Nig m atov xik m atulla raxm ano V qurbon sodikovich

4
.
2
. 
Ta’lim sohasida zamonaviy texno’logiya sifatida onlayn dars
berish
Ilgari viloyatlardagi bolalar katta shaharlarda o‘qish uchun ketishga 
harakat qilishdi. Endi esa sifatli ta’lun, albatta, yashash uchun emas, balki
30

---

joy va ta’lim bilan bog‘liq yo'qolgan-u boshqa vaqt zonasida yashaydi va 
chet tilida gapiradigan bo‘lsa ham har qanday unvon va millat o‘qituvchisi 
bilan shug‘ullanishi mumkin.
Onlayn ta’lim jadallik bilan rivojlanmoqda. Tez orada nafaqat jonli 
odamlar bilan masofaviy darslar, balki sun’iy aqlning rahbarligi ostida ham 
o‘qitiladi. Bu borada qadamlar tashlandi. Misol uchun, Microsoft 
allaqachon Xitoy tilini o‘rganish uchun o ‘quv dastiirini ishlab chiqardi. 
Unda talaba suhbatda о‘qituvchi-botning qisqa bosma va audio xabarlariga 
javob beradi. Sun’iy aql javoblarni tahlil qiladi va kerakli qaroini tanlaydi.
Bu erda siz o‘zingizning sevimli narsalaringizni diqqat bilan o'rganib, 
butun dunyodagi tengdoshlaringiz bilan muloqot qilishingiz mumkin.
Zamonaviy onlayn ta’lim texnologiyalari internetga kirish imkoniga 
ega bo‘lgan har bir kishiga ta’lim olish imkonini beradi va ehtimol 
kelajakda an’anaviy kunduzgi darslar butunlay o‘z-o‘zidan paydo boladi.
4.3. Taklif etilayotgan dars berish texnologiyasi
Jamiyatning zamonaviy rivojlanish sharoitida nostandart fikrlaydigan 
ijodiy shaxslarga bo‘lgan ehtiyoj tobora ortib bormoqda. Ayni paytda, bu 
sohada 
bilim, 
ko‘nikma 
va 
kompetensiyalami 
shakllantirishga 
yo‘naltirilgan mutaxassislami an’anaviy tayyorlash zamonaviy talablardan 
tobora ortda qolmoqda. Zamonaviy ta ’limning asosi o‘quvchilarning 
fikrlash usullari va faoliyati kabi ko‘plab ta’lim fanlari bo‘lishi kerak. Har 
qanday oliy ta’lim muassasaning vazifasi nafaqat yuqori malakali 
mutaxassislami yetishtirib chiqarish, balki talabalarni o‘qitish jarayonida 
mutlaqo yangi texnologiyalami ishlab chiqishda, ulami ishlab chiqarish 
muliitining haqiqiy sharoitlariga moslashtirishdan iborat. Shu bilan birga, 
o‘quv jarayonida talabalarni ijodiy faoliyat, ijodiy fikrlash, malakani 
baholash, ratsionalizatsiya qilish, o'zgaruvchan ehtiyojlariga tezda 
moslashish 
kabi 
qobiliyatlami 
rivojlantirish 
muhimdir. 
Bunday 
ko‘nikmalarga ega bo‘lish, asosan, kelajakdagi mutaxassislami o‘qitish 
mazmuni va uslubiga bog‘liq bo'ladi.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, talabalaming o‘quv jarayoni 
va o‘qitish usullari, shuningdek, o‘ qituvchilami innovatsion usullar bilan 
egallash darajasi bilan qoniqish darajasini o‘rganish dolzarb ahamiyatga 
ega.
Interaktiv usullardan foydalangan holda oliy ta’lim muassasalarida 
darslami samarah olib borish tamoyillarini shakllantirishdan iborat.
31

---

Oliy ta lim muassasalarida ta’lim tizimida mavjud muammolarni 
o‘rganish, interaktiv darsni o'tkazish algoritmini o‘qitishning innovatsion 
shakli sifatida shakllantirish talab etiladi.
Zamonaviy ilmiy adabiyotlarda talabalarni o‘qitishning innovatsion 
yondashuvlari tizimli boMishi va kelajakdagi mutaxassislarni tayyorlashda 
ta’lim-tarbiya ishlarining barcha jihatlarini qamrab olishi kerakligiga 
alohida e’tibor qaratilgan. Shuningdek, ta’lim mazmimiga nazariy va 
amaliy yondashuvlami qayta ko‘xib chiqish, o‘qituvchilami kasbiy- 
pedagogik tayyorlash, yangi texnologiyalar va o'qitish usullarini ishlab 
chiqish zanir.
0 ‘quv 
jarayonida 
ishlatiladigan 
innovatsiort 
ta’hm 
texnologiyalairining 
asoslari 
ijtimoiy 
buyuitma, 
kelajakdagi 
mutaxassislaraing 
professional 
manfaatlaii 
talabalarning 
shaxsiy 
xususiyatlarini hisobga olish kerak.
Shu sababli, mutaxassislarni tayyorlashda innovatsion shakllar va 
usullarni qo‘llash aqlli ta’lim va kadrlar tayyorlash maqsadlari va 
vazifalarini piagmatik tushunish bilan birlashtiiilishi kerak bo‘ladi.
Zamonaviy psixologik va pedagogik adabiyotlarda innovatsion 
usullar ta ’lim va tarbiya jarayonini rivojlantirish va takomillashtirishga va 
zamonaviy jamiyat hayotining turli sohalarida professional faoliyat uchun 
mutaxassislarni tayyorlashga qaratilgan ko‘plab ta’hm texnologiyalarida 
aks ettiriladi. Ular talabalarda kasbiy bilim, ko'nikma va kompetensiyalarni 
shakllantirish va mustahkamlash uchun sharoit yaratib, kelajakdagi 
mutaxassislartimg professional fazilatlarini rivojlantirishga yordam beradi. 
0 ‘qituvchilar tomonidan o‘quv jarayonida innovatsion usullardan 
foydalanish tiuii fanlami o‘qitishda stereotiplami bartaraf etishga, kasbiy 
vaziyatlarga yangi yondashuvlami ishlab chiqishga, talabalarning ijodiy 
qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi.
Bugungi kunda talabalami o ‘qitishning yangi shakllari va usullarini 
jadal izlash va joriy etish ishlari olib borilmoqda. Shu munosabat bilan, 
zamonaviy o‘qituvchi o‘z oldiga qo‘yishi kerak bolgan asosiy vazifalardan 
biri quyidagiliudan iborat:
interaktiv usulda o‘qitish;
talabalarning o‘rg;anilayotgan intizomga bo‘lgan qiziqishini
oshirish;
kundalik 
hayot 
amaliyotiga 
yondashuv, 
yal’ni 
aloqa 
ko‘nikmalaririi shakllantirish;
tez o‘zgaruvchan ttlrmush sharoitlariga moslashish; 
ijtimoiy, psixologik stressga chidamliligini oshuish;
32

---

nizolami hal qilish qobiliyatlarini o‘rgatish va boshqalar.
Sliunday qilib, sifat jihatidan yangi ta’lim tizimining asosiy vazifasi 
talabalarning o'rganilayotgan mavzuga nisbatan barqaror qiziqishlariga 
erishish, o‘q|itishning dastlabki kurslaridan o‘z-o‘zini tarbiyalashga, 
shuningdek, ilmiy izlanishlarga jalb qilishdir.
Buning uchun dastlab talabalarning psixologik fikrlash tizimini 
oshirish, bilim olish va kelajakdagi kasbni olganish kerak. Talaba, 
kelajakda mutaxassis sifatida, ijtimoiy va professional ko‘nikmalarga ega 
bolgan holda, ularni amalda qollashi mumkinhgini tushunishi kerak.
Ko‘pgina o'qituvchilaming asosiy muammosi shundaki, ular 
bilimlarni o‘z bilimlari va e’tiqodlariga qaratilgan mavzuni tushunishning 
prizmasidan foydalanib tarqatishga harakat qilishadi.
Bilimlarni baholashda, agar talaba darsliklar va ma’ruzalarning aniq 
ifodalari bilan emas balki o‘z so‘zlari bilan javob o‘qituvchi baholashni 
amalga oshiradi. Ta’lim innovatsion usullari intizomini tushunish uchun 
ijodiy yondashuvlami baholash, shuningdek standart muammolar uchun 
nostandart yechimlarni topish qobiliyatini o‘z ichiga oladi.
An’anaviy ta’lim yondashuvlari universitet talabalariga va sanoatga 
muhtoj b olgan narsalar o‘rtasidagi farqni keltirib chiqardi. Shunday qilib, 
ko'plab muassasalar muammolarni hal qihshda muammolami hal etishga 
asoslangan muammoli yo'naltiirilgan ta’hmga olishmoqda.
Asosiy metodik yangiliklar, interaktiv ta’lim shakllari va usullarini 
qollash bilan bogliq. Bunday ta’lim shakllarini joriy etish zamonaviy 
universitetda talabalami tayyorlashni takomillashtirishning eng muhim 
yo'nalishlaridan biiidir. Talabalar o‘quv jarayoniga faol jalb qilish orqali 
oigangan materiallami osonroq tushunishadi, tushunadilar va eslaydilar.
Umuman 
olganda, 
o‘qituvchi 
va 
talabalarning 
o‘zaro 
munosabatlarining uchta shaldi mavjud:
1. 
Passiv, qaysi biri bilan 9‘qituvchi sinfning asosiy aktyori, 
boshqaruvchi bo Is a talabalar passiv tinglovchilar hisoblanadi.
33

---

O’qituvchi