NevşEHİr atl ve endüstri meslek lisesi 2006–2007 ÖĞretim yili türk edebiyati dersi 9

……………………. ANADOLU LİSESİ ……… - ……… ÖĞRETİM YILI ……………… DERSİ …. SINIF …. DÖNEM …. SINAVI
ÖĞRENCİNİN			SINAVIN
ADI SOYADI			TARİHİ
			NOT BAREMİ
SINIF/ŞUBE			ALINAN NOT
NUMARA

1. Hacı Bektaş Veli’nin Arapça olarak yazılan, sonraki dönenlerde sade bir Türkçe ile yeniden kaleme alınmış nüshaları bulunan eserinde beyin(zihin, düşünce, anlayış), yüz(sima, insanın halka bakan yönü), ve göğüs(kalp, gönül) olarak yerleri belirlenen ve devamlı çatışma halinde olan, biri olursa diğeri olmayan kavramlar nelerdir? Bu eserin adını, eserde verilen 4 kapıyı yazınız ve karşılaştırılan kavramların mukayese sebeplerini belirten bir açıklama yapınız. (Aşağıdaki tabloyu kullanınız.) (11)

Mütefekkir, Mutasavvıf	ESER		KARŞILAŞTIRILAN KAVRAMLAR VE İNSANDAKİ KONUMLARI
Hacı Bektaşi Veli	…………………………………………………..		Beyin(zihin, düşünce)	Yüz(sima, insanın halka bakan yönü)	Göğüs(kalp, gönül, insanın vicdanî boyutu)
Eserdeki 4 Kapı	1.	2.
	3.	4.

2. Kaygusuz Abdal’a ait olan aşağıdaki mısralarla ilgili soruları yanlarındaki boşluklarda kısa cümlelerle cevaplandırınız.

Dost senin yüzünden özge ben kıble-­i can bilmezem  Pirin hüsnünü severim bir gayri iman bilmezem  Bana derler ki şeyâtîn senin yolunu azdırır  Ben bu zerrak sofulardan gayri bir şeytan bilmezem  --- İnsan­ı kâmil ki derler Mustafa’dır, Murtaza’dır  Dahi kim vardır cihanda ben gayri insan bilmezem  O Şah­ı hüsnün aşkına özümü viran kılmışam  Kaygusuz Abdal’dır adım cübbe ve kaftan bilmezem	Kaygusuz Abdal “pîrin hüsnünden başka iman bilmem” derken neyi kastetmiş olabilir?(2) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. Kaygusuz Abdal zerrak(iki yüzlü, riyâkâr) sofulardan başka şeytan bilmediğini söylerken hangi insani ve imanî konuya değinmek istemiştir? (2) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. Kaygusuz Abdal’ın, insan-ı kâmil kavramını anlatırken Mustafa(SAV), ve Murtaza(Hz. Ali) isimlerini birlikte kullanması onun hangi zihniyet özelliği ile ilgilidir? (4) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...….
Bu âdem dedikleri el ayakla baş değil  Âdem mânâya derler surat ile kaş değil --- Âdem odur ey hoca gıdası mânâ ola  Maksud âdemden ahî çöp veya kumaş değil  Kendi özünü bilen maksudun bulan kişi  Hakkı bilen doğrudur yalancı kallâş değil  Bu Kaygusuz Abdal’a âşık demem dünyada  Nakş u suret gözetir maksudu Nakkaş değil	“Dervişlik dedikleri hırka ile tac degil / Gönlün derviş eyleyen hırkaya muhtaç değil” sözleri Yunus Emre’ye, “Nice insanlar gördüm üstünde elbise yok, nice elbiseler gördüm içinde insan yok.” sözleri ise Mevlana’ya aittir. Bu sözlerle Kaygusuz Abdal’ın yandaki dizelerinde ifade ettiği mana arasındaki bağlantıyı açıklayınız. (4) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...….
Hind'den bezirgânlar gelir yayunur Âşık olan bu meydanda soyunur Pişer lokmaları açlar doyunur Toklar gelür pirim Abdal Musa'ya	Dörtlükte dile getirilen mürid-mürşid ilişkisini açıklayınız. (2) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. Dörtlükteki tekke tasavvurundan hareket ederek 13.–15. asırda tekkelerin sosyal rolünü açıklayınız. (2) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...….
Sekizimiz odun çeker, Dokuzumuz ateş yakar, Kaz kaldırmış başın bakar, Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz. Kaza verdik birçok akçe, Eti kemiğinden pekçe, Ne kazan kaldı ne kepçe, Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz. --- Kaygusuz Abdal  n'idelim, Ahd ile vefa güdelim. Kaldır postu biz gidelim, Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz.	Yandaki mısralarda dile getirilen düşünceleri eğitim-öğretim kapsamında açıklayınız. (4) ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...…. ……………………………………………………………………………………………………………………...….

