Nisa Surəsi 77-80

Selman, "Bunlar dəmi olacaq ya Rəsulullah?" deyə soruşdu.

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm

ki, ey Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada bir şey şərqdən və

bir şey də qərbdən gətiriləcək və bunlar ümmətimi təsir edib

istiqamətləndirəcək. Vay ümmətimin zəiflərinə, onların əlindən nələr

çəkəcəklər, nələr?! O zalımların da Allahın əzabından ötəri vay

hallarına! Bunlar kiçiklərə ağrımayacaq, böyüklərə hörmət

göstərməyəcəklər. Heç bir qüsuru bağışlamayacaqlar. Onlarla

əlaqədar xəbərlər hamı/həmişə çirkin və ağıza alınmayacaq cinsdəndir. Bədənləri

insan bədəni, amma ürəkləri şeytan ürəyi olacaq."

Selman, "Bunlar dəmi olacaq ya Rəsulullah?" deyə soruşdu.

Rəsulullah (s. a. a) buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha

and içərəm ki, ey Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada kişilər

kişilərlə, qadınlar da qadınlarla əlaqəyə girəcəklər.

Qızlar ailələrinin evində qısqanılıb qorunulduğu kimi oğlanlar

də qısqanılıb qorunulacaqlar. Kişilər özlərini qadınlara, qadınlar

də özlərini kişilərə bənzədəcəklər. Qadınlar əyərlərə

minəcəklər. Ümmətimdən onlara Allahın lənəti olsun."

Selman, "Bunlar dəmi olacaq ya Rəsulullah?" deyə soruşdu.

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm

ki, ey Selman bütün bunlar olacaq və o sırada məscidlər eynilə Kilsə

və Sinaqoqlar kimi zərlənəcək. Müqəddəs kitablar bəzənəcək, minarələr

uzun olacaq, saflar/tərəflər sıxlıq/izdiham, amma ürəklər bir-birlərinə qarşı

nifrətlə dolu olacaq, dilləri fərqli şeylərdən danışacaq."

Selman, "Bunlar dəmi olacaq ya Rəsulullah?" deyə soruşdu.

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm

ki, ey Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada ümmətimin

kişiləri qızıl takılarla bəzənəcəklər. İpək və ibrişim geyimlər

geyinəcək, örtül dərisini alış-veriş əmtəəs(n)i halına gətirəcəklər."

Maidə Surəsi 51-54 .................................................. 671

örtül dərisini alış-veriş əmtəəs(n)i halına gətirəcəklər."

Selman dedi ki: "Bunlar dəmi olacaq, ya Rəsulullah?"

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm ki, ey

Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada faiz çox məşhur olacaq,

qeybətlə və rüşvətlə iş görüləcək. Dinin dəyəri düşəcək, buna

qarşılıq dünyanın dəyəri yüksələcək."

Selman dedi ki: "Bunlar dəmi olacaq ya Rəsulullah?"

Buyurdu ki: Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm ki, ey

Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada boşanmalar çoxalacaq,

Allahın qoyduğu heç bir sərhəd, heç bir hüquq gözetilemeyecektir. Təbii/tabe,

bütün bunların Allaha bir zərəri ola bilməyəcək."

Selman dedi ki: "Bunlar dəmi olacaq, ya Rəsulullah?"

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm ki, ey

Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada müğənni nökərlər və çalğı

alətləri ortaya çıxacaq, ümmətimi, ən pis və ən şərli fərdləri idarə edəcəklər."

Selman, "Bunlar dəmi olacaq, ya Rəsulullah?" deyə soruşdu.

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm

ki, ey Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada ümmətimin

zənginləri gəzib gəzmə məqsədiylə, orta səviyyəli olanları ticarət

məqsədiylə, yoxsulları da nümayiş və desinlər üçün həccə

gedəcəklər. Bu sırada bəzi birliklər, Allahdan başqası üçün

Quran öyrənəcək, Quranı bir musiqi melodiyası, bir çalğı kimi

qəbul edəcəklər. Digər bəzi birliklər, Allahdan başqası üçün fiqh

öyrənəcəklər. O sırada zinadan peydahlanan uşaqlar

çoxalacaq. Quranı teğanniyle oxuyacaqlar və dünya üçün

bir-biriylə çəkişəcəklər."

