Nitq mədəniyyətinin əsasları

ritorika
- natiqlik elmi, sənəti haqqında nəzəriyyə, fəsahətli və 
bəlağətli nitq, bəyan 
ritorik fiqurlar
- anafora, antiteza, inversiya, ritorik sual, təkrar, ritorik 
xitab, epifora və s. 
spontan 
- təbii nitq, təşkil olunmamış, bədahətən
süxəndan 
- söz ustası, gözəl danışan 
suxənvər 
- dil vahidlərinin köməyi ilə müəyyən məlumatı bildirmə, 
xəbər vermə 
ziyalı nitqi 
- yazıçılar, müəllimlər, aktyorlar, radio və televiziya 
işçiləri, jurnalistlər və bədii qiraət ustalarının nitqi, 
danışığı 
Ģəhri-bəyan
– izah, aydınlaşdırma, anlaşma, açıq söyləmə 
tavtologiya
- (uyunanca tavto – həmin, özü, loqos – soz) cümlədə 
eyni və mənaca yaxın olan sözlərin təkrarlanmasından 
yaranan artıqlıq. Məs.: atəşkəsi kəsmək, geyimi geymək, 
tamaşaya tamaşa etmək, başlamağa başlamaq və s. 

---

262 
Söz haqqında atalar sözləri 
 
Abır istəsən çox demə, sağlamlıq istəsən çox yemə. 
Adam var ki, dindirərsən can deyər. 
Adam var ki, dindirməsən yaxşıdır. 
Allaha doğru sözdən qiymətli bir qədəqə yoxdur. 
Ayaq büdrəməsi dil büdrəməsindən yaxşıdır. 
Bir ağızdan çıxan söz yüz ağıza yayılır. 
Dadlı söz dost qazandırar, acı söz düşmən. 
Dadlı söz can arzusu, dadsiz söz baş ağrısı. 
Damcı daşa dəyər, söz başa. 
Danışmaq gümüş olsa, danışmamaq qızıldır. 
Danışan dağı aşar, danışmayan yolu çaşar. 
Doğru söz acı olar. 
Doğru söz qılıncdan itidir. 
Doğru danışanın atı yüyürək olar. 
Dil var bal gətirir, dil var bəla. 
Dil gətirəni el gətirər. 
Insan ölər, söz qalar. 
Iki dinlə bir söylə. 
Dil ürəyin açarıdır. 
Kişi sözü üzə deyər. 
Sözü ağzında bişir, sonra çıxar. 
Qaba söz, qaba hərəkətdən pisdir. 
Sözü at, yiyəsi götürər. 
Sözü bişir, sonra düşür. 
Söz bir olsa dağ yerindən oynayar. 
Söz böyüyün, su kiçiyin. 
Sözün doğrusunu zarafatda deyərlər. 
Sözünü bilməyən ağız başa toxmaq vurdurar. 

---

263 
Sözünü bilməyənə aşağı başda da yer yoxdur. 
Söz danışıqdan keçər. 
Söz həyatın bəzəyidir. 
Söz çeynəyən çox, söz deyən az. 
Söz götürənin, yer oturanındır. 
Söz insanın vuran əlidir. 
Söz qılıncdan da itidir. 
Söz var gələr keçər, söz var dələr keçər. 
Söz var ki, dağa çıxarar, söz var ki, dağdan endirər. 
Söz həyatın bəzəyidir. 
Söz odur ki, haqqa vara. 
Söz sözün dayağıdır. 
Sözü məqamında deyərlər. 
Söz vaxtına çəkər. 
Söz sözü çəkər, arşın bezi. 
Sözü bişir, sonra düşür. 
Sözün zahiri zərif, batini lətif olmalıdır. 
Sözün yaxşısı baldan şirindir. 
Söyləyən olma, dinləyən ol. 
Yer var danışarlar, yer var sözü udarlar. 
Sözü sğöylə alana, qulağında qalana. 
Söz var iş bitirər, söz var baş itirər. 
Söz var el içində, söz var ev içində. 
Sözü sözdən alarlar. 
Sözün qədəmi yeyin olar. 
Söz həm məlhəmdir, həm də yara. 
Ürəkdən çıxan söz ürəyə gedər. 

---

264