"XV. yüzyılda yaşamıştır. Bilinen tek eseri vardır. Peygamberimizin doğum günlerinde ilk akla gelen şiirlerden olan ve “doğum” anlamına gelen “mevlid” olarak da adlandırılan bu eser mesnevi biçiminde ve aruz ölçüsüyle yazılmış­tır. Tanrı'ya yakarış (münâcât), peygamberin do­ğumu (vilâdet), peygamber oluşu (risâlet), göğe yükselişi (miraç), ölümü (rıhlet) ve dua bölümlerin­den oluşan bu eseriyle büyük ün yapmıştır."

3. Yukarıda sözü edilen;
Yazar: ……………………………………Eser: ……………………………………Eserin kafiye düzeni: ……………………..…Eserin nazım türü: ………….……… (4)
Sizce bu eserin ve benzerlerinin günümüzde nasıl bir önemi vardır ya da olmalıdır? (4)
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….


8. asırda başlayıp İstanbul’un Sultan Mehmet tarafından fethine kadar beş yüz yıl devam etmiş önce Arap-Bizans sonra Türk-Bizans mücadelesinin atmosferi içinde doğmuş, bir destandır. Bizanslılarla yapılan savaşlarda ün kazanmış, kendisi gibi olağanüstü niteliklere sahip olan ve adı Aşkâr olan atı ile birlikte savaşan Müslüman bir kumandanın kahramanlıkları anlatılmaktadır. 740 yıllarında Hıristiyan’larla yapılan savaşta ölmüştür. Eskişehir’de Akroin denilen yerde vefat etmiştir. Destandaki mekân Malatya ve Harput’tan İstanbul surlarına kadar olan bölgedir. Nesir halinde kaleme alınmakla beraber içinde bazı manzum bölümler de bulunmaktadır.
4. Yukarıda sözü edilen destan nedir? (2)
……………………………………………………….

__________________________________________

Dehânın gonca-i handâna benzer

Lebin bir gevher-i rahşâna benzer

Ruhun gül kâkülün sünbül sözün mül

Husûlî, ravza-i rıdvâna benzer

Charles Verne (1842, Paris–…)

…
5. Aşağıdaki soruları Charles Verne isimli bir Fransız gencinin on dört yaşında iken yazdığı bir divandan alınan bu dizelere göre cevaplayınız.

a. Bu dizelerin alındığı şiir Divan edebiyatının hangi nazım biçimiyle yazılmıştır? (2)
……………………………………………………….

b. İlk beytin kafiye ve rediflerini bulunuz. (4)
………………………………………………………...……………………………………………………..

c. Dehân ile gonca-i handân, leb ile gevher-i rahşân, ruh ile gül, kâkül ile sümbül, söz ile mül arasında kurulmak istenen anlam ilişkisini edebi sanatlar ve mazmunlar çerçevesinde açıklayınız. (5)
………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………

__________________________________________

Yanut birdi ay toldı aydı ogul

Eşitgil sözümni bu iştin töngül

Şükür kıl ay nimet idisi unur

Şükür kılsa nimet bayat arturur

Ajun bütrü bulsa közi közi suk tükel

Anı bay tise bolmagay bu muhal

Bayat birdi kukla iki köz kulak

Biri dünya baksa biri ukbi bak

6.Aşağıdakilerden hangisi yukarıdaki beyitlerin Kutadgu Bilig’den alındığının ve bu eserin İslami Türk edebiyatına geçiş dönemi eseri olduğunun doğrudan kanıtı olamaz? (2)
A) “şükür, nimet” kelimeleriyle birlikte sagularda da bulunan “ajun” kelimesinin kullanılması

B) Nazım biriminin beyit olması

C) Her beytin kendi arasında uyaklı olması

D) Türkçe kelimelerin bulunması

E) Kullanılan göstergelerin karşıladığı varlıklar

__________________________________________

7. Battalnâme ve Dânişmendnâme için aşağıdaki-lerden hangisi söylenemez? (2)
A) Anlatılanların oluşum zamanı ile yazım zamanı farklıdır.

B) Kahramanlık konuları işlenmiştir.

C) Oluşmaya başladığı dönemin sosyal gerçekliği hakkında bilgi verir.

D) Abartılı anlatımı ile destansı nitelikler taşır.

E) Bozkurt ve Türeyiş destanları ile aynı zihniyete sahiptir.