Selman, "Bunlar dəmi olacaq, ya Rəsulullah?" deyə soruşdu.

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm

ki, ey Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada haramlar

tapdalanacaq, bol günahlar qazanılacaq və pislər yaxşılara müsəllət

olacaqlar. Yalan hər tərəfi örtəcək, inadçılıq insanların tipik

bir davranışı halına gələcək, yoxsulluq baş al/götürüb gedəcək. İnsanlar

geyimlərlə bir-birlərinə qarşı öyünəcəklər. Üzərlərinə yağış

mövsümü xaricində yağış yağacaq. Vaxt keçirmək məqsədiylə

672 ............................................ əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5

tovla, şahmat kimi oyunlar oynamağı və musiqi dinləməyi xoş qarşılayacaqlar. Bilinəni əmr etməyi və münkəri nəhy etməyi xoş qarşılamayacaqlar. Belə ki, o dövrdə bir mömin, cəmiyyətin ən zəlil kimsəsi halına gələcəkdir. Hafizlər və zahitler bir-birlərini qınayacaqlar, lakin

hər iki qrup da göylərin mələyi idində 'murdarlar və necisler' olaraq

xatırlanacaqlar."

Selman dedi ki: "Bunlar dəmi olacaq, ya Rəsulullah?"

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm ki, ey

Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada zəngin yoxsul düşməkdən

başqa bir şeydən qorxmayacaq. Belə ki, bir dilənçi, iki cümə arası

əl açıb dilənəcək, amma bu müddət içində kimsə ovucuna bir şey

qoymayacaq."

Selman dedi ki: "Bunlar dəmi olacaq, ya Rəsulullah?"

Buyurdu ki: "Bəli, canımı əlində tutan Allaha and içərəm ki, ey

Selman, bütün bunlar olacaq və o sırada 'Ruveybiza' danışacaq."

Selman dedi ki: "Anam atam sənə qurban olsun, ya

Rəsulullah, 'Ruveybiza' nədir?"

Buyurdu ki: " Xalqın ümumisi haqqında, o günə qədər danışmayan bir kimsə danışacaq. Lakin ondan sonra çox yaşamayacaqlar. Çox keçmədən yer üzündən qorxunc bir səs duyul/eşidiləcək. Hər birlik o səsin öz bölgələrindən gəldiyini düşünəcək. İnsanlar Allahın dilədiyi bir müddət qədər gözlədikdən və başları üzərinə yerə gəldikdən sonra yer üzü gizlədiyi

mədənləri çölə atacaq. Yəni, qızıl və gümüşü."

-Peyğəmbərimiz o sırada sütunlara əliylə işarə edərək;- "Bunlar

kimi." dedi, "Amma o gün nə qızıl, nə də gümüş fayda verəcək. İşdə

'Onun əlamətləri gəldi.' ayəsinin mənas(n)ı budur." [Təfsir-ul Qummu, c. 2,

s. 303-307]

Ravzat-ul Kafi adlı əsərdə, Məhəmməd b. Yəhyadan, o Əhməd

b. Məhəmməddən, o bəzi yoldaşlarından, yenə Əli b. Ibrahim,

atasından, o İbni Əbi Umeyrdən, bunların hamısı, Məhəmməd b.

Əbi Ham-zadan, o da Hamrandan belə rəvayət edər: İmam Cəfər

Sadiq (ə.s), -yanında Abbasi xəlifələrindən və Şiələrin onların ya-

Maidə Surəsi 51-54 ....................................................... 673

nındaki mənfi vəziyyətlərindən danışıldığı bir sırada- belə buyurdu:

"Xəlifə Əbu Caf-er Mənsurla birlikdə gedirdim. O bir karvanla

birlikdə atına minmişdi, arxasında və qarşısında atlılar vardı.

Mənsə bir eşşəyə minmiş və yanında yol al/götürürdüm. Mənə dedi ki: Ey

Əbu Abdullah! Allahın bizə verdiyi gücdən, bizim üçün açdığı üstünlük

və qürur qapılarından ötəri sevinməyin, xilafət üçün sənin və Ehlibeytinin

bizdən daha layiq olduğunu söyləməməyin, bu səbəbdən bizi

özün və digər insanların əleyhinə təhrik etməməyin lazımdır."

