Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

 
Serpentin-Mg
6
[Si
4
O
10
][OH]
8 
 
 
«Serpintaria» latincha ilonga o`xshash demakdir (serpentinli jinslar ba`zan ola-
chiporligi bilan, ayniqsa uning silliq qilib yedirilgan bo`lagida ilon po`stiga o`xshab 
ketadi. Ruscha zemeevik (ilon po`stitosh) deb, aniqrog`i, deyarli nuqul serpentindan 
tashkil tiogan tog` jinsini-serpentinet deb atalishi ham uning shu rangi bilan 
bog`liqdir.) To`g`ri tuzilgan kristallar tarzida xech vaqt uchramaydi. U ko`pincha 
bukilgan siljish alomatlari saqlangan zich yaxlit massalar xolida uchraydi. Rangi to`q 
yashil, yashildan qoramtir yashilgacha ba`zan qo`ngir yashil bo`ladi. Shishadek 
yaltiroq, yog`langandek, mumdek bo`ladi. Qattiqligi 2,5-23. Solishtirma og`irligi-2,5-
2,7. Xloritga o`xshagan varaq-varaq xili antigorit deb ataladi. Qoplama tosh sifatida, 
buyumlar yasash uchun ishlatiladi.
 

---

 
 
 
Ortoklaz-K[AlSi
3
O
8
]
 
 
«Ortoklaz» grekcha to`g`ri sinadigan demakdir. Haqiqatda ham ulanish 
tekisliklari orasidagi burchak 90
0
. Ortoklazning shaffof, rangsiz xili adulyar deb 
ataladi. U 900
0
ga yaqin temperaturada sanidinga-ba`zi bir optik konstanatlari bilan 
farq qiladigan modifikatsionga aylanadi.
 
Ulanish tekisliklaridagi burchak 90
0
 
bulganligidan nomi olingan. Shaffof, rangsiz xili adulyar deb ataladi. Kristallarning 
kiyofasi kuprok prizmatik. Rangi och-pushti, qo`ngirok sariq, kizgish oq, ba`zan 
gushtdek qizil bo`ladi. Shishadek yaltiraydi. Qattiqligi 6-6,5. Ulanishi mukammal. 
 
Asosan shisha va keramika sanoatida, ko`rkam yashil rangli xili xar xil bezaklar 
va buyumlar quvachalar, qutichalar, kuldonlar va boshqalar tayyorlashda ishlatiladi. 
 
NAZORAT SAVOLLARI. 
1.
Minerallarning tarkibidagi kimyoviy elementlarlarning turiga qarab turlarini 
aniqlang? 
2.
Karbonatlar guruhi elementlariga ta`rif bening? 
3.
Gulxayri ma`nosini anglatuvchi mineralga ta`rif bering? 
4.
Minerallaning sanoat va xalq xo`jaligidagi ahamiyati?