yərmi»vəznində olan «قَلاهُ يَقْلِى» «qəlahu yəqli»dir və mənası «düşmən bilmək»dir.

1 Bu kəlam «Nəhcül-Bəlağə»nin nüsxələrində yoxdur və biz onu İbn Əbil Hədidin nüsxəsindən nəql etdik.

1 Çünki kiçik müsibəti böyük saymaq ilahi qəza-qədərə razı olmamağa dəlalət edir ki, bunun özü insanın bəla və kədərin daha çoxuna layiq olmasına səbəb olur. Amma insan qarşıya çıxan bəla və çətinlikdə Allaha şükr etsə, onu dəf etməyə hazırlaşar.

1Abdullah bizimlə qohumluq əlaqələrini qırdı. Çünki o, Həzrət Peyğəmbərin (səlləllahu əleyhi və alih) səhabələrindən olmasına baxmayaraq o Həzrətdən sonra zındıq oldu, yəni, mərhum Maməqaninin «Tənqihul-məqal» kitabında dediyi kimi zahirdə özünü imanlı kimi göstərməsinə baxmayaraq batində kafir oldu. Mərhum Məclisinin «Biharul-ənvar» kitabında deyilir ki: Abdullah ibn Zübeyr Bəni Haşimlə düşmənçilik edir, Əli əleyhis-salamı lə’nətləyir və söyürdü. Sünni və şiə müəlliflərin öz kitablarında nəql etdikləri bu kəlam «Nəhcül-Bəlağə»nin nüsxələrində yoxdur və biz onu İbn Əbil Hədidin nüsxəsindən nəql etdik.

1 Bildiyini deyəsən, bilmədiyin şeydə isə susasan. «Nəhcül-Bəlağə»nin bəzi nüsxələrində «عَنْ عِلْمِكَ» əvəzinə «عَنْ عَمَلِكَ» yəni, «danışığın biliyindən artıq olmasın» yerinə «danışığın əməlindən artıq olmasın» yazılıb. Yəni, yerinə yetirdiyindən artıq danışmayasan.

2 Heç kəs barəsində pis danışmayasan, eşitməyəsən və bilmədən şahidlik etməyəsən. Bəlkə də məqsəd budur ki: Başqasından söz nəql edəndə Allahdan qorxasan. Yəni, onu azaldıb çoxaltmadan deyəsən və ona yalan qoşmayasan.

1 Bu cümlənin şərhi 112-ci kəlamda keçdi.

1 İbn Əbil Hədid burada belə yazır: Bu kəlam o Həzrətin qeybdən verdiyi tam aşkar bir xəbərdir. Bəni Üməyyənin hakimiyyətinin kökünün kəsilməsi Əbu Müslimin əli ilə olub. İşin əvvəlində o, camaatın ən aciz və yoxsulu olub.

2 İslam üçün lazım olan hər bir işi gördülər. İslam yolunda fədakarlıq etməkdə heç nədən çəkinmədilər. Allahın, gizlində olan İslam dinini onların vasitəsi ilə aşkar etməsində heç bir şəkk-şübhə yoxdur. Əgər onlar olmasaydılar Mühacirlər Qureyşlə müharibə etməkdə və Allahın Peyğəmbərini (səlləllahu əleyhi və alih) himayə edərək qorumaqda aciz qalardılar.

1 Nə qədər ki, göz açıqdır və insan yatmayıb tuluğun bağı bağlı olanda ondan su axmadığı kimi, insan da mədə yelinin çıxmasının qarşısını alır. Amma göz yuxuya getdikdən sonra onun xaric olması ehtimalı var. Bəlkə də buna görə deyiblər ki: Yuxu dəstəmazın pozulmasına səbəb olur. Bəlkə də məqsəd budur ki, əgər insan yeməli şeylərə göz yummasa gördüyü hər bir şeydən yeməyə meyl göstərər və yeməyində ifrata varar. Nəticədə köpmə və qarınağrısına düşər. Həmçinin ola bilər məqsəd bu olsun ki, əgər insan özündən sonraya və öz gələcəyinə baxsa çətinlik və pis hadisələrdən qurtula bilər. Deməli, göz insanın gələcəyinin bağıdır və əgər insan onu bağlayaraq gələcək və sonraya baxmasa məhv və bəlaya düçar ola bilər.

2 Məqsəd budur ki, müsəlmanlar çoxlu fitnə və qalmaqaldan sonra onun hökmünü qəbul etdilər və ona tabe oldular.

1 Çünki günah hətta kiçik olsa belə, ona etinasızlıq cəzadan qorxmamaq və tövbə etməməyə səbəb olur. Nəticədə insanın vərdişinə çevrilərək onun ruhuna nüfuz edir və o, heç bir günahdan, hətta hər nə qədər böyük olsa belə, qorxmur. Bu mətləb eyni ilə 340-cı kəlamda keçdi, bir fərqlə ki, burada işlənmiş «مَا اسْتَخَفَّ» «məs-təxəffə» felinin yerinə orada «مَا اسْتَهانَ» «məs-təhanə» felindən istifadə edilib.