Yâ Rab hemîşe et lütfunu rehnümâ mana

Gösterme ol tarîki ki yetmez sana mana

---

Habs-i hevâda koyma Fuzûlî-sıfat esîr

Yâ Rab hidâyet eyle tarîk-i fenâ mana

Sırasıyla, günümüz Türkçesi ile düzyazı hâli:
Yâ Rab. Lutfunu bana her zaman rehber yap. Sana ulaşmayan yolu bana gösterme

---

Yâ Rab. Beni Fuzûlî gibi arzu ve heveslerin esiri yapma. Yokluk yolunu(fenâfillah) bulmamda bana yardımcı ol.
8. Aşağıdaki soruları biz gazelden alınan bu iki beyte göre cevaplayınız.
a. Bu iki beyit sırasıyla gazelin hangi beyitleridir? Tespitinizi hangi ölçütlere göre yaptınız? (4)
………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...……………………………………………

b. Bu beyitlerin alındığı gazel nazım türü bakımından nasıl adlandırılabilir? (2)
………………………………………………………...……………………………………………………

c. Bu beyitlerin ikincisinde hangi edebî sanatlara yer verilmiştir? (4)
………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...……………………………………………

d. Bu beyitlerin ikincisinde geçen “tarîk-i fenâ(fenâfi’l-lâh)” kavramını “vahdet, kesret, mâsivâ” kavramları ışığında açıklayınız? (10)
………………………………………………………...…………………………………………………….

………………………………………………………...……………………………………………….………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...………………………………………………………...…………………………………………………………………………………

__________________________________________

Gül bülbülü candan eder ol gamzesi cânî

Bülbül güle ikrâm eder ol cân-ı gümânî

…..

Onsuz geçen ömrün heder olmuş o hilâli

Vuslat ile parlar Ramazan evc-i zamânda

9. Farklı gazellerden alınan bu beyitlerin ortak özel-likleri arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur? (2)
A) İkisi de aynı aruz ölçüsüne sahiptir.

B) İkisi de matla beytidir.

C) İkisi de mecazlı ifade içerir.

D) İkisi de aynı şiir geleneğine aittir.

E) İkisi de lirik tema içerir.

10. Aşağıdakilerden hangisi gazel ile kasidenin ortak özelliklerindendir? (2)
A) Nazım Biçimi B) Nazım Birimi C) Tema

D) Birim Sayısı E) Bölüm Sıralaması

__________________________________________

11. Aşağıdakilerin hangisinde tasavvuf şiirinde kul-lanılan gerçek anlamının dışında kalıplaşmış mecazî anlam içeren tasavvufî mazmun yoktur? (2)
A) Sâkî dil-i nâtüvânı şâd et

Mahmûrunu bir kadehle yâd et

B) Bezm ehline sürâhî gece döktü derdini

Aktı gözünden ayağına kan girih girih

C) Hûm-ı şarâbın ayağına düş müridi ol

Ki şeyh-i savma’adan sâfdır derûnu anın

D) Bezm-i mey bir gülsitândır anda sâkî bâğbân

Câm-ı mey güldür sürâhî serv bülbül bülbüle

E) Hava vü berk ü ziya vü buhar u mıknatıs

Yed-i tasarruf-ı insanda unsur-ı harekât

__________________________________________

Benî candan usandırdı cefâdan yâr usanmaz mı

Felekler yandı âhımdan murâdım şem’i yanmaz mı
Kamû bîmârınâ cânân devâ-yî derd eder ihsan

Niçin kılmaz banâ dermân benî bîmâr sanmaz mı

Gamım pinhan dutardım beñ dedîler yâre kıl rûşen

Desem ol bî-vefâ bilmeñ inânır mı inanmaz mı

Şeb-î hicran yanar cânım töker kan çeşm-i giryânım

Uyârır halkı efgânım karâ bahtım uyanmaz mı

Gül-î ruhsârına karşû gözümden kanlu âkar sû

Habîbım fasl-ı güldür bû akar sûlar bulanmaz mı

Değildim ben sanâ mâil sen etdin aklımı zâil

Bana ta’n eyleyen gâfil senî görgeç utanmaz mı

Fuzûlî rind-i şeydâdır hemîşe halka rüsvâdır

Sorun kim bû ne sevdâdır bu sevdâdan usanmaz mı

12. Bu gazelden örnekler vererek,
a. Sevgili ve âşık tipinin özelliklerini yazınız. (4)
………………………………………………………...………………………………………….…..………

………………………………………………………...…………………………………….……………….

b. Feleklerin âşığın âhından dolayı yanması nedir?(2
………………………………………………………...……………………………………………………..

………………………………………………………...……………………………………………………..

c. Musammat gazel örneği olan bu gazeli diğer gazellerden ayırıcı özellik nedir? (2)
………………………………………………………...…………………………………………….………..

……………………………………………………….

………………………………………………………...…………………………………………...…………

……………………………………………………….

__________________________________________

13. Divan şiirinin beş(5) özelliğini yazınız. (10)
………………………………………………………...……………………………………………………..

………………………………………………………...……………………………………………………..

..……………………………………………………..

..……………………………………………………..

..……………………………………………………..

..……………………………………………………..