"Dedim ki: 'Kim mənim adıma bu sözləri sənə çatdırmışsa, yalan

söyləmişdir.' Dedi ki: 'And içər sənmi?' Dedim ki: 'İnsanlar

cadugərlər kimidirlər. Sənin ürəyini mənə qarşı çelmek istəyirlər. Onları

dinləyərək buna imkan vermə. Çünki biz sənə, sənin bizə olan

ehtiyacından daha çox möhtacıq.' Mənə dedi ki: 'Xatırlayırsanmı,

bir gün sənə; 'Bizim mülkümüz olacaqdırmı?' deyə soruşmuşdum,

sən də; 'Bəli, uzun, geniş və çətinlikli bir hakimiyyətiniz olacaq. Sizə

möhlət veriləcək və dünyanız geniş tutulacaq. Ta ki bizdən vahidiyin

toxunulmaz olan qanını haqsız yerə, haram diyarda və haram

ayda tökənə qədər.' demişdinil. Baxdım ki, sözlərimi unutmamış,

dedim ki: 'Ümid edirəm uca Allah, səni bundan uzaq məbləğ. Çünki

xüsusilə səni xatırlamamışdım. O, rəvayət etdiyim bir hədis idi. Baxarsan,

sənin ailəndən bir başqası bu işi boynuna götürər.' Bunun üzərinə xəlifə

susdu."

"Evimə döndüyümdə dostlarımızdan biri gəldi və belə dedi:

Sənə qurban olum, səni Əbu Cəfərin karvanında gördüm. Sən bir

eşşəyə minmiş idin, o da ata minmişdi. Yuxarıdan, səninlə danışırdı,

sən də ondan aşağıda idin. Bu mənzərə qarşısında öz özümə

dedim ki: 'Bu Allahın insanlar üçün vəzifələndirdiyi hüccettir,

bu barədə uyğun gəlilməsi lazım olan əmr sahibidir. Bu da zorbalıqla rəftar

edən biridir. Peyğəmbərin övladlarını öldürür, Allahın

sevməyəcəyi şəkildə yer üzündə qan tökür. Amma o ata minir,

sən isə eşşəyə minirsən! Içime bir şübhə düşdü. Belə ki dinimdən və

canımdan yana narahatlığa düşdüm."

"Ona dedim ki: 'Əgər ətrafımdakı, önümdəki, arxamdakı, sa-

674 ............................................ əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5

ğımdaki və solumdakı mələkləri görsəydin, onun içində olduğu

vəziyyəti kiçik hesab edərdin.' Bunun üzərinə mənə bu qarşılığı verdi: "İşdə

indi, ürəyim hüzur/dincliyə qovuşdu."

"Sonra adam dedi ki: 'Bunlar daha nə zamana qədər səltənət

davam etdirəcəklər və ya nə vaxt bunlardan yana rahata qovuşacağıq?'

Dedim ki: 'Hər şeyin bir müddətinin olduğunu bilmirsənmi?'

Dedi ki: 'Bilirəm.' Dedim ki: Bu işin zamanı gəldiyində, bir göz

açıb bağlama anı/xatirə qədər tez olacağını bilmək sənə bir fayda verər

mi? Əgər onların Al/götür- lah qatındakı hallarının necə olduğunu

bilsəydin, onlara qarşı daha bü- yük bir nifrət bəsləyərdin. Sən və

yer üzündəki bütün insanlar, onları beləsinə böyük bir günahın altına

soxmağa çalışsaydı, yenə də buna güc çatdıra bilməzdiniz. Şeytan

sənin mətanətini pozub qərarsızlığa salmasın. Qürur və üstünlük

Allahın, Rəsulunun və möminlərindir. Lakin münafiqlər bunu bilməzlər."

