4. Epenteza – so`z o`rtasida tovush orttirilishi: sinf→sinif, fikr →fikir, aql →aqil kabilar.
5. Epiteza – so`z oxirida tovush orttirilishi: otpusk→ otpuska, kiosk →kioska, tank →tanka kabi.
6. Geminatsiya – so`zdagi bir undoshning ikkilantirilishi: maza→mazza, achi+q→acchiq, isi+q→issiq. 7. Degeminatsiya - geminatsiyaning teskarisi: sen+ni→seni, qay+yoqqa→qayoqqa. 8. Prokopa – so`z boshida tovush tushirilishi: yilon →ilon, yigna→igna. 9. Proteza – so`z boshida tovush orttirilishi: rus →o`ris, shkaf →ishkaf, stol →ustol kabi.
10. Reduksiya – unli tovushning urg`usiz bo`g`inda kuchsizlanishi: bilan→bьlan, biroq →bьroq, birikma →bьrikma kabi.
11. Sandxi - to`liqsiz fe’llarning birinchi tovushi tushirib, oldingi fe’lga qo`shib yozilshi: kelar edi→kelardi. 12. Singarmonizm - unli tovushlarning moslashuvi, ohangdoshligi, uyg`unligi dеmakdir. Bu hodisa faqat turkiy tillarda uchraydi. Bunga ko`ra so`zlarning oldingi bo`g`inida qanday unli kеlsa, kеyingi bo`g`inida ham shunday unli kеlishi kеrak: burun, quruq, uzun. Hozirgi o`zbеk adabiy tilida singarmonizm qonuniyati buzilgan. Masalan, bola so`zida birinchi unli til orqa bo`lsa, ikkinchisi til oldi unli.
13. Sinkopa– so`z o`rtasidagi tovushning tushib qolishi: sust+ay→susay, pastqam →pasqam (pastqam), o`gil →o`g`li, burun →burni, shahar →shahri kabi. 14. Sinerezis - ketma-ket kelgan unlilarning bir cho`ziq unli sifatida aytilishi: mudofaa→mudofa:, maorif→mo:rif. 15. Spirantizatsiya –ayrim jarangsiz undoshlarning jaranglilashuvi: ko`ylak+i→ko`ylagi, o`choq+i→o`chog`i.
7-MA`RUZA MAVZU: ORFOEPIYA HAQIDA UMUMIY MA`LUMOT
Orfoepiya38 adabiy til talaffuz me’yorlarini o`rganuvchi tilshunoslikning sohasidir.
Orfoepiya milliy til uchun yagona talaffuz me’yorlarini belgilaydi. Ma’lumki, o`zbek milliy tili dialektik tarkibi jihatdan rang-barang bo`lib, u uch katta lahja(dialekt)ni o`z ichiga oladi:
