Noyob va radioaktiv metallar rudalarni qazish va qayta ishlash

Foydalanilgan adabiyotlar 
 
1.
Islomov O.I. “Umumiy geologiya” “O`qituvchi” 1991 y. 
2.
Shorahmedov Sh.SH. “Umumiy va tarixiy geologiya” “O`qituvchi” 1989 y. 
3.
Qurbonov A.S. “Geologiya” “O`qituvchi” 1991 y. 
4.
Yermolov V.A. i drugiye “Geologiya” Min.izd. Moskovskogo gos. Universitet: 
-2004 g 
5.
V.B. Toshmuhammedov . Umumiy geologiya “Noshir” Toshkent 2011 y 
 

---

11-MA`RUZA. SHAMOLNING GEOLOGIK ISHI 
 
Reja: 
 
1.
Shamolning paydo bo`lishi va uning geologik ishi. 
2.
Shamol ta`sirida hosil bo`ladigan eol yotqiziqlar. 
3.
Shamoldan himoyalanish tadbirlari. 
4.
Shamolning yer yuzasidagi bo`ladigan o`zgarishlardagi mohiyati. 
Tayanch iboralar:
Shamol, nurash, jins, sirt, gorizontal, chuqurlik, deflyatsiya, 
qum, tepalik, amplituda, qatlam, eol, muz, parchalash, relef, denudatsiya, 
akkumulyatsiya. 
Daryo sohillarida o`simlik bo`lmasa shamolning ishini yaxshi kuzatish mumkin. 
Shamol ayniqsa cho`llarda katta ishlarni bajaradi. Bu ish shundan iboratki, shamol 
qumlarni surib ketib, harsang va toshlarga olib borib uradi. Qumlar tog` jinsi sirtiga 
kelib uriladi, sirtning yuzi tekislanadi, juyaklar, chuqurliklar va xatto ikkala tomoni 
bo`sh joylar hosil bo`ladi.
Shamol tog` jinslarining buzilish maxsulotlarini bir joydan ikkinchi joyga 
ko`chirish ishini ham bajaradi. Shamol faqat gorizontal sathlarni shipirib ketish 
bilangina chegaralanib qolmay, balki mayda-mayda chuqirliklarga ham kirib, u yerdan 
tog` jinslarining nurash mahsulotlarini olib chiqib ketadi. Faqat mana shu “deflyatsiya” 
ishi natijasida cho`l tog` jinslari batamom buziladi.
Shamol faqat mayda changlartinigina uzoq joyga uchirib keta oladi. Qumni esa yer 
yuzasidan bir oz ko`tarib uchirib ketadi va uzoq joyga bormay qum tepaliklar 
ko`rinishida to`playdi. Qum tepaliklar faqat saxrolarda va dengiz soxillarida, shuning 
dek qisman katta daryolarning buyida xam hosil bo`ladi. Qumtepaliklar taqsimlashgan 
xolda, shamolga perpendikulyar joylashgan bo`lib, ba`zan ularning balandligi 120-
130m ga yetadi. Ularning yillik siljish amplitudasi 20 m ga yetadi.
Nurashdan hosil bo`lgan maxsulotlarni ko`chirishda ham shamol katta ish bajaradi. 
Doimo shamol bo`lib turganda chang katta qatlamlar hosil qilishi mumkin. 
Umuman shamol ta`sirida hosil bo`lgan barcha tog` jinslari 
eol
(yunoncha shamol 
xudosi) tog` jinslari deyiladi. Shamol suv va muzliklar nurash mahsulotlarini bir 
joydan ikkinchi joyga ko`chirish bilangina chegaralanmay, balki ular tog` jinslarini 
mexanik ravishda parchalaydi va yer yuzasi relyefini o`zgartiradi. Bu narsa 
geologiyada denudatsiya jarayoni deyiladi.
Shamolning geologik ishi asosan mana bulardan: deflyatsiya (uchirish), 
akkumulyatsiya (to`planish) va korroziya (uyish, silliqlanish)dan iborat.