"Bilməzsənmi ki, bizim suverenliyimizi gözləyən, gördüyü əziyyətlərə

və qorxulara qarşı səbr edən kimsə, sabah bizimlə birlikdə

olacaq? Bu səbəblə sən, haqqın öldüyünü, haqq əhlinin yox olduğunu,

zülmün bütün şəhərləri qucaqladığını gördüyündə, Quranın köhnəldiyini,

Qur-anda olmayan əsassız şeylərin uydurulduğunu, Quran şərhlərində

hə- va və həvəsin əsas alındığını; dinin eynilə bir kabın

tərsik edildiyi kimi, tərsik edildiyini; batil tərəfdarlarının haqq əhlinə

üstünlük təmin etdiklərini; pisliyin açıq olduğunu; kimsənin

pislikdən daşınmağa çağırılmadığını və pislik işləyənlərin üzrlü hesab edildiyini;

fasiqliyin hər yanı örtdüyünü; kişilərin kişilərlə, qadınların

də qadınlarla (cinsi mənada) kifayətləndiyini; möminin susqun

olduğunu, sözlərinin qəbul görmədiyini; buna qarşı fasiğin

yalan danışdığı halda, yalanına və böhtanına etiraz edilmədiyini; kiçiyin

böyüyü kiçik hesab etdiyini; qohumluq bağlarının qopduğunu;

günahlarıyla öyünən kəslərə gülünüp keçildiyini, sözlərinə qarşı

çıxılmadığını; qadınların verdiyi şeyi oğlanların verdiyini; qadınların

qadınlarla evləndiyini; tərifin artdığını; kişilərin, malı Allah-

'a qulluq təqdim etmə məqsədi xaricində infak etdiyini, bundan daşınmağa çağırıl-

Maidə Surəsi 51-54 ........................................................... 675

mediklerini və kimsənin onların əllərindən tutmadığını; insanların

Allah yolunda çalışan bir mömini bu halda gördüklərində Allah-

'a sığındıqlarını; qonşunun qonşusuna əziyyət etdiyini və bundan

daşınmağa çağırıl- mediğini; kafirin möminlərin içində olduqları vəziyyətə

sevindiyini; yer üzünü örtən təxribatçılıqdan məmnun olduğunu;

içkinin açıqdan içildiyini, Allahdan qorxmayan insanların içki süfrələrində

bir araya gəldiklərini; bilinəni əmr etmənin çox cılız olduğunu;

fasiğin, Allahın sevmədiyi işləri etməkdə güclü olduğunu,

bundan ötəri tərifləndiyini; mücize və kəramət sahibi1 insanların

təhqir edildiklərini, onları sevənlərin xor görüldüklərini; xeyr yolunun

tərk edildiyini, buna qarşılıq pislik yolunun izlənildiyini; Allahın

evinin funksiyasız olduğunu, insanlara onu tərk etmələrinin əmr edildiyini;

adamın etmədiyini dediyini; kişilərin kişilərlə, qadınların

qadınlarla cinsi əlaqəyə girməyi arzulaydıqlarını; kişinin makatını,

qadının da cinsi orqanını istifadə etdirərək dolanışığını təmin etdiyini; qadınların

də eynilə kişilər kimi öz aralarında yığıncaqlar təşkil etdiklərini;

Abbasoğulları arasında homoseksuallığın yayıldığını; bir qadının

əri üçün qına sürünməsi və daranması kimi, boya sürünüb darandıqlarını;

kişilərin cinsi arzuları üçün mal xərclədiklərini;

kişiyə rəğbət edildiyini, kişilərin onu əldə etmək üçün rəqabət

etdiklərini, onu qısqandıqlarını; mal sahibinin mömindən daha üstün

və izzətli görüldüyünü; faizin məşhur və kimsənin faiz əsaslı

rəftar etməkdən ötəri ayıblanılmadığını; qadınların zina etməklə

öyündüklərini; qadının ərini kişilərlə cinsi əlaqəyə

girməyə hazırladığını; insanlar arasında ən çox hörmət görən və ən/en

yaxşı olaraq xarakterizə edilən evin, qadınların fahişəlik etmələrinə köməkçi

olan ev olduğunu; möminin qəmli, xor görülmüş, əzik olduğunu;

bidətlərin və zinanın məşhur olduğunu; insanların yalan şahidliyi

vərdiş halına gətirdiklərini; haramların halallaşdırıldığını,

halalların haramlaşdırıldığını; dini məsələlərin fərdi fikirlə həll edildiyini,

Quranın və hökmlərinin funksiyasız qılındığını; gecələri

------

1- Bir nüsxəyə görə: hədis rəvayət edən.

