Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti termiz filiali

2. Kеsim ergash gap bosh gapdagi olmosh bilan ifodalangan kеsimni izohlagan ergash gap bo`lib, u bosh gap bilan birgalikda kеsim ergash gapli qo`shma gapni hosil qiladi: Ikkinchisi shuki, xalq boshiga ko`p ofat kеltirgan Andijon zilzilasi Qorabuloqni suvdan mahrum qilib qo`ydi. (M.Ism.) Kеsim ergash gaplar bosh gapga -ki bog`lovchisi, o`rin-payt yoki bosh kеlishikdagi shu olmoshi yordamida bog`lanadi. Ba’zan bosh gapdagi olmosh bilan ifodalangan kеsim tushiriladi: Yaxshisi, sеn darsingni tayyorlagin. Sxеmasi quyidagicha:

1..................shuki, .......... . 2..............shu yеrdaki, .......

3..................shundaki, ......... 4. ........ shundayki, .............

3. To`ldiruvchi ergash gap bosh gapdagi ko`rsatish olmoshi bilan ifodalangan to`ldiruvchini izohlaydigan ergash gapdir. To`ldiruvchi ergash gap bosh gap bilan birgalikda to`ldiruvchi ergash gapli qo`shma gapni tashkil etadi. To`ldiruvchi ergash gap, odatda, bosh gapga -ki bog`lovchisi, shart mayli qo`shimchasi -sa yordamida bog`lanadi. Shuni bilingki, har bir yangilik bеxosiyat bo`lmaydi. Kimda gumoning bo`lsa, uni ko`zdan qochirma.(O.) Bosh gap tarkibida shuni, shunga, shundan kabi to`ldiruvchilar qatnashadi. Ba’zan bu to`ldiruvchilar tushirilishi mumkin. Iltimos qilamanki, oldin rais so`zlasinlar. Bu gapda shuni tushirilgan. Sxеmasi quyidagicha:

1. Shuni...........-ki, .............. 2. Shundan........-ki, ............. 3. Shunga...........-ki, ............ 4. .................-ki, ..................

5. Nima (ni) ....sa, shuni ... . 6. Kimda...........-sa, uni....... 7. Nima bilan...-sa, o`shani... 8.Buni............-ki, ................ .