Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

Hozirgi zamon tektonik harakatlarini
bevosita o`rganishimiz va asboblar 
orqali ularning qiymatini o`lchashimiz mumkin. SHu kabi yo`nalishini ham 
aniqlash mumkin. Masalan: vetikal harakatlar musbat – ko`tariluvchi va manfiy – 
cho`kuvchi bo`lishi mumkin.
Hozirgi zamon vertikal va gorizontal tektonik harakatlarni o`rganish 
natijalari shuni ko`rsatadiki, ularning o`rtacha tezligi yiliga 1-2 sm dan oshmaydi. 
Birinchi qarashda bu judayam arzimasdek tuyuladi. Ammo bu harakatlar yuz 
ming va millionlab yillar davomida to`xtovsiz kechishi mumkin. Yiliga 1 sm dagi 

---

ko`tarilish tezligi bir million yil davomida balandligi 10 km bo`lgan tog`ni hosil 
qiladi. Bu Himolaydan ham baland! 
Geologik o`tmishdagi tektonik harakatlar to`g`risida ularning natijalari 
bo`yicha fikr yuritish mumkin. 
6.2. Tog` jinslarining deformatsiyasi 
Tog` jinslari tektonik kuchlar ta`sirida turli deformatsiyaga uchraydi. Tog` 
jinslariga chetdan ta`sir qiluvchi kuchlar tashqi kuchlardir. Deformatsiya turlari 
tog` jinslariga ta`sir qiluvchi shu tashqi kuchlar kattaligi va yo`nalishi, 
deformatsiyalanish sharoiti hamda tog` jinslarining fizik xususiyatlariga bog`liq 
bo`ladi. 
Tog` jinslarining deformatsiyasi deganda ularning tashqi kuchlar ta`sirida 
o`z shakli va hajmini o`zgartirish xususiyatiga aytiladi. Tog` jinslarining 
deformatsiyasida ularning ichki fizik xususiyatlari: mustahkamligi, elastikligi, 
plastikligi va mo`rtligi kabi xossalari asosiy ahamiyatga ega bo`ladi. 
Tog` jinslarining 
mustahkamligi
deb tashqi kuchlar ta`siriga ko`rsata 
oladigan qarshilik qobiliyatiga aytiladi. 
Tog` jinslarining 
elastikligi
 
tashqi kuchlar ta`sirida o`z shakli va hajmini 
o`zgartirishi va bu kuchlar ta`siri to`xtagandan so`ng birlamchi holatiga qaytish 
xususiyatiga ega bo`lishini ifodalaydi. 
Tog` 
jinslarining 
plastikligi
tashqi 
kuchlar 
ta`sirida shakli va hajmining 
qaytmas 
o`zgarishi 
bilan 
belgila-nadi. 
Tog` 
jinslarining 
mo`rtligi
 
deb tashqi kuchlar 
ta`sirida 
yaxlitligi 
buzilib, 
parcha-lanish 
xususiyatiga 
aytiladi.