676 .................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5

kimsənin Allaha üsyan etməkdən çəkinmədiyini; möminin

pisliyi ancaq ürəyiylə inkar edə bildiyini; böyük sərvətlərin Allah-

'ı qəzəbləndirəcək sahələrdə xərcləndiyini; idarəçilərin küfr əhlinə

yaxın dayandıqlarını, xeyr əhlindən uzaqlaşdıqlarını; idarəçilərin

hökm edərkən rüşvət aldıqlarını; idarəçiliyin malı və gücü çox olan

kəslərin əlində olduğunu; bir-birlərinin məhrəmi olan kişi

və qadınların bir-birləriylə kifayətlənib evləndiklərini; adamın bir töhmətdən

və bir zənndən ötəri öldürüldüyünü; kişinin oğlanla eşq etmək

üçün canını və malını fəda etməkdən çəkinmədiyini; kişinin

qadınlarla əlaqə yaratmaqdan ötəri ayıblanıldığını; kişinin arvadının

fahişəlik edərək qazandığı malı yediyini və üstəlik bundan xəbərinin

olduğunu, onun bu işini şəxsən özünün idarə etdiyini; qadının ərinə

nəşr/təzyiq etdiyini, onun istəmədiyi şeyləri etdiyini, ərinin

alimentini verdiyini; adamın, arvadını və nökərini kirayəyə verdiyini

və çox pis yemək və içkilərə razı olduğunu; Allah adına yalan

andların çox edildiyini; qumarın sərbəst olduğunu; içkinin açıqdan

satıldığını və heç kimin buna mane olmadığını; qadınların

özlərini küfr əhlinə peşkeş çəkdiklərini; əyləncə yerlərinin

sərbəst olduğunu, kimsənin kimsəni oralardan daşınmağa çağırmadığını,

kimsənin buna cəsarət edə bilmədiyini; şərəfli insanların iqtidara

gəlmələrindən qorxulan kəslər tərəfindən alçaldıldıqlarını; idarəçilərin

ən yaxın kəslərin, biz Ehlibeytə söyməklə öyünən kəslər olduğunu;

bizi sevənlərə zülm edildiyini; şahidliklərinin qəbul edilmədiyini;

insanların yalan danışmaq barəsində bir-birləriylə yarışdıqlarını;

insanlara Quranı dinləmənin ağır gəldiyini, buna qarşı

batil sözlər dinləməkdən xoşlandıqlarını; qonşunun qonşuya

dilindən çəkindiyi üçün yaxşılıqda ol/tapıldığını; ilahi həddlərin etibarsız

qılındıqlarını, insanların bu barədə keflərinə görə hərəkət etdiklərini;

məscidlərin bəzəndiklərini; insanlar arasında ən doğru şifahi/sözlü

olaraq bilinən insanın yalançı və müfteri kəslər olduqlarını; pisliyin

və söz daşımanın ortaya çıxdığını; fahişəliyin yayıldığını; qeybətin

zövq verən bir məşğul ol kimi qəbul edildiyini və insanların bunu bir-birlərinə

müjdələrcəsinə köçürdüklərini; insanların Allah rizasının dı-

Maidə Surəsi 51-54 ......................................................... 677

şındaki bir məqsəddən ötəri həccə getmək və cihada qatılmaq istədiklərini;

iqtidar sahibinin kafirin xatiri üçün mömini əzdiyini; xarabanın

bayırdan daha rəvacda olduğunu; insanın dolanışığını, əskik dartıb

ölçməklə təmin etdiyini; qan tökmənin əhəmiyyət verilmədiyini; adamın

dünyəvi məqsədlər üçün liderlik arxasında olduğunu; başqaları özündən

qorxsunlar və məsələlərini ona aparsınlar deyə iti dilli

biri olaraq bilinməyə çalışdığını; namazın əhəmiyyət verilmədiyini;

böyük bir sərvətə sahib olan kəslərin buna sahib olduqları gündən

bəri zəkatını vermədiklərini; ölünün məzarından çıxarılıb əziyyət

edildiyini və kəfəninin satıldığını; ictimai çalkantıların

çoxaldığını; adamın axşam çakırkeyif, səhərlər də sərxoş

olduğunu, insanların vəziyyətinə diqqət etmədiyini; insanların

heyvanlarla əlaqəyə girdiklərini; heyvanların bir-birlərini

parçaladıqlarını; insanların məscidlərinə gedib döndüklərində

üzərlərində geyimlərinin ol/tapılmadığını; insanların ürəklərinin

bərki/qatılaşdığını, gözlərinin donduğunu; Allahı xatırlamanın özlərinə

ağır gəldiyini; haram yemənin məşhur bir vərdiş halına gəldiyini;

insanların haram yemə barəsində bir-birləriylə yarışdıqlarını;

namaz qılanın insanların görməsi üçün namaz qıldığını; fakihin dini

bir məqsəd güdmədən, dünya və liderlik üçün fiqhlə maraqlandığını;

insanların qalib gələnin yanında iştirak etdiklərini; halalın arxasında

olanın tənqid edildiyini, ayıblanıldığını, buna qarşılıq haramın arxasında

olanın tərifləndiyini, sayıldığını; Haremeyndə (Məscidi Haram və

Məscidi Nəbi'- de) Allahın sevmədiyi işlərin edildiyini və

kimsənin buna mane olmadığını, oralarda çirkin işlərin

edilməməsi üçün səy göstərəcək kim- sənin ol/tapılmadığını;

Haremeyndə alenen çalğı çalın/oğurlandığını; bir adamın haqq bir şey söyləyərkən,

bilinəni əmr edib münkəri qadağan etməyə çalışarkən birinin

qalxıb ona öyüd verdiyini və ona ağrıyan bir ədayla, 'Bunlar sənə

qalmamış!' dediyini; insanların bir-birlərinə baxaraq pis kəsləri

öndər əldə etdiklərini; xeyr yolunun boş, kimsə tərəfindən izlənilmədiyini;

cənazəylə lağ/alay edildiyini, amma kimsənin buna qarşı çıxmadığını;

hər keçən il bidət və pisliklərin artdığını; xalqın və məclislərin

yalnız zənginlərə təbii/tabe olduqlarını; yoxsullara lağ/alay edilərək

678 ....................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5

bir şeylər verildiyini və Allah rizasının xaricindəki bir məqsəd güdülərək

yoxsullara kömək edildiyini; göylərdəki ayələrdən kimsənin ürkmədiyini;

insanların eynilə heyvanlar kimi alenen cütləşdiklərini; insanların

reaksiyasından qorxduqları üçün kimsənin bir pisliyə qarşı

çıxa bilmədiyini; adamın Allah rizasının xaricindəki bir məqsəd uğruna

çox mal xərcləyə bildiyini, amma Allah rizası üçün ən kiçik bir xərcləmədə

ol/tapılmaqdan da/də/dahi qaçındığını; ana və ataya pis davranmanın

normal bir davranış halına gəldiyini; ana və ataların

xor görüldüklərini; ana və ataların uşaqlarının yanında insanların

ən pisi halına gəldiklərini; övladın ana və atasına böhtan

etməkdən xoşlandığını; qadınların iqtidara gəldiklərini, hər şeyə

suveren olduqlarını və onların keflərinə görə hərəkət edildiyini;

adamın oğulunun atasına böhtan atdığını; ana və atasına qarğışda

et/ət- tiğini və ölmələrindən ötəri sevindiyini, adamın bir günü

böyük bir günah işləmədən və ya ölçü və çəki/tərəzini əskik ölçüb dartmadan

və ya zina etmədən ya da içki içmədən keçirdiyində buna

kədərləndiyini, təəssüfləndiyini; iqtidar sahiblərinin yeməkləri

anbarlaydıqlarını; qohumların mallarının batil yolda xərcləndiyini, onlarla

qumar oynandığını, içki içildiyini, içkiylə müalicə edildiyini,

xəstələrə içki içmələrinin tövsiyə edildiyini, onunla şəfa tapacaqları

sanıldığını; insanların bilinəni əmr etmə və münkəri qadağan etmə vəzifəsini

tərk etmə, bunu bir vəzifə olaraq yerinə yetirməyə yanaşmama

barəsində bərabər hala gəldiklərini; münafiqlərin və nifaq əhlinin

küləyinin əsdiyini, haqq əhlinin küləyininsə coşmadığını;

azan oxumanın və namaz qılmanın ödəniş qarşılığı edildiyini; məscidlərin

Allahdan qorxmayanlar tərəfindən doldurulduğunu; bunların

oralarda qeybət etmək, haqqın tərəfdarlarının ətini yemək və

bir-birlərinə şərab içmələrini izah etmək üçün bir araya gəldiklərini;

sərxoş kimsənin nə dediyini anlamayacaq vəziyyətdə olduğu halda

insanlara namaz qıldırdığını; sərxoş olduğu üçün qınanmadığını,

tam tərsinə sərxoş olduğunda hörmət gördüyünü, çəkinildiyini, qorxulduğunu,

öz halına buraxıldığını, hər hansı bir cəzaya çarpdırılmadığını,

sərxoşluğunun bir bəhanə qəbul edildiyini; yetimlərin

Maidə Surəsi 51-54 ........................................................... 679

mallarını yeyənlərin saleh insanlar olaraq tərifləndiklərini; hakimlərin

Allahın əmr etdiyinin əksinə mühakimə etmədə ol/tapıldıqlarını;

idarəçilərin bir çıxar gözləməsi üzündən xainləri etibarlı adamlar

olaraq yanlarında tutduqlarını; idarəçilərin mirası günah əhlinə,

Allaha qarşı gəlməkdə cüretkar davranan kəslərə verdiklərini və

bunların mirası dilədikləri kimi xərcləmələrinə göz yumduqlarını;

minbərlərdən insanlara təqva əmr edildiyini, buna qarşı təqvanı

əmr edənlərin dediklərini etmədiklərini; namazı vaxtında et-

manın əhəmiyyət verilmədiyini; sədəqənin vasitəsilər vasitəsiylə verildiyini

və bu barədə Allahın razılığı yerinə insanların məmnuniyyətinin əsas

alındığını; insanların bütün dərdlərinin mədələri və cinsi orqanları

olduğunu; nə yediklərinə və kiminlə əlaqəyə girdiklərinə baxmadıqlarını;

dünyanın belə insanlara yönəldiyini; haqqın ifadə edilərinin silinməyə

üz tut- tuğunu gördüyün zaman, olduqca diqqətli ol, ehtiyatlı

davran və uca Allahdan qurtuluş dilə. Bil ki, o insanlar uca

Allahın qorxunc qəzəbinin əhatəs(n)i içindədirlər və Allah, dilədiyi

bir şeydən ötəri onlara möhlət verməkdədir."

"Davamlı olaraq özünü nəzarət et. Uca Allahın, onların vəziyyətindən

fərqli bir vəziyyətdə səni görməsi üçün işlə/çalış. Əgər sən

onların arasındaykən Allahın əzabı onların üzərinə enəcək olsa,

bir an əvvəl Allahın rəhmətinə qovuşmuş olarsan; yox əgər, onlara

əzab enər də sən gözlədilsən, onların Allaha qarşı geyindikləri

cüretkar tutumun cəzasının əhatəsinin xaricində tutulmuş olarsan.

Bil ki, uca Allah yaxşı insanların əcrini məhv etməz. Allahın rəhməti

yaxşı insanlara yaxındır." [Ravzat-ul Kafi, c. 8, s. 36-42]

Mən deyərəm ki: Bu mənaları ehtiva edən və gərək peyğəmbər əfəndimizdən

(s. a. a), gərəksə Ehlibeyt İmamlarından (ə.s) rəvayət edilən

hədislərin sayı olduqca çoxdur. Ancaq bizim burada nəql etdiyimiz

iki hədis, məna və mesaj etibarilə bunların ən əhatəliləridir.

Axır zamanla əlaqədar xəbərləri ehtiva edən hədislər, "Ey inananlar, sizdən

kim dinindən dönsə, bilsin ki Allah, yaxında elə bir cəmiyyət

gətirəcək ki O onları sevər, onlar da ONU sevərlər. Mömin-

680 ................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c. 5

lere qarşı təvazökar, kafirlərə qarşı şərəfli və şiddətlidirlər.

Allah yolunda cihad edərlər, heç bir qınayıcının qınamasından

qorxmazlar." ayəsinin ümumiyyətlə işarə etdiyi inkişafların bir

detallı şərhi xüsusiyyətindədir. Allah doğrusunu hər kəsdən daha

yaxşı bilər.

Həmd Allaha məxsusdur.

Maidə Surəsi 51-54 ........................................................ 681